Lyocell (Tencel) – czym jest i dlaczego warto wybrać? Właściwości i zastosowania
Ekologia.pl Kobieta Moda Lyocell (Tencel) tkanina ‒ opis, właściwości i zastosowanie

Lyocell (Tencel) tkanina ‒ opis, właściwości i zastosowanie

Lyocell, znany również jak Tencel, to stosunkowo nowa tkanina, która powstała jako syntetyczna alternatywa dla bawełny i jedwabiu. Chodziło o to, aby poprawić funkcjonalne właściwości ulubionych naturalnych włókien, a jednocześnie uzależnić się od kaprysów uprawy lub hodowli potrzebnych surowców. Czym więc może nas zachwycić lyocell? Czy faktycznie jest tak doskonały, jak każą wierzyć reklamy?

fot. shutterstock

fot. shutterstock
Spis treści

Tak samo jak w przypadku bawełny, lnu i ramii, włókna lyocellu złożone są przede wszystkim z celulozy, polisacharydu pozyskiwanego z drzew. W tym przypadku proces produkcji jest jednak na tyle złożony chemicznie, że efekt końcowy nie ma już nic wspólnego z naturalnością, a lyocell zaliczany jest w poczet tkanin syntetycznych.

Historia lyocellu

Pomysł na lyocell powstał w 1972 r. w nieistniejącej już dzisiaj firmie włókienniczej American Enka. Śmiały projekt przeszedł jednak zaledwie do fazy pilotażowej, po czym, został zarzucony. Dopiero w latach 80-tych brytyjska firma Courtaulds Fibres na nowo zainteresowała się ideą sztucznego jedwabiu i jako pierwsza stworzyła gotowe włókno, które nazwała Tencel. Komercjalizacja wynalazku miała miejsce w latach 90-tych, a dziś lyocell produkowany jest przez różne firmy rozmieszczone przede wszystkim w kilku krajach Europy, a także Chinach, Indonezji i USA. W skali globalnej największym producentem są Chiny. Alternatywne komercyjne nazwy lyocellu to również Newcell oraz Excel.

Jak powstaje lycocell?

Surowcem wyjściowym do produkcji lyocellu jest twarde drewno dębowe lub brzozowe. Ścięte drzewa przewozi się do fabryki celulozy, gdzie przetwarzane są na wióry i przenoszone do wielkich kadzi wypełnionych chemicznymi substancjami, które mają za zadanie przetrawić surowiec, a konkretnie pozbyć się ligniny oraz hemicelulozy. Uzyskana tym sposobem pulpa jest następnie bielona, suszona i formowana w arkusze przypominające gruby papier plakatowy. Ważące nawet ponad 200 kilogramów bele czystej masy celulozowej transportowane są dalej do zakładów wyrabiających lyocell.

Na miejscu celulozę łamie się na małe kwadraty, które dalej rozpuszczane są w substancji zwanej N-methylmorpholine N-oxide (NMMO). Tak otrzymany roztwór pompuje się przez specjalne dysze przędzalnicze wyposażone w drobne otworki. Przeciekająca przez nie substancja tworzy włókna, które z kolei rozciąga się w powietrzu, aby nadać im siły. Dalszymi etapami są namaczanie w kąpieli wodnej zawierającej aminotlenek, mycie zdemineralizowaną wodą oraz suszenie, w celu odparowania jak największej ilości wody.

Pozostają jeszcze tylko lubrykacja włókien specjalnym środkiem na bazie mydła lub silikonu, który zapobiega plątaniu, gręplowanie oraz zwijanie przędzy. Wszystkie to odbywa się oczywiście mechanicznie, łącznie ze ściskaniem przędzy w celu nadania jej odpowiedniej tekstury. Gotowe włókna są cięte i nawijane na bale, a dalej mogą być wykorzystywane do produkcji różnego typu tkanin, w tym mieszanek z bawełną czy wełną.

Ciekawostka: Proces przetwarzania masy celulozowej w włókna lyocellu trwa zaledwie dwie godziny!

Gotowa tkanina z lyocellu. Źródło: shutterstock

Zalety lyocellu

Lyocell faktycznie pod wieloma względami przypomina jedwab – jest niezwykle gładki, miękki w dotyku, doskonale się drapuje, a przy tym jest bardzo silnym włóknem, zarówno na sucho, jak i na mokro.

W wytrzymałości przewyższa zdecydowanie wiskozę czy sztuczny jedwab (rayon), a prawie dorównuje poliestrowi. Ponadto jest łatwy do barwienia, nie przywiera i odznacza się hipoalergicznym charakterem, co oznacza, że nie powoduje uczuleń i może być noszony nawet przez osoby o bardzo wrażliwej skórze. Nawet o 50% lepiej absorbuje wodę niż bawełna, co umożliwia wykorzystanie go do produkcji odzieży sportowej. Jest też doskonale przepuszczalny, co sprawia, że nie zatrzymuje przykrych zapachów i może być prany rzadziej niż inne tekstylia.

O odzież wyprodukowaną z lyocellu nie trzeba też dbać w żaden specjalny sposób. Można ją prać w pralce wybierając delikatne programy.

