Czosnek – naturalny skarb zdrowia, właściwości, zastosowanie i korzyści
Ekologia.pl Styl życia Ekologiczna żywność Czosnek warzywo – właściwości, witaminy i wartości odżywcze

Czosnek warzywo – właściwości, witaminy i wartości odżywcze

Czosnek wpisał się w mitologię słowiańską jako narzędzie do odstraszania wampirów. Mimo nieprzyjemnego zapachu, wspaniałe właściwości czosnku sprawiają, że ma ono rzeczywiście magiczne działanie. Naukowe badania potwierdzają, że dla naszego zdrowia warzywo to może zdziałać cuda! W Polsce od wieków znajduje szerokie zastosowanie nie tylko w domowej apteczce, lecz także w kuchni.

Czosnek, fot. shutterstock

Czosnek, fot. shutterstock
Spis treści

Czosnek (Allium L.) jest rośliną z  rodziny amarylkowatych. Wyróżnia się około 700 jego gatunków. W stanie dzikim występuje na całej półkuli północnej, przede wszystkim w strefie umiarkowanej. W Polsce rośnie aż 16 gatunków (np. czosnek niedźwiedzi, zielony, wężowy, dziki). Typowym przedstawicielem jest czosnek pospolity (Allium sativum L.). Roślina ta osiąga wysokość 60 cm, wypuszcza płaskie, długie liście i kwitnie latem. Jej kwiaty mają barwę różową lub białą. Częścią jadalną jest biało-żółta cebula, zwana główką. Składa się ona z pojedynczych cebulek – tzw. ząbków – ułożonych w pierścień. Każdy z nich obleczony jest cienką powłoką. Główka zazwyczaj ma średnicę 5-7cm.

Czosnek pospolity budową przypomina popularne warzywa, takie jak cebula, szczypiorek czy por, najbliżej spokrewniony jest jednak z…lilią

Charakterystyczny zapach czosnku wynika z zawartości wielu związków siarki obecnych w jadalnej partii tej rośliny. Obecnie istnieje wiele odmian tego warzywa. Okazy amerykańskie czy kalifornijskie mają wielkie bulwy i białą skórę. Z kolei rośliny pochodzące z Chile, Meksyku i Włoch wyróżniają się różową lub fioletową barwą. Szczególną odmianę stanowi Allium ampeloprasum, czyli czosnek słoni, który jest kuzynem naszego zwykłego czosnku. Jego bulwy potrafią osiągnąć wielkość dorodnej pomarańczy!

Uprawa i odmiany czosnku – dlaczego warto unikać chińskich okazów?

Jeśli chcemy uprawiać czosnek w swoim ogródku, powinniśmy wystrzegać się roślin pochodzenia chińskiego, które nie są przystosowane do naszego klimatu. Polecane są natomiast odmiany „Harnaś” (wysoki plon, tworzy pęd kwiatowy i  główki o fioletowej łusce), „Arkus” (wysoki plon, duże główki, łuska fioletowa, wytwarza pęd kwiatostanowy), „Mega” (duża główka, ząbki w kolorze białym, nie kwitnie), „Zawrat” (dużych rozmiarów główki i ząbki, nie zakwita) i „Orlik” (średnie główki, fioletowe ząbki i dużo cebulek powietrznych).

Roślinę najlepiej sadzić w miejscu ciepłym i nasłonecznionym, z niewielkim dostępem do cienia. Z racji na słabo rozwinięte korzenie, warzywo to wymaga żyznej i próchniczej gleby, bogatej w składniki odżywcze. Podłoże powinno być wilgotne i mieć obojętne pH. Roślina ta lubi mrozy, które sprzyjają tworzeniu się zdrowych główek. Wiosną i latem należy pamiętać o regularnym podlewaniu. Czosnek ozimy zbieramy w lipcu, natomiast ten sadzony wiosną – w sierpniu albo we wrześniu. Znakiem informującym, że należy rozpocząć zbiór jest sucha i łamiąca się łodyga rośliny.

Czosnek to roślina dodająca siły i odwagi

Ojczyzną czosnku jest Azja Centralna. 5 000 lat temu pojawiły się pierwsze jego uprawy. Już w czasach starożytnych zaczęto doceniać lecznicze właściwości tej rośliny. Największą popularność zdobyła w Grecji, Rzymie i Egipcie, gdzie ceniono ją głównie ze względu na wzmacnianie odporności organizmu i obronę przeciw pasożytom. W 1600 roku p. n. e. faraon Cheops nakazał robotnikom pracującym przy budowie piramidy wzbogacić swoją codzienną dietę o ząbki czosnku.

