Pinatex tkanina – opis, właściwości i zastosowanie pinatexu
Piñatex® to międzynarodowy hit w kategorii naturalnych tkanin. Zwany również potocznie „skórą z ananasa”, podbija on świat wielkiej mody jako wybór praktyczny i odpowiedzialny zarazem. Czy pinatex ma jednak szansę trafić do zwykłych domów? W jakich zastosowaniach sprawdza się najlepiej?
Oficjalnie Piñatex® jest zastrzeżoną nazwą handlową dla innowacyjnej tkaniny produkowanej z włókna ananasowego liścia. Mimo jednego zaledwie producenta i ograniczonej skali wyrobu materiał zyskuje coraz szerszą popularność i stąd używa się już czasem w odniesieniu do niego kolokwialnej nazwy rodzajowej „pinatex”.
Historia pinatexu
Dzieje pinatexu sięgają zaledwie trzech dekad wstecz. Dr Carmen Hijosa, hiszpańska ekspertka w dziedzinie produkcji skórzanej, pracowała w latach 90-tych XX w. na Filipinach jako konsultant ds. eksportu. Te doświadczenia odbiły się w niej szerokim echem, gdyż naocznie mogła przekonać się, jak kolosalny wpływ wywiera masowy przemysł skórzany, a zwłaszcza wykorzystywane w nim barwniki, na środowisko naturalne. Przeczuwając, że sztuczne tworzywa z kategorii PVC nie są perspektywicznym rozwiązaniem dr. Hijosa zaczęła poszukiwać ekologicznej alternatywy. Inspiracją były dla niej obfite naturalne zasoby południowo-wschodniej Azji oraz rzemieślnicze tradycje tamtejszych społeczeństw. Ideą było znalezienie surowca i metody produkcji, które nie tylko byłyby przyjazne dla Ziemi, ale także wspierały lokalną siłę roboczą.
Wymarzonym surowcem okazały się bogate w włókna liście ananasa, które przy normalnej produkcji owoców są odrzutem – niewykorzystanym produktem ubocznym. W ciągu siedmiu lat eksperymentów połączonych z doktoratem w Royal College of Arts w Londynie i we współpracy z uczelniami w Walii i Hiszpanii oraz firmami produkcyjnymi na Filipinach i Półwypsie Iberyjskim dr. Hijosa opracowała w końcu nietkany materiał z celulozowych włókien pochodzących z liści ananasa. Produkcją na komercyjną skalę zajęła się założona przez nią w 2013 r. firma Ananas Anam Ltd. W latach 2015 i 2016 pomysłowa wynalazczyni uhonorowana została prestiżowymi nagrodami w kategorii innowacyjności wśród kobiet.
Jak powstaje pinatex?
W 2019 r. globalna produkcja ananasów osiągnęła 28 milionów ton – Filipiny były drugim największym producentem na świecie, zaraz po Kostaryce. Taka skala upraw oznacza, że rocznie na świecie powstają dziesiątki tysięcy ton odpadów w postaci liści, które pozostawia się zazwyczaj do rozkładu lub pali. Przypomnijmy, że ananasy rosną na sztywnych łodygach otoczonych długimi, sztywnymi i kłującymi liśćmi, które przez długie dekady nie miały żadnego zastosowania specyficznego w gospodarce czy rolnictwie. W ich wnętrzu znajdują się jednak dość długie, gładkie i silne włókna złożone głównie z celulozy.
Podobnie jak inne naturalne włókna, te obecne w liściach ananasa wydobywane są w procesie dwufazowym – najpierw mechanicznie obiera i kruszy się surowiec (dekortykacja), a następnie pozostawia w wodzie z dodatkiem mocznika lub wodofosforanu amonu. Gdy włókna ulegną poluzowaniu są dalej segregowane mechanicznie i suszone na słońcu lub w specjalnych piecach. Kolejnym etapem jest oczyszczanie, w wyniku którego pozyskuje się już dość miękki i puszysty materiał zwany PALF (z ang. pineapple leaf fiber).
Pinatex tym różni się od jednak od lnu czy juty, że wyizolowane włókna nie są przetwarzane na przędze i wykorzystywane do tkania. PALF łączy się z poliaktydem pozyskanym z kukurydzy uzyskując w efekcie nietkaną siateczkę. Pakowana jest ona w rolki i przewożona do wyspecjalizowanych zakładów, gdzie pokrywa się ją specjalnymi pigmentami oraz żywicą pochodzącą z przetwórstwa ropy naftowej. Ta ostatnia ma dbać o połysk, trwałość i odporność na wodę. W ramach wykończenia wykorzystuje się również specjalne folie, które aplikowane na gorąco zapewniają pinatexowi metaliczny efekt.
