Soplówka bukowa to rzadki, częściowo chroniony w Polsce grzyb należący do rodziny soplówkowatych (Hericiaceae), o niesamowitym wyglądzie, od setek lat rozpalającym ludzką wyobraźnię. Do 2014 r. podlegała ochronie ścisłej, obecnie tylko częściowej.
Sezon
Występowanie
Soplówka bukowa jak sama nazwa wskazuje przywiązana jest do lasów bukowych, a dokładniej do murszejącego drewna okazałych buków, rzadziej dębów. Sporadycznie notowano ją także na osikach i brzozach brodawkowatych. Owocniki soplówek bukowych często wyrastają w grupach.
Wygląd
Soplówki bukowe praktycznie nie mają trzonu ani kapelusza. Ich owocniki odznaczają się niecodziennym wyglądem, tworząc okrągławą bądź lekko wydłużoną bryłę, podobną do „krzewu” koralowca lub ogromnego porostu krzaczkowatego, zbudowaną z wielokrotnie rozgałęzionych, ułożonych na sobie „gałązek”. Każda z tych gałązek porośnięta jest równomiernie igiełkami. Młode okazy są śnieżnobiałe, starsze kremowe, najstarsze zbrązowiałe. Cała plecha może mieć 0,1-0,4m średnicy.Trzon soplówki bukowej jest nader krótki, szybko rozgałęzia się na gałązki do 3 cm długości.
Miąższ owocników soplówki bukowej przypomina wierzch owocnika – jest kruchy, biały i nie zmienia koloru po nacięciu. Zapach i smak ledwo wyczuwalne.
Wysyp zarodników s. bukowej także biały. Spory tej soplówki są amyloidalne, niemal doskonale kuliste, bezbarwne, o wymiarach: 3-4 x 3-3,5 µm. Powierzchnia zarodników wg niektórych uczonych gładka, wg innych okryta małymi brodawkami.
Soplówkę bukową można pomylić z innymi przedstawicielkami rodzaju Hericium. Soplówka jodłowa H. alpestre wykorzystuje inne podłoże (zmurszałe jodły), ponadto igiełki na gałązkach s. jodłowej skupiają się wyłącznie na końcach gałązek, są dłuższe, mocniej przewieszone i ostrzej zakończone. Soplówka jeżowa H. erinaceus, przeżywająca w Europie renesans popularności jako lek i pokarm, odznacza się nierozgałęzionymi igiełkami, ma też nieco inne spektrum preferowanych podłoży (oprócz buków także jabłonie, orzechy włoskie, kasztany jadalne, kasztanowce).
Właściwości
Młode owocniki soplówka bukowej są jadalne, a wg niektórych całkiem smacznie. Tym niemniej nie wolno ich zjadać z powodu ochrony gatunkowej.
Zastosowanie
Współcześnie raczej soplówka bukowa nie jest wykorzystywana. W średniowieczu i renesansie uchodziła za amulet i lekarstwo. W sklepach ze zdrową żywnością i suplementami spotyka się blisko spokrewnioną soplówka jeżowatą Hericium erinaceus.Bibliografia
- Boddy L., Crockatt M.E., Ainsworth A.M. 2011. ; “Ecology of Hericium cirrhatum, H. coralloides and H. erinaceus in the UK. ”; Fungal Ecology, 4 (2): 163-173. ;
- Fluck M. 1996. ; “Jaki to grzyb? Oznaczanie, zbiór, użytkowanie. ”; Oficyna Wyd. „Delta W-Z”, Warszawa – Mladijska Knjiga, Lubljana, Słowenia. ;
- Gerhardt E. 2006. ; “Grzyby. Wielki ilustrowany przewodnik. Ponad 1000 opisanych gatunków. ”; Wyd. Klub dla Ciebie, Warszawa.;
- Gumińska B., Wojewoda W. 1988. ; “Grzyby i ich oznaczanie. ”; PWRiL, Warszawa.;
- Hallenberg N. 1983. ; “Hericium coralloides and H. alpestre (Basidiomycetes) in Europe. ”; Mycotaxon, 18: 181-189. ;
- Herbich J. (red.). 2004. ; “Lasy i bory. Poradniki ochrony siedlisk i gatunków Natura 2000 - podręcznik metodyczny. ”; Tom 5. Ministerstwo Środowiska, Warszawa. ;
- Kujawa A. 2005. ; “Rejestr gatunków grzybów chronionych i zagrożonych – nowa forma gromadzenia danych mikologicznych pochodzących od amatorów. Podsumowanie roku 2005. ”; Przegląd Przyrodniczy, 16 (3-4): 17-52. ;
- Lisiewska M., Madeja J. 2003. ; “Rozmieszczenie ściśle chronionych gatunków grzybów w Wielkopolsce. ”; Badania Fizjograficzne Polski Zachodniej B, 52: 7-25.;
- Ryman S., Holmåsen I. 1992. ; “Pilze: über 1,500 Pilzarten ausführlich beschrieben und in natürlicher Umgebung fotografiert. ”; Bernhard Thalacker Verlag, Braunschweig. ;
- Škubla P. 2007. ; “Wielki atlas grzybów.”; Dom wydawniczy Elipsa, Poznań. ;
- Snowarski M. 2010. ; “Grzyby. Seria: Spotkania z przyrodą. ”; Wyd. MULTICO Oficyna Wydawnicza, Warszawa. ;
- Szczepkowski А. 2010. ; “Grzyby z rodzaju soplówka Hericium na Mazowszu (Polska Środkowa). W: Szczepkowski A., Obidziński A. (red.). Planta in vivo, in vitro et in silico. Streszczenia referatów i plakatów. ”; LV Zjazd Polskiego Towarzystwa Botanicznego. Warszawa, 6-12 września 2010: 100. ;
- Wilga M. 1997. ; “Stanowisko soplówki gałęzistej Hericium clathroides w rejonie Gdańska-Oliwy. ”; Chrońmy Przyrodę Ojczystą, 53 (5): 108-111.;
- Wojewoda W. 2003. ; “Checklist of Polish Larger Basidiomycetes. Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski.”; Instytut Botaniki im. W. Szafera, Polska Akademia Nauk, Kraków.;