Analiza hieroglifów, wykazała, że po tym, jak przerwano wydawanie im tego warzywa, miał miejsce bunt! Z kolei w Grecji i Rzymie czosnek podawano gladiatorom przed walką, a legionistom rzymskim przed bitwą. Hipokrates i Galen zalecali go przy leczeniu schorzeń układu pokarmowego i oddechowego, a także jako środek antytoksyczny. Również w czasach nowożytnych wykorzystywano czosnek podczas wojen, aby zwiększyć sprawność żołnierzy. W Polsce pojawił się między XII a XIII wiekiem, najprawdopodobniej wskutek handlu z krajami azjatyckimi. W wiejskich izbach wieszano warkocze z czosnku, by odstraszyć złe moce.

Czosnek – witaminy i wartości odżywcze

Czosnkowe cebule składają się głównie z wody (60 proc.) oraz węglowodanów (33 proc.). Mimo to, są pełne cennych składników odżywczych takich, jak aminokwasy, alilina, olejki eteryczne, tłuszcze, białko, błonnik, cukry, witaminy – witamina A, witaminy z grupy B (witamina B1, B2, B3, B5, B6, B9 i B12), witamina C, D, E i K oraz sole mineralne – chrom, cynk, fosfor, fluor, german, kobalt, magnez, mangan, miedź, nikiel, potas, selen, siarka, sód, wapń i żelazo. Ilość, jaką zjadamy w formie świeżej przyprawy (ok. 5 gramów) dostarcza nam tylko 7 kalorii. Warzywo to słynie ze swoich antybiotykowych właściwości. Skutecznie zwalcza gronkowce i paciorkowce, a także wykazuje działanie przeciwgrzybiczne, przeciwpasożytnicze, przeciwmiażdżycowe i przeciwskurczowe. Najczęściej spożywamy je w okresie jesienno-zimowym, jako naturalny składnik obrony przed przeziębieniem i grypą.

 

Kwiatostan czosnku, fot. shutterstock

Świeży czosnek to broń antyrakowa

Przeprowadzone w Chinach badania wykazały, że osoby, które przynajmniej dwa razy w tygodniu jedzą surowy czosnek, mają o 44 proc. mniejsze ryzyko zachorowania na raka płuc. Organiczne związki siarki znajdujące się w tej roślinie potrafią też niszczyć komórki w glejakach, czyli śmiertelnej postaci guza mózgu. Z kolei opublikowane w 2013 roku wyniki eksperymentu wykazały, że substancje obecne w tym warzywie zmniejszają ryzyko wystąpienia raka prostaty. Lekarze widzą ogromny potencjał w związkach roślinnych, które mają wpływ na hamowanie wzrostu złośliwych komórek nowotworowych w naszym organizmie.

Czosnek jest najlepszym antybiotykiem pod słońcem

W XIX wieku Louis Pasteur udowodnił, że czosnek działa zabójczo na ponad 20 gatunków bakterii Gram-dodatnich i Gram-ujemnych oraz 60 gatunków grzybów. – pisze Jerzy Lutomski w książce „Fascynacja czosnkiem – wczoraj i dziś”. Także współczesne badania wykazały, ze zawarty w czosnku siarczek diallilowy jest 100 razy bardziej skuteczny w zwalczaniu bakterii Campylobacter, odpowiedzialnej infekcje jelitowe, niż niektóre popularne antybiotyki. Naukowcy widzą w tej roślinie naturalny sposób na redukcję bakterii chorobotwórczych w dostawach żywności na całym świecie.

Czosnek a zdrowe stawy

Kobiety, które jedzą dużo roślin czosnkowatych rzadziej cierpią na chorobę zwyrodnieniową stawu biodrowego – wynika z badania brytyjskich naukowców. Gdy przeanalizowano wpływ poszczególnych składników czosnku, okazało się, że ilość enzymów niszczących chrząstki stawowe ogranicza dwusiarczek dwuallilu. „Choć nie wiemy jeszcze, czy jedzenie czosnku prowadzi do zwiększenia ilości tego związku w stawach, nasze wnioski mogą wskazać drogę w kierunku przyszłych metod leczenia i zapobiegania chorobie zwyrodnieniowej stawu biodrowego” – mówi dr Frances Williams, autorka badań.