Ciekawostka: Z 16 ananasów przeznaczonych do celów spożywczych pozyskuje się ok. 480 liści, które po przetworzeniu dają 1 m2 pinatexu.
Zastosowania pinatexu
Określenie „skóra z ananasa” nie jest oczywiście przypadkowe. Pinatex dzięki swojej jednorodnej strukturze i gładkiej powierzchni faktycznie przypomina do złudzenia przetworzoną zwierzęcą skórę. Tym samym stosuje się go jako materiał na torebki, paski i inne elementy galanterii, jak również buty oraz designerskie ubrania, np. kurtki czy kamizelki. Szacuje się, że obecnie już ponad 1000 odzieżowych marek na całym świecie korzysta z technologii Piñatex®. Poza tym anansowa „tkanina” wykorzystywana jest także do wyrobu tapicerki do mebli oraz materiałów aeronautycznych.
Zalety pinatexu
Innowacyjna skóra z ananasa charakteryzuje się przede wszystkim podziwu godną trwałością. Same włókna są wyjątkowo silne, a przy tym atrakcyjnie gładkie. W efekcie materiał jest trudny do rozdarcia czy przetarcia, a także odporny na działanie wody, rozwój pleśni czy ataki moli. Daje się przy tym bardzo łatwo barwić, a cena końcowa 1 m2 jest wyraźnie niższa niż cena skór zwierzęcych. W porównaniu z innymi syntetycznymi skórami pinatex chwalony jest za miękkość, połysk i giętkość oraz łatwość tłoczenia wzorów. W dotyku jest bardzo przyjemny i porównywany z najbardziej luksusową skórą naturalną.
Wady pinatexu
Wegańska skóra ma jednak również swoje niedostatki. Przede wszystkim jest dość podatna na działanie promieni UV i może z czasem tracić kolory oraz gładkość. Brakuje jej również odporności na ciepło i termicznej stabilności. Nie jest też tak długowieczna jak naturalna skóra, a z czasem ulega wyraźnemu wysuszeniu. W kontekście odzieży i obuwia minusem może być także niski poziom oddychalności, który sprzyja poceniu i zaparzaniu.
Pinatex a ekologia
Według przedstawicieli firmy Ananas Anam, produkcja pinatexu już dotąd pozwoliła zaoszczędzić 264 tony dwutlenku węgla, które przedostałyby się do atmosfery podczas tradycyjnego palenia liści. Na tym jednak nie koniec potencjalnych korzyści ekologicznych. Jako alternatywa dla prawdziwej skóry zwierzęcej pinatex mógłby ograniczyć skalę hodowli, jak również zanieczyszczenia środowiska wynikające z procesu przetwarzania i barwienia skór. Tym bardziej, że produkcja wykorzystuje odpad, który dostępny jest w ogromnych ilościach, więc pozyskanie włókien nie oznacza żadnego dodatkowego wykorzystania wody, nawozów czy pestycydów. Dodajmy, że sama obróbka liści może wykorzystywać lokalne zasoby siły roboczej, zapewniając farmerom ze stref tropikalnych stałe źródło zarobku. Resztki pozostałe z produkcji znajdują natomiast zastosowanie jako organiczny nawóz.
Podkreśla się także, że pinatex rozwiązuje również problemy natury etycznej, związane z zabijaniem zwierząt dla skór, oraz czyni odzież i akcesoria bardziej dostępnymi finansowo dla szerszego społeczeństwa.
Czy wszystko to oznacza ekologiczny ideał? Niekoniecznie. Wykorzystanie żywicy i poliaktydu do procesu produkcji sprawia, ze pinatex oficjalnie zaliczany jest do kategorii bio–plastików i jak dotąd nie jest w 100% biodegradowalny. Według optymistycznych zapewnień producenta rozwiązanie tego problemu jest jednak wyłącznie kwestią czasu!
- Reflow; “PIÑATEX, AN INNOVATIVE NATURAL TEXTILE MADE FROM WASTE PINEAPPLE LEAF FIBRE”; reflowproject.eu; 2021-10-22;
- Philipine Fiber Industry Developmen Authority; “PIÑATEX: A SUSTAINABLE NEW LEATHER MATERIAL”; philfida.da.gov.ph; 2021-10-22;
- Alex Assoune; “The Truth About Piñatex Pineapple Leather”; panaprium.com; 2021-10-22;
- Kirsten Cowart; “Vegan Leather is Now a Thing, And You Won’t Believe What it is Made Out Of!”; themindunleashed.com; 2021-10-22;
- Ananas Anam; “The Manufacturing Process ”; ananas-anam.com; 2021-10-22;




