Oczyszczanie powietrza w domu – czy ma sens?
Oferta sprzętu AGD poszerzyła się o urządzenia, które mają zapewniać nam zdrowie i wysoki komfort życia. Obok nawilżaczy coraz częściej słyszy się o oczyszczaczach powietrza, oferowanych za setki, a nawet tysiące złotych. Czego można oczekiwać po tej technologii? Kto może faktycznie skorzystać z oczyszczania domowego powietrza?
Z powodu zanieczyszczenia powietrza co roku na świecie umiera przedwcześnie ponad 6,5 miliona ludzi. Mogłoby się wydawać, że domowe wnętrza chronią nas przed zagrożeniem, ale badania naukowe przeczą tej tezie. Nie tylko bowiem do pomieszczeń mieszkalnych przez otwarte okna dostaje się smog, ale problem stwarzają również alergeny, roztocza, a nawet związki chemiczne uwalniające się z mebli czy innych elementów wyposażenia wnętrz.
Historia oczyszczaczy powietrza
Idea zanieczyszczeń unoszących się w powietrzu trapiła już ludzi w XIX w. W 1823 r. opracowano pierwsze maski, które miały chronić strażaków przez toksycznymi produktami spalania obecnymi w dymie. Następnie powstały respiratory dla górników wyposażone w filtr węglowy. Wraz z rozwojem rewolucji przemysłowej oczywista stała się potrzeba objęcia ochroną szerszych warstw społeczeństwa.
Bezpośrednią przyczyną powstania pierwszego urządzenia filtrującego powietrze był projekt Manhattan, czyli prace nad bombą atomową. Biorący w nim udział naukowcy uświadamiali sobie, że radioaktywne cząstki unoszące się w otoczeniu mogą być śmiertelnym zagrożeniem dla ludzi. W połowie XX w. powstały więc filtry HEPA, które co prawda nie oferują ochrony przed związkami promieniotwórczymi, ale skutecznie blokują gaz musztardowy czy szkodliwe chlorki. Z czasem zaczęto wykorzystywać je do komercyjnych urządzeń oczyszczających powietrze – pierwszy patent w tym zakresie wydano w 1961 r.
Jak działa oczyszczacz powietrza?
Oczyszczacz powietrza jest elektrycznym urządzeniem zbudowanym z wiatraka oraz filtrów. Zasilany prądem wiatrak zasysa powietrze do środka, sprawiając, że przechodzi ono przez kolejne warstwy odseparowujące zanieczyszczenia niczym sito. Następnie jest ono wydmuchiwane z powrotem do pomieszczenia.
Różne modele urządzeń zawierają różną ilość i rodzaj filtrów. Najczęściej są one wykonane z papieru lub węgla – jedne wymagają regularnej wymiany, inne ręcznego czyszczenia. W zależności od mocy urządzenie zasysać może mniej lub więcej powietrza. Producent określa zawsze na jaką powierzchnię przeznaczony jest dany oczyszczacz.
Oprócz klasycznych filtrów, które wyłapują roztocza, pył, sadzę czy pyłki traw, oczyszczacze wyposażone bywają dodatkowo w opcję UV, która ma zabijać patogeny obecne w powietrzu. Inne modele wykorzystują zjawisko jonizacji, aby przyciągać negatywnie naładowane jony, zwłaszcza kurz domowy.
Na szczególną uwagę zasługuje wspomniany wyżej filtr HEPA, którego nazwa pochodzi od angielskiego skrótu: High Efficiency Particulate Air, czyli filtr cząsteczek stałych o wysokiej efektywności. Zbudowany jest on z kilku warstw siatki wykonanej z włókien szklanych o szerokości mniejszej niż ludzki włos. Powietrze przeciskając się przez szpary w filtrze oczyszczane jest trzema różnymi metodami: zablokowania większych cząstek, wychwycenia średnich i dyfuzji tych najmniejszych.
Czy oczyszczacze powietrza są skuteczne?
Raport amerykańskiej Agencji ds. Ochrony Środowiska sugeruje, że powietrze w niektórych wnętrzach może zawierać nawet 5 razy więcej zanieczyszczeń niż na zewnątrz. Mowa przede wszystkim o pleśni, pestycydach, różnego typu alergenach i toksynach. Badania wskazują, że standardowe filtry HEPA wychwytują minimum 99,97% zanieczyszczeń o średnicy 0,3 mikrona. Warto zaznaczyć, że są to wyniki otrzymane w warunkach laboratoryjnych, które mogą odbiegać od realnego zastosowania.