Olej z czosnku w trosce o zdrowe serce

Naukowcy z Emory University School of Medicine udowodnili, że trisulfid diallilowy, będący składnikiem oleju czosnkowego, pomaga chronić serce podczas operacji i po przebytym zawale. Wraz z innym związkami siarki występującymi w tej roślinie może być stosowany w leczeniu niewydolności tego organu. W doświadczeniach przeprowadzonych na zwierzętach, z użyciem myszy laboratoryjnych, zespół badawczy odkrył, że osobniki po ataku serca, które otrzymały dwuallil siarczku miały aż o 61 proc. mniej obrażeń serca, w porównaniu do myszy nieleczonych. Inne badania wykazały z kolei, że olej z czosnku pomaga chronić chorych na cukrzycę przed kardiomiopatią, czyli niebezpieczną przewlekłą chorobą mięśnia sercowego.

 

Właściwości czosnku
  • Wzmacnia układ odpornościowy
  • Pomaga obniżyć wysokie ciśnienie krwi
  • Pomaga obniżyć poziom złego cholesterolu
  • Czosnek może pomóc w zapobieganiu rakowi
  • Uznawany jest za skuteczny antybiotyk roślinny
  • Może zapobiegać chorobie Alzheimera i demencji
  • Może poprawić wyniki sportowe
  • Pomaga oczyścić organizm z metali ciężkich
Tabela: opracowanie własne

Czosnkowe suplementy na nadciśnienie i cholesterol

Badania przeprowadzone przez naukowców z uniwersytetu w Ankarze wykazały, że czteromiesięczna suplementacja ekstraktem z czosnku może obniżyć wysokie ciśnienie krwi i poprawić jej profil lipidowy. Oprócz tego, zwiększa ilość przeciwutleniaczy w naszym organizmie.

Czy czosnek naprawdę chroni nas przed przeziębieniem?

Podczas  II wojny światowej Rosjanie na potęgę spożywali czosnek, by chronić się przed różnego infekcjami. Stąd też alianci zaczęli nazywać czosnek „rosyjską penicyliną”. Naukowcy już od dawna przekonują, że czosnek ma potencjał w walce z wirusami, bakteriami i grzybami. Chodzi o substancje zawierające siarkę – allicynę i ajoen − które podnoszą odporność naszego organizmu. Związki te pobudzają makrofagi do wytwarzania czynników zabijających drobnoustroje. W 1966 roku, chemik Chester j. Cavalito udowodnił, że allliacyna, która nadaje czosnkowi charakterystyczny zapach i smak, ma działanie przeciwbakteryjne i jest skuteczniejsza niż tetracyklina czy penicylina. Badacze z Indiany (Julia Fashner, Kevin Ericson i Sarah Werner) przeprowadzili badanie, którego wyniki zostały opublikowane w „American Family Physician” pod tytułem „Leczenie przeziębienia u dzieci i dorosłych”. Okazało się, że profilaktyczne spożywanie czosnku może zwiększać odporność na wirusy, ale nie ma żadnego wpływu na czas trwania objawów choroby.

Czosnek może poprawić wyniki sportowe

Czosnek był jedną z najwcześniejszych substancji „poprawiających wydajność”. Starożytne cywilizacje używały czosnku w celu zmniejszenia zmęczenia i poprawy wydajności pracowników. Także sportowcy olimpijscy w starożytnej Grecji spożywali czosnek, aby poprawić swoje wyniki. Wiadomo, że czosnek może zmniejszyć stres oksydacyjny związany z wysiłkiem fizycznym i uszkodzeniem mięśni. W małym badaniu z 2015 r. zauważono również, że suplementy czosnku mogą zwiększać pojemność tlenową podczas ćwiczeń. Jednak potrzebne są dalsze analizy, aby potwierdzić tę potencjalną korzyść.

Zupa z pieczonego czosnku, fot. shutterstock

Wszechstronny czosnek

Wyciąg ze świeżego czosnku działał wirusobójczo, bakteriobójczo i przeciwgrzybiczo. Czosnek zwiększa właściwości obronne organizmu wzmacniając i regulując jego reakcje humoralne i komórkowe układu immunologicznego. Wpływa na poziom cholesterolu, obniża ciśnienie krwi, hamuje agregację płytek. Potwierdzono także, iż czosnek niszczy wolne rodniki, które przyspieszając proces starzenia się. Poza tym działa moczopędnie, napotnie, wspomaga trawienie, a – według medycyny ludowej – jest antyafrodyzjakiem i przedłuża życie. Czosnek wykazuje pozytywny wpływ na praktycznie cały organizm. Tylko jak jeść czosnek, by zachował swoje wartości odżywcze?

Jak jeść czosnek?

