Wrony wiedzą co wiedzą i dlaczego to wiedzą

Nowe badania umysłu wron ujawniły oszałamiające odkrycie: krukowate są nie tylko sprytne ‒ posiadają również pewną formę świadomości, która pozwala im odbierać otaczający ich świat w teraźniejszości. Innymi słowy, są zdolne do subiektywnego myślenia.

Nazywa się to świadomością podstawową lub zmysłową i wcześniej zostało to zademonstrowane tylko u naczelnych ‒ co oznacza, że możemy teraz ponownie przemyśleć nasze zrozumienie, w jaki sposób powstaje świadomość.

„Wyniki naszych badań otwierają nowy sposób spojrzenia na ewolucję świadomości i jej neurobiologiczne ograniczenia” ‒ powiedział fizjolog zwierząt Andreas Nieder z Uniwersytetu w Tybindze.

Świadomość trudno zdiagnozować u zwierząt, które się nie komunikują. To umiejętność bycia świadomym siebie i otaczającego świata. Ułatwia rozwiązywanie problemów i podejmowanie decyzji ‒ z czym wrony radzą sobie całkiem nieźle.

Świadomość podstawowa jest najbardziej podstawową formą świadomości, jaką jesteśmy w stanie skategoryzować ‒ świadomość postrzegania świata w teraźniejszości (oraz w najbliższej przeszłości i przyszłości). Jest ona przede wszystkim związana z korą mózgową naczelnych, złożonym warstwowym obszarem mózgu ssaków.

Ale mózgi ptaków są zbudowane zupełnie inaczej niż mózgi naczelnych ‒ są gładkie, kiedy mózgi ssaków są pofalowane. Tak więc, mimo że krukowate ‒ rodzina ptaków, która obejmuje wrony i kruki, są niezwykle inteligentne, a ich zdolności poznawcze można znaleźć także u naczelnych, naukowcy zastanawiali się, czy mogą przekroczyć granicę świadomego myślenia.

Aby się tego dowiedzieć, Nieder i jego współpracownicy zaprojektowali eksperyment, aby sprawdzić, czy ptaki mogą odczuwać subiektywne doświadczenia, i przetestowali go na wronach siwych (Corvus corone).

Najpierw ptaki szkolono, by reagowały na bodźce wzrokowe. Pokazano im ekrany, na których wyświetlane były światławzrokowego, rejestrowano aktywność neuronalną w okresie między zobaczeniem światła a udzieleniem odpowiedzi. Kiedy odpowiedź brzmiała „nie”, nie zaobserwowano podwyższonej aktywności neuronalnej. To połączenie było tak wiarygodne, że można było przewidzieć reakcję wron na podstawie aktywności mózgu.

„Oczekuje się, że komórki nerwowe, które reprezentują bodźce wzrokowe bez subiektywnych składników, będą reagować w ten sam sposób na bodziec wzrokowy o stałej intensywności” – powiedział Nieder.

„Nasze wyniki jednak niezbicie pokazują, że komórki nerwowe na wyższych poziomach przetwarzania mózgu wrony są pod wpływem subiektywnych doświadczeń, a dokładniej wytwarzają subiektywne doświadczenia”.

Wyniki potwierdzają, że subiektywne doświadczenia nie dotyczą wyłącznie mózgu naczelnych. W rzeczywistości nowe badanie wykazało, że gładkie mózgi ptaków wcale nie wskazują na brak złożoności.

Wykorzystując trójwymiarowe obrazowanie w świetle spolaryzowanym i techniki śledzenia obwodów neuronowych, biopsycholog Martin Stacho z Ruhr-University Bochum w Niemczech i jego współpracownicy scharakteryzowali anatomię mózgów gołębi i sów. Odkryli, że architektura mózgowa obu ptaków jest uderzająco podobna do architektury mózgowej ssaków.

Jest możliwe, że podobne zdolności poznawcze wyewoluowały niezależnie zarówno u ptaków, jak i ssaków, co jest zjawiskiem znanym jako ewolucja zbieżna. Ale możliwe jest również, że nasze mózgi są ze sobą bliżej spokrewnione, niż mogą sugerować ich różnice.

Nieder zgadza się z tą możliwością.

„Ostatni wspólny przodek ludzi i wron żył 320 milionów lat temu” – powiedział. „Jest możliwe, że świadomość percepcji powstała wtedy i była przekazywana od tamtej pory. W każdym razie zdolność świadomego doświadczenia może zostać zrealizowana w mózgach o różnej strukturze i niezależnie od formy kory mózgowej”.

Oznacza to, że świadomość podstawowa może być znacznie bardziej powszechna wśród ptaków i ssaków, niż sądziliśmy.