Najbardziej zanieczyszczone miasta na świecie
Według danych Banku Światowego ponad 56% globalnej populacji mieszka w miastach. Prognozy mówią, że w roku 2050 będzie to nawet 70%. Tymczasem warunki życia w metropoliach niekoniecznie się poprawiają. W 2022 r. nawet 90% ludzi doświadczyło szkodliwej dla zdrowia jakości powietrza – wynika z raportu przygotowanego przez szwajcarską firmę IQAir. Gdzie sytuacja jest najgorsza i jak na jej tle prezentują się polskie i europejskie miasta? Oto 10 najbardziej zanieczyszczone miasta na świecie!
Urbanizacja niesie ze sobą wiele zanieczyszczeń, włącznie ze światłem i hałasem, które również oddziałują na zdrowie i jakość życia. Dla celów porównawczych w analizach zanieczyszczenia miast wykorzystuje się jednak przede wszystkim średnie roczne stężenie pyłów zawieszonych PM2,5 lub wskaźnik czystości powietrza (AQI) uwzględniający dodatkowo stężenie pyłów PM10, ozonu, tlenku azotu, dwutlenku siarki oraz tlenku węgla. Ten ostatni może przyjmować wartości od 0 do 500, gdzie:
- 0-50 – uważane jest za dobrej jakości powietrze niestwarzające ryzyka dla zdrowia;
- 51-100 – to jakość umiarkowana, ogólnie akceptowalna, ale stwarzająca przesłanki aby osoby z chorobami dróg oddechowych typu astma ograniczały wysiłek fizyczny na „świeżym” powietrzu;
- 101-150 – niezdrowe dla wrażliwych grup, w tym również aktywnych dzieci i dorosłych;
- 151-200 – niezdrowe na tyle, że każdy człowiek może zacząć odczuwać negatywne skutki;
- 201-300 – bardzo niezdrowe na poziomie stanu pogotowia;
- powyżej 300 – niebezpieczne, stwarzające ryzyko bardzo poważnych skutków zdrowotnych dla całej populacji.
Portali i rankingów oceniających jakość powietrza w miastach jest wiele i nie wszystkie wykorzystują dokładnie te same dane, co skutkuje różnicami w wynikach. Na przestrzeni ostatnich trzech lat wśród najbardziej zanieczyszczonych miast świata znalazły się jednak:
Lahore w Pakistanie
Drugie największe miasto w Pakistanie i 26 największe na świecie jest domem dla ponad 13 milionów ludzi. Jako jeden z najważniejszych węzłów industrialnych i ekonomicznych w kraju z jednej strony cieszy się wspaniałymi zabytkami, społecznym liberalizmem oraz kosmopolityczną atmosferą. Z drugiej, poziom smogu osiąga katastrofalne poziomy. W listopadzie tego roku AQI w Lahore oszacowano na ponad 400, w rezultacie czego władze miasta zamknęły szkoły, parki publiczne, centra zakupowe i biura, aby ludzie mogli pozostać w domach. Zakazano też spotkań w grupach przewyższających cztery osoby. Oprócz przemysłu i transportu drogowego problemem w regionie są zwyczaje farmerów zajmujących się uprawą ryżu, którzy pod koniec roku palą roślinne pozostałości na polach.
Delhi w Indiach
Indyjska stolica doświadcza bardzo wysokiego zanieczyszczenia powietrza w ciągu całego roku kalendarzowego. Cała metropolia wraz z przynależącym do niej terytorium zwanym NCT jest zamieszkana przez ponad 16 milionów ludzi, co daje jej pozycję drugiego największego miasta na świecie. Populacja ta podlega krytycznemu zagrożeniu zdrowotnemu w związku wysokim stężeniem pyłów – w grudniu 2023 r. AQI w mieście wynosił ponad 300, a w niektórych dzielnicach przekraczał 400! Samo tylko stężenie pyłów PM2,5 ponad 30-krotnie przekracza normy Światowej Organizacji Zdrowia. Problem narasta każdej zimy wraz z tradycyjnym wypalaniem pól. Dodatkowo sytuację w mieście pogarsza powszechne wykorzystanie koksu oraz oleju opałowego, prawnie zabronionego w 2017 r., ale bez większych skutków.
