Największe motyle na świecie
Są większe niż wiele gatunków ptaków, a swymi skrzydłami mogłyby zakryć najbardziej okazałe kwiatostany. Największe motyle świata łączą fantastyczne, kolorowe desenie z przerażającymi czasem rozmiarami. Jak wyglądają, gdzie żyją i z czego słyną motyli giganci? Oto 10 największych motyli i ciem na Ziemi.
Świat owadów w ogromnej większości zawęża się do mini skali kilku centymetrów. Wśród 150 tys. gatunków motyli i ciem (motyli nocnych) znajdują się jednak również prawdziwe olbrzymy, typowe przede wszystkim dla regionów tropikalnych. W Polsce za największego motyla uważa się ćmę, zmierzchnicę trupią główkę (Acherontia atropos), której rozpostarte skrzydła mają szerokość nawet 10-14 cm! To prawdziwy gigant, jak na nasze warunki, i na dodatek dość przerażający – na tułowiu ma wzór czaszki, a gdy się boi, piszczy!
Motyl Królowej Aleksandry
Tytuł największego motyla świata należy się motylowi Królowej Aleksandry (Ornithoptera alexandrae), żyjącemu wyłącznie w lasach wschodniej Papui Nowej Gwinei. Brązowe samice przerastają samców, zazwyczaj osiągając rozpiętość skrzydeł 25-28 cm. Rekordzistkom zmierzono jednak nawet 30-31 cm – to więcej niż dłuższa kartka o formacie A4! Samce są mniejsze, bo dorastają „zaledwie” 16-20 cm na szerokość, ale za to mogą pochwalić się znacznie ciekawszym, czarno-niebiesko-zielonym umaszczeniem ze złotymi plamami na spodach skrzydeł. I podczas gdy większość motyli żyje zaledwie ok. miesiąca, motyl Królowej Aleksandry dożywa nawet 90 dni!
Samiec motyla Królowej Aleksandry, fot. Tharuka Photographer/Shutterstock
Thysania agrippina
Po angielsku zwana „Białą Wiedźmą”, ćma Thysania agrippina w wielu rankingach rywalizuje o tytuł największego owada na świecie. Maksymalna rozpiętość jej skrzydeł sięga 30 cm, więc jest porównywalna z największymi motylami Królowej Aleksandry. Gatunek ma ciekawy biało-brązowy deseń skrzydeł, który doskonale stapia się z korą wielu drzew. „Wiedźmy” spotkać można od Urugwaju aż po Meksyk, ale zdarza się, że zalatują z wizytą również do Teksasu.
Ćma na pniu drzewa; fot. guentermanaus/Shutterstock
Ornithoptera goliath
Drugim największym motylem dziennym na świecie jest gatunek Ornithoptera goliath, nieprzypadkowo spokrewniony z motylem Królowej Aleksandry. Rozpiętość jego skrzydeł wynosi nawet 28 cm, a reguła dyskryminacji płciowej jest ta sama: samice są większe, ale mniej wyraziste kolorystycznie, podczas gdy samce zachwycają żółtozielonymi skrzydłami o eleganckich czarnych brzegach. Olbrzymie są oczywiście również larwy i ich kokony (ponad 7 cm), a żarłoczność tych pierwszych jest trudna do wyobrażenia – żywią się wyłącznie roślinami z rodzaju kokornaków (Aristolochia) i potrafią zjeść 20 metrowe pnącze, pozostawiając tylko korzenie.
Ornithoptera goliath – drugi największy motyl dzienny na Ziemi; fot. Danita Delimont/ Shutterstock
Ćma Herkulesa
Kolejna w naszym zestawieniu jest ćma Herkulesa (Coscinocera hercules), która wygrałaby całą konkurencję, gdybyśmy brali pod uwagę powierzchnię skrzydeł – w jej przypadku to 300 cm2. Żaden inny owad na świecie nie może pochwalić się takimi wymiarami. Na szerokość ćma sięga 27 cm i pozostaje największym motylem Australii, bez względu na kryteria oceny. Larwy mierzą z kolei do 12 cm i mają dość zaskakujący błękitny kolor z żółtymi kolcami. Dorosłe ćmy są znacznie mniej atrakcyjne, jeśli chodzi o umaszczenie. Ich skrzydła mają kasztanową barwę z czterema białymi łezkami.
Imponująca ćma Herkulesa, fot. electra /Shutterstock
Pawica atlas
Drugie najobszerniejsze skrzydła posiada pawica atlas (Attacus atlas) – mają one powierzchnię ok. 160 cm2, a rozpiętość od 25 do 30 cm. Mimo tak pokaźnego ciała, ćmy te nie odżywiają się już wcale po wykluciu się z kokonu – ich ssawki są bowiem małe i niefunkcjonalne. Musi im więc wystarczyć energia zgromadzona w czasie stadia larwalnego. Nic dziwnego, że większość swego krótkiego życia (1-2 tygodnie) spędzają nieruchomo, a tylko w nocy oblatują okolice w poszukiwaniu godnego partnera. Pawice atlas w stanie naturalnym spotkać można w Chinach, Indiach, Malezji i Indonezji.
Pawica atlas w porównaniu z ludzkimi dłońmi, fot. Cocos.Bounty/Shutterstock
Papilio antimachus
Gigantyczne motyle można spotkać również w Afryce. Papilio antimachus może się pochwalić skrzydłami o rozpiętości 18-23 cm, charakterystycznie długimi i wąskimi. W tym przypadku to samce są większe niż samice i stosownie odważniejsze – można je spotkać nad kałużami i w kawalerskich grupach opijających się nektarem. Co ciekawe, podczas gdy wiele motyli pada ofiarą nieczułych na piękno drapieżców, Papilio antimachus praktycznie nie ma naturalnych wrogów – jego tkanki są bowiem bardzo toksyczne dla innych zwierząt.
