Hydrolaty to wody kwiatowe i ziołowe, które wraz zainteresowaniem naturalnymi kosmetykami zyskały w ostatnich latach na popularności. Co ciekawe, mają one jednak zastosowanie nie tylko pielęgnacyjne, ale także lecznicze oraz spożywcze. Od wieków medycyna ludowa wykorzystuje bowiem hydrolaty jako terapeutyczne toniki do stosowania wewnętrznego!
Woda różana - jeden z najpopularniejszych hydrolatów, fot. shutterstock - Jak powstają hydrolaty?
- Właściwości hydrolatów
- Rodzaje hydrolatów
- Kosmetyczne właściwości hydrolatów
- Hydrolaty jako lekarstwo?
- Samodzielna produkcja hydrolatów
Jak powstają hydrolaty?
Dawniej hydrolaty były często zaledwie produktem ubocznym przy wyrobie olejków eterycznych stosowanych przy aromaterapii. Tradycyjnie procesu dokonuje się w tzw. alembiku, czyli specjalnym destylatorze, który najpierw ogrzewa substancje z wykorzystaniem wody, a następnie je schładza, co pozwala wyizolować skroplone związki. W powstałym tym sposobie destylacie na wierzchu dryfują cząsteczki olejków eterycznych, które można zebrać, a pozostała woda jest właśnie hydrolatem. Koncentracja olejków eterycznych w nim sięga zaledwie 0.01% do 0.04%, co sprawia, że kwiatowe i ziołowe wody są znacznie bezpieczniejsze w stosowaniu niż olejki i zasadniczo nie powodują podrażnień.
O jakości destylatu decyduje przy tym wiele czynników, które sprawiają, że jedna woda różana nie jest równa drugiej. Sam dobór temperatury destylacji jest dość żmudnym procesem, w którym trzeba uwzględnić fakt, że nadmiar ciepła może zniszczyć korzystne związki zawarte w roślinnych ekstraktach. Ponadto istotne znaczenie ma również faza zbioru poszczególnych ziół oraz ich pochodzenie.
Właściwości hydrolatów
Z racji na fakt, że hydrolaty cechuje niskie stężenie związków aktywnych, problemem staje się ich konserwacja. Naturalny, lekko kwaśny charakter wód kwiatowych i ziołowych ogranicza wprawdzie poniekąd rozwój bakterii, ale nie grzybów. Stąd też hydrolaty jako produkty niesterylne powinny być przechowywane w warunkach chłodniczych przez określoną ilość czasu. Degradują one znacznie szybciej niż olejki eteryczne i często w widoczny sposób zmieniają barwę. W długiej perspektywie stają się bowiem źródłem ryzyka zdrowotnego ze względu na potencjalne skażenie.
Z oczywistych względów więc do wielu kosmetycznych hydrolatów obecnych na rynku dodaje się konserwanty przedłużające ich trwałość i chroniące przez zepsuciem. Niestety, mogą to być związki podrażniające wrażliwą skórę bądź negatywnie wpływające na zdrowie, więc warto zawsze pieczołowicie sprawdzić listę składników.
Hydrolaty przygotowuje się również z kwiatów pomarańczy, fot. shutterstock
Rodzaje hydrolatów
Hydrolaty najczęściej dzielimy wedle kryterium surowca wykorzystanego do produkcji. Z tego punktu widzenia wyróżnia się głównie hydrolaty kwiatowe i ziołowe. Do tej pierwszej grupy zaliczamy przede wszystkim:
- hydrolat różany
- hydrolat z kwiatu pomarańczy
- hydrolat z oczaru wirginijskiego
- hydrolat lawendowy
Pośród hydrolatów ziołowych na uwagę zasługują z kolei:
- hydrolat miętowy
- hydrolat laurowy
- hydrolat rozmarynowy
- hydrolat z oregano
Poza tym hydrolaty produkuje się jednak także z owoców (np. hydrolat malinowy), kory (hydrolat cynamonowy) czy nawet pędów (np. hydrolat bambusowy).
Kosmetyczne właściwości hydrolatów
W pielęgnacji skóry hydrolaty pełnią rolę toników – pozwalają zmywać zanieczyszczenia w delikatny sposób, pozostawiając na powierzchni naskórka korzystne związki roślinne. Nie wysuszają więc tak jak zwykła woda, ale potrafią skutecznie nawilżać, łagodzić czy nawet poprawiać koloryt skóry. Oprócz zmywania cery można je wykorzystać jako składnik maseczek, płukanek do włosów, spray do twarzy czy płyn aromatyzujący do kąpieli.
