Borowik szlachetny – opis, występowanie i zdjęcia. Grzyb borowik szlachetny ciekawostki

Borowik szlachetny jest jednym z najsmaczniejszych i najbogatszych w wartości odżywcze grzybów występujących w polskich lasach. Adam Mickiewicz w „Panu Tadeuszu” nazwał go pułkownikiem wśród grzybów. Nie bez powodu – prawdziwek wyróżnia się bowiem dostojnym wyglądem, pięknym zapachem i wybornym smakiem. Doskonale nadaje się zarówno do gotowania, jak i smażenia, pieczenia i suszenia. Na zbiory tego grzyba o pękatym kapeluszu można wybrać się zarówno latem, jak i jesienią. W jaki sposób możemy odróżnić borowika szlachetnego od jego niejadalnych krewnych?

Borowik szlachetny (Boletus edulis), czyli prawdziwek, to doskonale znany wszystkim grzybiarzom gatunek należący do rodziny borowikowatych. Poza Polską możemy go znaleźć w lasach Gór Skalistych Ameryki Północnej, a także w pozostałych krajach Europy. Co ciekawe, borowik dziko występuje także w śladowych ilościach na terenie Nowej Zelandii i południowej Afryki. Grzyb ten lubi pojawiać się w górach – znacznie ciężej jest go spotkać na nizinach i w okolicach większych miast. Borowik szlachetny jest grzybem jadalnym, który ma bardzo szerokie zastosowanie kulinarne. Spożywamy go na surowo, w formie marynowanej, suszonej, duszonej lub gotowanej. Borowikowy aromat nadaje daniom unikalnego charakteru, dlatego grzyb ten stanowi cenny składnik naszej rodzimej kuchni polskiej.

Borowik szlachetny to prawdziwek w pełnej krasie

W Polsce występuje aż 20 różnych gatunków borowika, jednak borowik szlachetny na ich tle wyróżnia się wybornym smakiem i całkowitą nieszkodliwością dla zdrowia. W jaki jednak sposób rozpoznać szlachetny gatunek borowika? Jak nie pomylić go z trującym przedstawicielem borowikowatych?

Borowik szlachetny jako elegant w kapeluszu

Średnica kapelusza borowika szlachetnego wynosi od 6 do 25 cm. Młode okazy charakteryzują się kapeluszem barwy białej, zaś starsze – brązowym. Rzadkie egzemplarze borowików szlachetnych mogą się pochwalić kapeluszem w odcieniu karminowym. Ta część grzyba w początkowej fazie rozwoju jest kulista, zaś z czasem staje się wypukła, a nawet poduszkowata. Skórka kapelusza zwykle jest sucha, gładka i matowa w dotyku. W czasie deszczu i wysokiej wilgotności powietrza, zwłaszcza u starszych okazów, skórka staje się lekko klejąca. Co ważne, tworzy ona integralną część z miąższem – efekt ten jest widoczny szczególnie u młodych egzemplarzy. Z kolei znajdujące się pod kapeluszem rurki są z reguły białe albo kremowe. Starsze okazy zazwyczaj charakteryzują się rurkami w kolorze żółto-oliwkowym lub oliwkowo-zielonym. Pory prawdziwka są zaś z początku białawe, a z wiekiem nabierają koloru żółtego lub oliwkowozielonego. Są one dość drobne i z reguły okrągłe.

Na jednej nóżce

Pokryty delikatną siateczką trzon borowika szlachetnego zwykle mierzy od 5 do 20 cm. Jest on dość solidnej budowy. Jego barwa może być biała, piaskowa lub szaro-biała. Im młodszy okaz prawdziwka, tym grubszy trzon.

Co się kryje pod skórką borowika szlachetnego?

Jadalny miąższ prawdziwka ma twardą i mięsistą konsystencję koloru białego. Co ciekawe, u starszych egzemplarzy może on być nieco gąbczasty. Świeżo zebrane prawdziwki wydzielają delikatny, przyjemny leśny aromat. Pięknie pachnie również odpowiednio przygotowany susz borowikowy.

Borowikowe zbiory

Sezon na borowiki szlachetne w naszym kraju trwa bardzo długo – od czerwca aż do grudnia. Grzyby te można spotkać zarówno w lasach iglastych, jak mieszanych oraz liściastych. Borowikowa grzybnia saprofituje na korzeniach sosen, buków i świerków, a zatem prawdziwki najłatwiej zlokalizować na podstawie określonych gatunków drzew. Grzyby te występują pojedynczo albo w niewielkich skupiskach – z reguły na terenach dobrze oświetlonych, głównie na brzegach lasu albo w sąsiedztwie leśnych ścieżek. Niegdyś Polska słynęła z bogactwa prawdziwków, jednak obecnie, wskutek licznych aktów wandalizmu polegających na rozkopywaniu grzybni, borowikowych okazów jest w naszych lasach coraz mniej.