Bhiwadi w Indiach
Niestety, indyjskich miast jest w niechlubnym rankingu skażonego powietrza najwięcej. W latach 2021 i 2022 Bhiwadi określone zostało jako jedno z najbardziej zanieczyszczonych miasta świata – poziom stężenia pyłów PM często przekracza tutaj poziom 100 μg/m³, a wskaźnik AQI w grudniu 2023 osiągnął nawet 299. Nawet 30% zanieczyszczeń pochodzi ze źródeł industrialnych, obejmujących huty żelaza i przemysł motoryzacyjny. Jeszcze większym problem jest ruch samochodowy generowany na autostradach prowadzących do Delhi. Lekarze alarmują, że dzieci z astmą przybywa w zastraszającym tempie. Naukowcy z Uniwersytetu w Chicago utrzymują, że z powodu zanieczyszczenia powietrza średnia oczekiwana długość życia na całej Równinie Indo-gangetycznej zmalała już o co najmniej 8 lat.
Hotan w Chinach
Chińskie miasto Hotan nie jest światową metropolią – mieszka tutaj zaledwie nieco ponad 500 tysięcy ludzi (dwa miliony, jeśli wziąć pod uwagę szerszą prefekturę). W ciągu trzech lat – od 2019 do 2021 – namierzono tutaj poziom PM2,5 przekraczający 100, a nawet 110 μg/m³. Przy takiej kondensacji pyłów zagrożenie dla zdrowia jest naprawdę znaczące. Za zanieczyszczenie powietrza winić można nie tylko działalność ludzką, ale także bliskie sąsiedztwo pustyni Taklimakan, na której regularnie formują się burze piaskowe.
Ndżamena w Czadzie
Na liście najbardziej zanieczyszczonych krajów świata figuruje Czad. Jego stolica, Ndżamena, wciąż jeszcze żyje przede wszystkim z rolnictwa – aż 80% populacji zajmuje się uprawą lub hodowlą bydła. Mimo to w styczniu i grudniu 2023 r. stężenie PM2,5 osiągnęło tutaj zawrotny poziom 130-160 μg/m³. Wpływ na tą sytuację ma zarówno przemysł wydobywczy i naftowy w kraju, jak i sąsiedztwo Sahary, największego na świecie źródła pyłów powietrznych. Powszechną praktyką pozostaje też palenie odpadów, wskutek którego do lokalnej atmosfery przenikają ogromne ilości toksycznych gazów.
Kalkuta w Indiach
Występowanie astmy wśród nastolatków w Kalkucie jest najwyższe w całych Indiach i sięga nawet 50%. Co grosza, w październiku 2023 r. stężenie najbardziej szkodliwych pyłów PM2,5 było wyższe niż w tym samym miesiącu przed rokiem, co wskazuje na brak poprawy jakości powietrza w indyjskich metropoliach. W grudniu 2023 indeks AQI wyniósł 269 – oficjalne zalecenie objęły więc noszenie masek i unikanie wychodzenia z domu, co w codziennym życiu jest oczywiście mało realne. Pulmonolodzy ostrzegają, że poziom hospitalizacji najmłodszych wzrośnie w najbliższym czasie o 30%. Ma to związek nie tylko z industrialnym i transportowym zanieczyszczeniem, ale również kilkudniowym świętem Diwali, które wiąże się z paleniem olejowych lamp i świec oraz masowymodpalaniem fajerwerków. Podobna sytuacja obserwowana jest w wysoce zanieczyszczonym New Delhi, gdzie władze zdecydowały się na zastosowanie zraszaczy oraz armatek antysmogowych.
Peszawar w Pakistanie
Oficjalnie uznawany za drugie najbardziej zanieczyszczone miasto w Pakistanie, Peszawar często pojawia się również wśród dziesięciu miast świata o najgorszej jakości powietrza. Jest to o tyle smutne, że jeszcze na początku XX w. słynął z kolorowych kwiatów, pięknych zabytków oraz zdrowego klimatu. Niekontrolowany rozwój urbanizacji doprowadził do kilkunastokrotnego przekroczenia norm Światowej Organizacji Zdrowia, ze stężeniem PM2,5 na średnim poziomie 101 μg/m³. Prawie dwa miliony mieszkańców podlega ryzyku uszkodzenia płuc oraz rozbudzenia uśpionej gruźlicy, która w tym regionie jest wciąż dość powszechna. Według naukowców z Chicago oczekiwana długość życia w Peszawarze jest już 5 lat krótsza od średniej. Zanieczyszczenia pochodzą przede wszystkim z transportu drogowego, ale także palenia miejskich odpadków oraz wykorzystywania paliw stałych w gospodarstwach domowych.