Najbardziej aktywny jest czosnek świeży, rozdrobniony. Dobrymi właściwościami charakteryzuje się także sok z czosnku. Czosnek po obróbce termicznej traci właściwości bakteriobójcze. Wystarczą 2-3 ząbki świeżego czosnku dziennie, by obniżyć ryzyko infekcji. Z czosnkiem też nie należy przesadzać – jego nadmierne spożycie może prowadzić do zgagi, wzdęć i bólu brzucha.

Przyprawowy niezbędnik

Czosnek jest rośliną, która ma w kuchni wszechstronne zastosowanie jako przyprawa nadająca niepowtarzalny smak wielu daniom. Wszyscy znamy masło czosnkowe, chipsy, sos oraz doprawiane czosnkiem placki ziemniaczane. Warzywo to szczególnie sprawdza się jednak w połączeniu ze szpinakiem, krewetkami i rybą z grilla. Aby jednak delektować się nim w pełnej krasie, powinniśmy przyrządzić jedyną w swoim rodzaju zupę z pieczonego czosnku.

Składniki (porcja dla 2 osób):

  • 2 główki czosnku
  • 75 ml oliwy z oliwek
  • 1 łyżka mąki pszennej
  • bulion warzywny (0,8 l)
  • 1 gałązka tymianku
  • sól himalajska
  • pieprz czarny

Przygotowanie:
Do garnka wlewamy oliwę i ją podgrzewamy, a następnie wrzucamy główki czosnku i wkładamy je do nagrzanego do 150 stopni piekarnika na 40 minut. Kiedy czosnek już się upiecze, wyjmujemy go z oleju i przeciskamy przez praskę. Następnie wrzucamy zmiażdżone ząbki z powrotem do oliwy, dodajemy 2 łyżki mąki i smażymy przez 2 minuty. Po tym czasie wlewamy bulion i wkładamy tymianek. Tak przygotowaną zupę gotujemy przez 15 minut, przyprawiając do smaku solą i pieprzem.
Smacznego!

Czosnek na zdrowie!

Czosnek (Allium sativum) jest powszechnym składnikiem potraw, który ma wiele korzyści zdrowotnych. Ludzie wierzyli w lecznicze właściwości czosnku od tysięcy lat. Teraz nauka to potwierdza. Nawet osoby, które nie przepadają za jego specyficznym zapachem czy smakiem, ze względu na jego bogactwo zdrowotne, powinny włączyć czosnek do diety.

 

Bibliografia
  1. Biljana Bauer Petrovska, Svetlana Cekovska; “Extracts from the history and medical properties of garlic”; data dostępu: 2019-05-31;
  2. Juan Wang i in.; “Effect of garlic supplement in the management of type 2 diabetes mellitus (T2DM): a meta-analysis of randomized controlled trials”; data dostępu: 2019-05-31;
  3. Capasso A.; “Antioxidant action and therapeutic efficacy of Allium sativum L.””; data dostępu: 2019-05-31;
  4. Ali Gorji, Leyla Bayan, Peir Hossain Koulivand; “Garlic: a review of potential therapeutic effects””; data dostępu: 2019-05-31;
  5. K. P. Sampath Kumar i in., Journal of Chemical and Pharmaceutical Research; “Allium sativum and its health benefits: An overview”; data dostępu: 2019-05-31;
  6. V. Kuete; “Allium sativum”; Medicinal Spices and Vegetables from Africa, 2017; 2019-05-31;
4.7/5 - (15 votes)
Subscribe
Powiadom o
6 komentarzy
Inline Feedbacks
View all comments

Cudowny i pyszny, tylko ten zapach. Jak iść do ludzi

Czosnek jest naprawdę dobry na wszystko !!!!!!!!

Polecam czarny czosnek :) Bardzo przyjemny w smaku i nie traci swoich właściwości :)

Uwielbiam to cuchnące maleństwo: wystarczą mi 4 ząbki tego łamiącego gębę potwora, do tego kawałek sera, dwie pajdy razowego chleba, jakiś pomidor lub kiszoniak prosto z glinianego gara i – rozkosz dla podniebienia! Niepotrzebne żadne suszipodobne wynalazki z wielkiego świata – od zawsze uważam, że proste i skromne jedzenie jest najlepsze.

Dla mnie to nawet nie jest cuchnące maleństwo tylko pachnące. Uwielbiam. Natomiast sushi też jest bardzo zdrową potrawą. Nie wiem skąd u ciebie takie porównanie. Ryż + warzywa czy tam rybka zawinięte w glona jest bardzo pyszne i zdrowe.

Gdy tylko zaczyna sie przeziebienie na kromkę chleba z masłem kroję cienko czosnek i od razu jest mi lepiej ;)