Maślak sitarz (Suillus bovinus)

Nazywany/a też: borowik sitarz, gęsi pępek, grzyb sitarz, grzyb wolak, krowiak, rzeszotnik, sitacz, sitak, sitarek, sitarz, sitek, sitka, sitnik, sitos, sitosz, wolak

Maślak sitarz, fot. ressormat/Shutterstock
Maślak sitarz jest pospolicie występującym w Polsce grzybem jadalnym. Ze względu na niezbyt dobry smak, spożywany jest głównie z połączeniu z innymi odmianami grzybów np. borowikiem. W sieci można znaleźć liczne przepisy kulinarne na smakowite dania z takich mieszanek! Sitarze to grzyby, które można zbierać przez kilka miesięcy w roku. Zaczynają rosnąć już na początku czerwca i sezon na nie trwa nieprzerwanie do listopada.

  1. Sezon
  2. Występowanie
  3. Wygląd
  4. Właściwości
  5. Zastosowanie
  6. Maślak sitarz – pytania i odpowiedzi
  7. Galeria zdjęć

Sezon

Maślak sitarz rośnie od czerwca do listopada.

Czy wiesz, że...
  • Maślak sitarz po ugotowaniu zmienia kolor na fioletowy.
  • Rosnące blisko siebie grzyby sitaki bywają pozrastane kapeluszami.
  • Gęsi pępek często wyrasta w towarzystwie klejówki różowej.
  • Polską nazwę tej popularnej odmiany podała biolog Alina Skirgiełło w 1960 roku.

Występowanie

Maślak sitarz występuje w lasach iglastych i mieszanych. Grzyby sitaki najczęściej rosną w pobliżu sosny zwyczajnej, na glebach ubogich, piaszczystych, silnie zakwaszanych. Można go znaleźć także na wrzosowiskach, przy drogach oraz na obrzeżach lasów. Zazwyczaj rosną w gromadach.

Wygląd

Owocnik maślaka sitarza osiąga średnicę od 3 do 12 cm. U młodych osobników przybiera kształt półkolisty, z czasem staje się płaski. U starszych egzemplarzy robi się powyginany, rozpostarty i nieregularnie spłaszczony. Jest koloru żółtobrązowego lub czerwonoochrowego. Gęsi pępek (suchy wojtek) ma gładką, nagą powierzchnię, która w wilgotne dni robi się lepka, śliska i mazista. W suche dni jest błyszcząca.

Pochodzące z odmiany sitarz grzyby mają rurki przyrośnięte do trzonu, czasem lekko się z nim zbiegają. Początkowo są żółte, z czasem stają się zielone lub oliwkowobrązowe. Są różnej długości i ciężko je oddzielić od miąższu. Mają dość duże, szerokie, graniaste i wydłużone pory.

Dodatkowo podgrzybek sitarz ma trzon, który  osiąga wysokość od 5 do 10 cm i grubość od 1 do 2 cm. Jest gładki i matowy. W górnej części jest barwy cytrynowo żółty, niżej robi się pomarańczowy i rdzawy. Ma cylindryczny kształt.

Miąższ, jaki ma grzyb sitarz, jest lepki, elastyczny i zwarty. W kapeluszu ma barwę bladożółtą, w trzonie czerwonobrązową. Po przełamaniu lekko błękitnieje. Ma słaby, niewyraźny zapach i nieznaczny kwaskowaty smak.

Opisywane grzyby sitarze łatwo pomylić z maślakiem ziarnistym. Można je jednak od siebie odróżnić: maślak ziarnisty ma drobniejsze pory, a górna część jego trzonu jest punktowo nakrapiana.

Właściwości

Grzyb sitak jest odmianą jadalną, podobnie jak inni przedstawiciele gatunku maślak. Nie posiada jednak ważniejszych wartości odżywczych. Mimo tego przepisy na potrawy na bazie suchego wojtka są dość popularne.

Zastosowanie

Maślak sitarz smakowo jest gorszy od innych gatunków maślaków. Nadaje się do suszenia i marynowania z innymi smaczniejszymi wariantami. Można go również gotować i dusić (najlepiej z dodatkiem borowików czy podgrzybków).

Ze względu na stosunkowo niską cenę, jaką mają w sprzedaży detalicznej grzyby sitaki, przepis na danie z ich dodatkiem można znaleźć online oraz w książkach kucharskich. Gęsi pępek to znakomita odmiana jako wypełniacz grzybowego farszu, pasztetu lub sosu, który niezwykle wdzięcznie smakuje w połączeniu ze szlachetnym borowikiem oraz podgrzybkiem. Te dwa ostatnie rodzaje są znacznie droższe, dlatego na takiej kompozycji potrawy możemy sporo zaoszczędzić, szczególnie jeśli robimy jesienią przetwory na następne miesiące.

Gęsi pępek stanowi też znakomitą bazę do potraw jarskich oraz postnych, szczególnie tych przygotowywanych na święta Bożego Narodzenia. Z jego pomocą przygotujemy wyborną, bezmięsną zupę grzybową z zasuszonych wcześniej okazów. Warto dorzucić do niej kilka podgrzybków, dzięki czemu smak gęsiego pępka zostanie wzbogacony.

Maślak sitarz – pytania i odpowiedzi

Gęsi pępek – gdzie występuje?

Wszystkie maślaki to grzyby mikoryzowe, więc sitarz podobnie jak pstry czy żółty występuje wyłącznie w lasach iglastych. W Polsce warto go poszukiwać w pobliżu sosen, często spotkany jest również na wrzosowiskach, jednak w naszym kraju nie ma ich zbyt dużo.

Czy sitek to grzyb szkodliwy dla zwierząt?

Żaden przedstawiciel gatunku maślaków nie jest trujący. Jednak gęsie pępki, podobnie jak inne grzyby, nie mogą być podawane zwierzętom domowym. Przypadkowe zjedzenie suchego wojtka przez pupila nie powinno mieć żadnych konsekwencji zdrowotnych.

Jaki jest prosty przepis na grzyby sitarze?

Mało wyraziste sitaki sprawdzają się głównie w roli marynowanych przekąsek. Jeśli szukamy przepisu ze świeżych grzybów, warto rozważyć przesmażenie ich z borowikami, cebulą, czosnkiem i świeżą lub suszoną natką pietruszki.

Okres występowania

IIIIIIIVVVIVIIVIIIIXXXIXII
Maślak sitarz, fot. ressormat/Shutterstock Maślak sitarz, fot. ressormat/Shutterstock

Galeria zdjęć

Maślak sitarz, fot. ressormat/ShutterstockMaślak sitarz, fot. Bildagentur Zoonar GmbH/Shutterstock
Sitarze, fot. Henri Koskinen/ShutterstockMaślak sitarz, fot. Adam J/Shutterstock
Indeks nazw
A B C D E F G H I J K L Ł M N O Q P R S Ś T U V W X Y Z Ż Ź