W poszukiwaniu najsmaczniejszego z grzybów

Nie od dzisiaj wiadomo, że walory smakowe borowika szlachetnego pokonują w przedbiegach wszystkie inne gatunki grzybów. Co ciekawe, łacińska nazwa borowika nawiązuje właśnie do jego wspaniałego smaku. Starożytni Grecy i Rzymianie mianem „bolites” nazywali bowiem najsmaczniejsze rodzaje grzybów. Na borowikowe zbiory możemy wybrać się zarówno latem, jak i jesienią. Grzyby te często rosną w charakterystycznych kręgach okalających pień drzewa. Dzieje się tak, ponieważ grzybnia prawdziwków wchodzi w mikoryzę z korzeniami dębów, sosen, buków i świerków. Kiedy drzewo jest młode, grzyby rosną bardzo blisko pnia, zaś w miarę upływu czasu i wzrostu drzewa, borowiki zaczynają wyrastać coraz dalej, ponieważ ich macierzysta grzybnia przemieszcza się równolegle do korzeni.

Uwaga:
Podczas naszych poszukiwań borowików szlachetnych, powinniśmy mieć się na baczności. Lwia część gatunków z rodzaju borowik nie nadaje się do jedzenia, a, co gorsza, bywa trująca! Występujące w Polsce borowiki szatańskie, ponure i żółciowe pod żadnym pozorem nie mogą się znaleźć na naszym talerzu!  O ile dwóch pierwszych nie da się pomylić z prawdziwkiem, o tyle borowik żółciowy, zwany goryczakiem jest do niego bardzo podobny. Na szczęście, różnicę da się wyczuć zaraz po spróbowaniu takiego grzyba – jego okropny smak bowiem skutecznie zniechęca do jedzenia.

Istnieje pewien prosty sposób na odróżnienie borowika szlachetnego od jego „podróbek”. Wystarczy naciąć kapelusz borowika nożykiem i sprawdzić, jak będą wyglądały jego pory. W przypadku prawdziwka kolor pozostanie bez zmian, zaś pozostałe borowiki zdemaskuje sinienie lub różowienie porów w miejscu nacięcia.

Borowik szlachetny to leśne mięso

Mimo że owocnik prawdziwków aż w 80% składa się z wody, wypełniony jest także cennymi składnikami odżywczymi. Znajdują się w nim ważne dla zdrowia witaminy – witamina A, witaminy z grupy B (witamina B1, B2 i B3), witamina C, D i E oraz sole mineralne. Zawiera on także wiele minerałów oraz sporo białka i cukrów. Co więcej, borowiki szlachetne są idealną propozycją dla osób na dietach redukcyjnych, bowiem 100 gramów prawdziwków to tylko 34 kcal.

Zawarte w tych grzybach białko składa się z doskonale przyswajalnych przez człowieka aminokwasów egzogennych. Z tego względu, po te, zwane leśnym mięsem, grzyby powinny sięgać jak najczęściej osoby będące na dietach pozbawionych odzwierzęcych źródeł białka. Z kolei błonnik, którego borowiki szlachetne są cennym źródłem, jest substancją, która w istotny sposób usprawnia przemianę materii. Chityna – czyli prawdziwkowy błonnik – jest jednak dość ciężkostrawna, w związku z czym prawdziwków nie powinno podawać się małym dzieciom i osobom starszym.

Borowik szlachetny z koszyka na talerz

Walory smakowe prawdziwków, a także ich jedyny w swoim rodzaju aromat, sprawiają, że grzyby te są od stuleci istotnym składnikiem kuchni polskiej. Ze szlachetnych borowików przygotowuje się smaczne zupy, aromatyczne sosy, a także susze i marynaty. Susz borowikowy jest niezbędnym składnikiem wigilijnej zupy tudzież postnych grzybów w cieście. W celu jego przygotowania wystarczy użyć suszarki spożywczej. W sezonie grzybowym warto jednak pokusić się również o przygotowanie smakowitych dań ze świeżych, pachnących lasem borowików szlachetnych.

Oto przepis na pyszne prawdziwki duszone w śmietanie:

Składniki:

• 1 kg świeżych prawdziwków
• 2 cebule dymki
• 3 łyżki masła do smażenia
• szklanka śmietany 22 %
• sól kamienna
• 1/2 łyżeczki białego świeżo zmielonego pieprzu czarnego

Przygotowanie:
Grzyby dokładnie czyścimy i płuczemy pod bieżącą wodą. Następnie odcinamy ich trzony, zaś kapelusze sparzamy wrzątkiem. Większe okazy przekrawamy na pół. Cebulkę zaś obieramy, siekamy i podsmażamy na maśle. Następnie dodajemy do cebuli grzyby, lekko podlewając je wodą i dusimy wszystko na małym ogniu przez niecałe 20 minut. Pamiętamy o cyklicznym mieszaniu. Na koniec dodajemy śmietanę, sól, pieprz i po 10 minutach zdejmujemy wszystko z ognia. Tak przygotowane danie można spożywać samodzielnie albo jako dodatek do mięs lub wegetariańskich kotletów.
Smacznego!