Afrykański motyl Papilio antimachus, fot. Danita Delimont/Shutterstock
Troides hypolitus
Niezwykle elegancki motyl gatunku Troides hypolitus spotykany jest wyłącznie na Wyspach Moluckich oraz Sulawesi. Samce mają skrzydła czarne ze złotymi dekoracjami, samice ciemnobrązowe z podobny, choć znacznie większym deseniem. Trudno się dziwić, że gatunek czasami porównuje się do… pszczół. Maksymalna rozpiętość skrzydeł, zarezerwowana tym razem dla płci pięknej, wynosi 20 cm. Motyl podlega ochronie w środowisku naturalnym.
Samiec gatunku Troides hypolitus na orchidei, fot. Danita Delimont/Shutterstock
Ornithoptera croesus
Kolejnym skrzydlatym obywatelem Indonezji o imponujących rozmiarach jest gatunek Ornithoptera croesus. Pokrewny motylowi Królowej Aleksandry, może się pochwalić skrzydłami o rozpiętości do 20 cm. Samice są większe i znacznie ciemniejsze, z delikatnym jodełkowym wzorem na skrzydłach. Samce rozpoznać można natomiast po żółto-czarnych skrzydłach z subtelnymi zielonymi akcentami. Gatunek miał już status narażonego w Czerwonej Księdze IUCN, ale dzięki zakazowi międzynarodowego handlu populacja się zwiększyła i obecnie takson uważany jest za bliski zagrożeniu.
Samiec motyla Ornithoptera croesus, fot. photomaster/Shutterstock
Trogonoptera trojana
Spektakularny gatunek endemiczny, występujący jedynie na Filipinach – Trogonoptera trojana również wykazuje duży dymorfizm płciowy. Samice są większe (ich skrzydła sięgają 18-19 cm na szerokość) i mają brązowe umaszczenie ze złotymi i niebieskimi detalami. Mniejsze samce mają węższe, czarne skrzydła z charakterystycznym jaskrawozielonym wzorkiem wzdłuż krawędzi. Trogonoptera trojana to gatunek typowo leśny, praktycznie niewidywany na otwartych przestrzeniach i żywiący się pnączami kokoranów – dorosłe osobniki wysysają nektar z kwiatów, podczas gdy larwy pożerają pnącza w całości. Motyle te są zdolne latać nawet w deszczu, ale duże skrzydła czynią jej wyjątkowo wrażliwymi na silne podmuchy wiatru.
Samiec gatunku Trogonoptera trojana, fot. Danita Delimont/Shutterstock
Papilio cresphontes
Dużym i bardzo urodziwym motylem jest również pochodzący z Kanady, Stanów Zjednoczonych i Meksyku gatunek Papilio cresphontes, należący do rodzi paziowatych. Z rozpiętością skrzydeł sięgającą 19 cm jest to największy motyl Ameryki Północnej. Zamieszkuje przede wszystkim lasy i sady cytrusowe, a larwy potrafią dać się sadownikom we znaki. Wyglądem upodobniają się do ptasich odchodów, co pomaga w ochronie przed drapieżnikami. W momencie zagrożenia potrafią „napompować” specjalny organ znajdujący się za głową, który przypomina język węża, a dodatkowo emanują z siebie toksyczną mieszankę cuchnących substancji. Dorosłe samce są nieco większe niż samice, a żółto-czarne ubarwienie z charakterystycznym geometrycznym wzorem jest typowe dla obu płci.
Papilio cresphontes, fot. Alf Ribeiro
Niestety, motylom na świecie w poważny sposób zagraża zmiana klimatu. Wiele gatunków zmienia kolor skrzydeł w zależności od temperatury – ciemne barwy absorbują energię, podczas gdy jasne odbijają promienie cieplne. Ogólne ocieplenie klimatu sprawia, że gatunki o naturalnie jaśniejszym ubarwieniu będą miały coraz większe problemy z regulacją temperatury, co może prowadzić do stresu, choroby, a nawet śmierci. Już dziś obserwowane powszechnie zatracanie się pigmentu w motylich skrzydłach uważane jest za ważny wskaźnik zagrożenia ekosystemów.
Motylom nie pomagają też ekstremalne zjawiska pogodowe, które ograniczają źródła pożywienia, niszczą ich naturalne siedliska, a nawet są w stanie uszkodzić delikatne skrzydła. A rola motyli w ekosystemie jest nie do przecenienia – funkcjonują one jako zapylacze, element łańcucha pokarmowego, biologiczna forma ochrony roślin przed szkodnikami oraz dystrybutorzy roślinnego DNA, zwiększając różnorodność genetyczną w świecie flory.
Ekologia.pl (Agata Pavlinec)
- “Top 10: World's largest butterflies” Holly Spanner, https://www.sciencefocus.com/nature/largest-butterflies, 24/05/2024;
- “The Largest Butterflies In The World” World Atlas, https://www.worldatlas.com/articles/the-world-s-largest-butterflies.html, 24/05/2024;
- “What’s the world’s biggest butterfly?” BBC Wildlife Magazine, https://www.discoverwildlife.com/animal-facts/insects-invertebrates/whats-the-worlds-biggest-butterfly, 24/05/2024;
- “20 Biggest Butterfly Species in the World” Insectic, https://insectic.com/biggest-butterfly-species-world/#google_vignette, 24/05/2024;
- “What's the Biggest Butterfly?” Remy Melina https://www.livescience.com/32843-worlds-biggest-butterfly-queen-alexandra-birdwing.html, 24/05/2024;
Piękne!