Właściwości poszczególnych hydrolatów są oczywiście analogiczne do właściwości surowców roślinnych wykorzystanych do produkcji oraz olejków eterycznych z nich pozyskiwanych. Ze względu na niskie stężenie można je jednak aplikować bezpośrednio na skórę bez żadnych obaw – pod warunkiem, że nie jesteśmy uczuleni na dany składnik. I tak do cery suchej, dojrzałej i zmęczonej poleca się przede wszystkim hydrolat różany oraz hydrolat kadzidłowca, do cery tłustej hydrolat z kwiatu pomarańczy lub hydrolat lawendowy, na stany zapalne zaś hydrolat z oczaru wirginijskiego oraz hydrolat cynamonowy. Hydrolat z bambusa rozświetla skórę i matuje, hydrolat rozmarynowy zwalcza łupież i stymuluje wzrost włosów, zaś hydrolat z rumianku rzymskiego poleca się do cery wrażliwej, nawet u niemowląt. Mówiąc ogólnie, nie ma praktycznie problemu dermatologicznego, na który nie znalazłby się pomocny hydrolat!
Tabela przedstawiająca właściwości wybranych hydrolatów; opracowanie własne
Hydrolaty jako lekarstwo?
Jeśli wziąć pod uwagę sposób produkcji hydrolatów, dojdziemy do wniosku, że nie różnią się one znacząco od naparów ziołowych. Bez dodatku konserwantów są bowiem zaledwie wodą z roślinnymi esencjami – zupełnie przydatną do spożycia. Nic więc dziwnego, że hydrolat rozmarynowy, z oregano oraz tymiankowy są dość powszechnie wykorzystywane w przemyśle spożywczym, skutecznie aromatyzując żywność.
Idąc dalej tym tropem, aż szkoda byłoby nie wykorzystać dobroczynnych związków roślinnych dla ogólnego zdrowia. I faktycznie, w medycynie ludowej społeczeństw południa od wieków wykorzystuje się wodę z kwiatów pomarańczy do łagodzenia zaburzeń pokarmowych. Współczesne badania naukowe potwierdzają jej kojący wpływ na układ pokarmowy! W tradycyjnej medycynie perskiej hydrolatem aloesowym leczono wrzody żołądka, hydrolatem koprowym infekcje układu moczowego, zaś hydrolatem z czosnku rozrzedzano krew.
Hydrolat z oczaru wirginijskiego jest z kolei znanym panaceum na problemy żylne przebiegające ze stanem zapalnym – poleca się go od okładów przy żylakach oraz hemoroidach, a dodatkowo również przy bólach reumatycznych.
Najnowsze studia wskazują, że hydrolat z róży oraz kwiatu pomarańczy są również wyjątkowo bogate w łatwo przyswajalny wapń i mogą stanowić cenową alternatywę dla produktów pochodzenia zwierzęcego. Hydrolat miętowy oraz głogowy są z kolei doskonałym źródłem cynku, który zapobiega chorobom skóry i łagodzi podrażnienia śluzówki żołądka.
Ekologia.pl poleca
Hydrolat z oczaru wirginijskiego ma działanie ściągające i przeciwzapalne, fot. shutterstock
Samodzielna produkcja hydrolatów
Hydrolaty sprzedaje się dziś powszechnie w drogeriach i sklepach z naturalnymi kosmetykami. W tych ostatnich można nawet nabyć hydrolaty 100%, bez dodatku konserwantów, które należy przechowywać w lodówce. Nic nie stoi jednak na przeszkodzie, aby naturalny destylat wytworzyć samodzielnie w domu, zwłaszcza, jeśli posiadamy dobre źródło cennych roślin, np. własną ogrodową rabatę.
Do przygotowania hydrolatu potrzebować będziemy dużego garnka z pokrywką, wkładki do gotowania na parze, szklanej miski odpornej na wysokie temperatury oraz lodu i wody. Do garnka wkładamy wybrane kwiaty lub liście, tak, aby tworzyły ok. 2-3 centymetrową warstwę, a następnie zalewamy je wodą. Przykrywamy całość wkładką do gotowania na parze, na której umieszczamy szklaną miseczkę. Na garnku umieszczamy pokrywkę spodem do góry, a na niej woreczki z lodem. Gotujemy całość na małym ogniu przez kilka godzin, od czasu do czasu uzupełniając lód. Płyn zebrany w szklanej misce to właśnie hydrolat danej rośliny.
Ekologia.pl (Agata Pavlinec)
Bibliografia
- Making-Healthy-Choices.com; “How to make hydrosol”; making-healthy-choices.com; 2019-12-04
- Debra Rose Wilson; “Rose Water: Benefits and Uses”; healthline.com; 2019-12-04
- AromaWeb LLC; “Neroli Hydrosol / Orange Blossom Hydrosol / Orange Blossom Water ”; aromaweb.com; 2019-12-04
- Tamsyn SA Thring i in.; “Antioxidant and potential anti-inflammatory activity of extracts and formulations of white tea, rose, and witch hazel on primary human dermal fibroblast cells”; ncbi.nlm.nih.gov/; 2019-12-04
- Azadeh Hamedi i in.; “An Overview on Indications and Chemical Composition of Aromatic Waters (Hydrosols) as Functional Beverages in Persian Nutrition Culture and Folk Medicine for Hyperlipidemia and Cardiovascular Conditions”; ncbi.nlm.nih.gov; 2019-12-04