Wady lyocellu

Lyocell często bywa porównywany z bawełną i choć w większości kryteriów tą rywalizację wygrywa, ma też swoje słabe strony. Jedną z nich jest nieco większy koszt produkcji, choć ze względów funkcjonalnej wyższości wielu producentów i konsumentów jest skłonnych zapłacić tą różnicę.

Ponadto materiałów zawierających włókna lyocellu nie należy suszyć w suszarce ani prasować bardzo gorącym żelazkiem. Przy pierwszym praniu tkanina może się skurczyć o 3%, ale potem utrzymuje już swój pierwotny rozmiar. Ponieważ jednak lyocell najczęściej występuje w mieszankach z innymi włóknami, może się okazać, że owe domieszki bronią nawet praniu w pralce, domagając się chemicznego czyszczenia na sucho.

Tabela przedstawiająca właściwości lyocellu; opracowanie własne

Zastosowanie lyocellu

Lyocell jest uniwersalnym włóknem o szerokim wachlarzu wykorzystań. Przede wszystkim zastępuje bawełnę i jedwab w produkcji odzieży, bielizny oraz ręczników. Może przy tym być wykorzystywany samodzielnie, choć częściej spotyka się ubrania z mieszanek lyocellu z bawełną lub poliestrem. Włókna odcinkowe lyocellu stosowane są przy tym głównie do wyrobu jeansów, ręczników czy casualowej odzieży, podczas gdy z ciągłych włókien produkuje się przede wszystkim tkaniny na eleganckie suknie i koszule, które z wyglądu mają uchodzić za jedwabne.

Ponadto lyocell ma szerokie zastosowanie w przemyśle. Dla przykładu tekstylne elementy przenośników taśmowych są od lat produkowane z lyocellu, co zapewnia im dłuższy czas użytkowania i lepszą odporność na rozdarcia. Lyocell jest również doskonałym surowcem do produkcji opatrunków medycznych, np. bandaży, ze względu na swoją chłonność oraz odporność na rozciąganie. Filtry z lyocellu wykorzystywane są ponadto w przemyśle papierniczym pozwalając uzyskać lepszej jakości arkusze.

Męska koszula z Tencelu. Źródło: shutterstock

Lyocell a ekologia

Mogłoby się wydawać z opisu procesu produkcyjnego, że lyocell jest źródłem poważnego skażenia chemicznego ze względu na stosowane do obróbki włókien związki. W rzeczywistości aminotlenek wykorzystywany do zmiękczania celulozy, a następnie utrwalania włókien po odwirowaniu jest bardzo skutecznie recyklowany. Aż 99% związku jest odzyskiwane i wykorzystywane do kolejnych cykli produkcyjnych! Co więcej, wspomniany wyżej NMMO rozkłada się dość łatwo bez tworzenia toksycznych związków, a ilości wody zużywane w produkcji są nawet o połowę mniejsze niż w przypadku wyrobu bawełny.

Z drugiej strony jednak, produkcja jest procesem szalenie energochłonnym, a gdy odbywa się w krajach, gdzie głównym surowcem opałowym jest węgiel, efekty łatwo sobie wyobrazić. Nie należy też zapominać, że podstawowym surowcem do produkcji masy celulozowej są drzewa, które wycinamy w zastraszającym tempie. Nawet te mankamenty w ostatecznym rozrachunku ekologicznym ustępują jednak przed faktem, że lyocell jest najprzyjaźniejszym dla środowiska włóknem syntetycznym, a co więcej, przyjaźniejszym nawet niż niektóre tkaniny naturalne! Na wielu produktach z lyocellu znajdziemy wręcz certyfikaty potwierdzające, że dany materiał powstał na bazie drzew uprawianych w sposób organiczny lub że do jego produkcji nie wykorzystano toksycznych związków chemicznych.

Lyocell powstał jako tańsza wersja jedwabiu, którego podaż jest ograniczona, a proces produkcji otoczony kontrowersjami ekologicznymi i etycznymi. I faktycznie, w tym zakresie myśl ludzka okazała się zaskakująco efektywna, przyczyniając się do ochrony naszej planety przed dalszą degradacją!

 

Bibliografia
  1. Sewport; "What is Lyocell Fabric: Properties, How its Made and Where"; https://sewport.com/fabrics-directory/lyocell-fabric; 2021-06-28;
  2. Lycocell.info; "Lyocell"; https://lyocell.info/; 2021-06-28;
  3. Jana Schibli; "Pulp fabric: everything you need to know about lyocell"; https://www.theguardian.com/fashion/2019/nov/18/pulp-fabric-everything-you-need-to-know-about-lyocell; 2021-06-28;
  4. Zhang, S. i in.; "Regenerated cellulose by the Lyocell process, a brief review of the process and properties"; https://bioresources.cnr.ncsu.edu/resources/regenerated-cellulose-by-the-lyocell-process-a-brief-review-of-the-process-and-properties/; 2021-06-28;
  5. J. Chen; "Synthetic Textile Fibers"; Textiles and Fashion, Woodhead Publish Series, 2015;
5/5 - (11 votes)
Post Banner Post Banner
Subscribe
Powiadom o
0 komentarzy
Inline Feedbacks
View all comments