Z badań opublikowanych w 2016 r. w Stanach Zjednoczonych wynika, że oczyszczacze powietrza są bardzo skuteczne w przypadku pożarów. Nie tylko zatrzymują one cząsteczki sadzy, które dostają się do wnętrz, ale także usuwają nieprzyjemny zapach dymu. Ponadto uważa się, że filtry HEPA są nawet w stanie wyeliminować przynajmniej część komórek wirusa Covid rozproszonych w powietrzu. Według amerykańskiego Centrum Zwalczania Chorób (CDC) w kontrolowanych warunkach sali konferencyjnej (bez otwierania okien i nawiewu) filtry wyraźnie obniżyły stężenie wirusa w powietrzu ograniczając istotnie ryzyko zakażenia.
Ogólnie rzecz biorąc, nie ma żadnych wątpliwości, że oczyszczacze redukują stężenie cząstek zawieszonych w powietrzu, zwłaszcza tych szkodliwych dla zdrowia. Należy mieć jednak świadomość, że na pewno nie eliminują wszystkich, zarówno pod kątem rodzaju, jak i ilości. Oczyszczacze wydają się na przykład zupełnie nieskuteczne w kontekście redukcji dymu papierosowego czy organicznych związków lotnych (VOC).
Jak prawidłowo korzystać z oczyszczacza powietrza?
Aby wykorzystać potencjał elektrycznego oczyszczania powietrza w domu warto w szczególności:
- wybrać urządzenie przeznaczone dla konkretnego metrażu;
- stosować oczyszczacz przy zamkniętych oknach i drzwiach;
- ustawiać urządzenie na podłodze, gdzie występuje najwyższa kondensacja zanieczyszczeń w powietrzu;
- w nocy stosować oczyszczacz w sypialni (przy lekko uchylonych drzwiach), w dzień zaś w salonie;
- nie używać oczyszczacza w pomieszczeniach o wysokim poziomie wilgotności.
Oczyszczacz powinien być ustawiony w wolnej przestrzeni, z daleka od ścian, bądź pod zamkniętym oknem, gdzie zwykle poziom zanieczyszczeń jest wysoki (ze względu na drobne nieszczelności).
Dla kogo oczyszczacz powietrza?
Oczyszczacze powietrza z filtrem HEPA polecane są przede wszystkim alergikom i astmatykom. Zwłaszcza osoby uczulone na pyłki oraz roztocza mogą skorzystać z usunięcia alergenów z powietrza we wnętrzach. Z badań opublikowanych w 2003 r. wynika wręcz, że oczyszczacze znacząco ułatwiają życie astmatykom posiadającym w domu psy lub koty. Ponadto ich użycie może być zasadne w przypadku pomieszczeń biurowych, z których korzysta wiele osób, zwłaszcza w dobie podwyższonego ryzyka epidemiologicznego.
Z pewnością nie każdy potrzebuje jednak oczyszczacza powietrza. O komfort życia i jakość powietrza we wnętrzach dbać można prostymi metodami, które nie wymagają ani drogich urządzeń, ani dodatkowego zużycia energii elektrycznej. Mowa przede wszystkim o wietrzeniu domu w okresach niskiego poziomu smogu, częstym odkurzaniu oraz regularnym korzystaniu z wyziewu kuchennego. Zasadne jest również ograniczenie palenia świeczek w domu oraz inwestycja w rośliny doniczkowe, które mają zdolność do filtrowania powietrza.
- „All about Air Purification – Need, Origin & Trend Analysis” Prabha Shankar, https://sagaciousresearch.com/blog/air-purification-need-origin-trend-analysis, 8/12/2022;
- “The History of the Air Purifier – 11 Steps to Modern Day” Danny Ashton, https://housefresh.com/history-air-purifier/, 8/12/2022;
- “LET’S CLEAR THE AIR: THE RISE OF THE DOMESTIC AIR PURIFIER” Rachel Hunnicutt, https://www.cooperhewitt.org/2018/12/13/lets-clear-the-air-the-rise-of-the-domestic-air-purifier/, 8/12/2022;
- “Why do people use portable air purifiers? Evidence from occupant surveys and air quality monitoring in homes in three European cities” Elizabeth Cooper i in., https://www.tandfonline.com/doi/full/10.1080/09613218.2021.2001303, 8/12/2022;
- “Assessing effectiveness of air purifiers (HEPA) for controlling indoor particulate pollution” Stuti Dubey i in., https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S240584402102079X, 8/12/2022;
- “Effect of Air Purifier Use in the Classrooms on Indoor Air Quality—Case Study” Małgorzata Basińska i in., https://www.mdpi.com/2073-4433/12/12/1606, 8/12/2022;
Niby mam oczyszczacz powietrza ale ciągle zapominam z niego korzystać. Dobrze, że chociaż roombe regularnie uruchamiam heheh