Dhaka w Bangladeszu
Stolica Bangladeszu w 2021 r. została uznana za czwarte najgorsze miasto do życia na świecie według międzynarodowego rankingu Global Liveability Index. Na tej ocenie zaważył przede wszystkim niski poziom bezpieczeństwa, służby zdrowia i infrastruktury, ale nie bez znaczenia jest również jakość powietrza. Według globalnych raportów w 2019 r. w Dhace z powodu zanieczyszczenia zmarło ponad 22 tysięcy ludzi. Głównym problemem jest wysoki poziom pyłów PM2,5 oraz szkodliwego tlenku azotu. Emisje wynikają przede wszystkim z masowego spalania paliw kopalnych oraz biomasy, jak również samochodów w złym stanie technicznym oraz zakładów wypalających cegły. Według raportu Banku Światowego przebywanie w centrum stolicy Bangladeszu przez jeden dzień jest równie szkodliwe do wypalenie 1,7 papierosa.
Bagdad w Iraku
Iracka stolica w 2022 r. zanotowała stężenie pyłów PM2,5 na poziomie 86,7 μg/m³. To nawet 16 razy więcej niż obowiązujące normy, ale jeszcze większym problemem wydaje się być wyjątkowo wysoka kondensacja dwutlenku siarki w powietrzu. Wynika ona przede wszystkim z aktywnego sektora wydobycia i przetwórstwa ropy naftowej. A dwutlenek siarki jest wysoce toksyczny dla ludzi i środowiska naturalnego i u mieszkańców Bagdadu wywołuje nie tylko poważne schorzenia dróg oddechowych, ale także hospitalizacje i śmierci związane z niewydolnością serca. Oprócz przemysłu zanieczyszczenie powietrza w irackiej stolicy jest również wynikiem walk, które zniszczyły ogromną część infrastruktury miasta. W rezultacie nawet 30% społeczeństwa nadal wykorzystuje spalinowe generatory do produkcji prądu.
Kano w Nigerii
Indie, Bangladesz i Pakistan zdecydowanie „wygrywają” w rankingach najbardziej zanieczyszczonych miast. Złe wieści płyną jednak również z Afryki, gdzie brak odpowiedniego monitoringu utrudnia precyzyjną ocenę skali zagrożeń. Z raportu przygotowanego przez naukowców z Nigerii, Malezji i Chin w 2020 r. wynika, że licząca ponad 4 miliony ludzi populacja metropolii Kano, drugiego największego w kraju miasta, podlega wyjątkowo wysokiemu stężeniu tlenku i dwutlenku węgla w powietrzu. Przyczyną jest powszechne palenie węglem oraz wysoki ruch samochodowy. Zła jakość powietrza pozostaje tymczasem główną przyczyną przedwczesnej śmierci w Nigerii – w całym kraju z tego powodu zmarło w 2016 r. ponad 100 tysięcy obywateli.
Na tle sytuacji w Azji i Afryce Europa wydaje się zielonym zakątkiem zdrowia. To wszystko oczywiście tylko kwestia względności porównań. Nawet na naszym kontynencie w wielu miastach zanieczyszczenia powietrza stwarzają bowiem realne zagrożenie dla zdrowia. Niestety, najbardziej niepokojące dane spływają z środkowej Europy oraz Włoszech. Polskie miasta – Kraków, Nowy Sącz czy Piotrków Trybunalski należą do najbardziej zanieczyszczonych w całej UE ze stężeniem PM2,5 pięciokrotnie przekraczającym dopuszczalne normy.
- „World's most polluted cities” IQAir, https://www.iqair.com/world-most-polluted-cities, 18/12/2023;
- “25 Most Polluted Cities in the World (2023 Rankings)” Taylor Vanzo, https://smartairfilters.com/en/blog/25-most-polluted-cities-world-2023-rankings/, 18/12/2023;
- “Ranked: The 20 Most Air-Polluted Cities on Earth” Selin Oguz, https://www.visualcapitalist.com/the-20-most-air-polluted-cities-on-earth/, 18/12/2023;
- “15 Most Polluted Cities in the World” Deena Robinson, https://earth.org/most-polluted-cities-in-the-world/, 18/12/2023;
- “What are the most polluted cities in the world?” Meg Duff, https://www.livescience.com/planet-earth/pollution/what-are-the-most-polluted-cities-in-the-world, 18/12/2023;
- “Here are the most polluted cities in the U.S. and world” Emma Newburger i in., https://www.cnbc.com/2023/03/17/most-polluted-cities-and-countries-in-the-world-according-to-iqair.html, 18/12/2023;
- “The 10 Most Polluted Cities in the European Union” Anna Fleck, https://www.statista.com/chart/31399/most-air-polluted-cities-in-the-eu/, 18/12/2023;
