Drzewołaz karłowaty (Oophaga pumilio)

Niewielki bezogonowy płaz z rodziny drzewołazowatych o niebiesko-czerwonym ubarwieniu. Drzewołaz karłowaty to wyjątkowo mała żaba, najmniejsza spośród wszystkich drzewołazowatych. Zmiany klimatyczne, jak również wylesianie w naturalnym siedlisku tego gatunku mogą mieć drastyczne skutki dla jego populacji. Pomimo tych potencjalnych zagrożeń, liczebność populacji jest obecnie wysoka. Drzewołaz karłowaty ma status gatunku najmniejszej troski (least concern – LC) według klasyfikacji Czerwonej Listy IUCN. Drzewołazy karłowate są jednak bardzo popularne w handlu domowym, a ich populacje mogą być zagrożone przez nielegalne odłowy.
Występowanie
Drzewołaz karłowaty zamieszkuje Amerykę Środkową. Jest powszechny na całym obszarze występowania, który rozciąga się od wschodniej środkowej Nikaragui przez Kostarykę i północno-zachodnią Panamę. W Nikaragui drzewołazy karłowate żyją na wysokości od 0 do 940 m n.p.m., a w Panamie od 0 do 495 m n.p.m. Kostarykańskie populacje zamieszkują podobne wysokości.
Biotop
Drzewołaz karłowaty występuje naturalnie na terenach lasów deszczowych, a także w gajach kakaowych i bananowych, ale nie na plantacjach bananów. W przeciwieństwie do niektórych innych drzewołazów, przedstawiciele tego gatunku przybywają chętnie w poszyciu leśnym i chowają się w ściółce, ale równie często wspinają się na drzewa i pnącza. Samice składają jaja na lądzie, ale transportują każdą kijankę do jej własnej, wypełnionej wodą bromelii w celu ukończenia metamorfozy. Żaby te wymagają więc wilgotnych, lądowych siedlisk z dużą ilością roślin wypełnionych wodą (najlepiej z rodziny bromeliowatych).
Wygląd
Długość całego ciała drzewołaza karłowatego wynosi około 17-24 milimetrów, tym samym są najmniejszymi żabami wśród drzewołazów. Ciało jest smukłe i dwustronnie symetrycznie. Na każdej kończynie mają cztery paliczki. Żaby te mają dość duże, ciemne oczy umieszczone po bokach głowy. Skóra drzewołazów jest bardzo wilgotna, co daje im nieco błyszczący wygląd w jasnym świetle. Ten gatunek jest monomorficzny płciowo. Drzewołazy karłowate mają silnie kontrastujące ubarwienie ciała. Zazwyczaj są jasnoczerwone z niebieskimi nogami, chociaż mogą znacząco różnić się w ubarwieniu – są znane jako jeden z najbardziej polimorficznych, aposematycznych gatunków. Wierzch ciała najczęściej przyjmuje barwę truskawkowej czerwieni, ale ubarwienie grzbietu może się różnić w kolorze od czerwonego do niebieskiego, żółtego, białego, zielonego, czarnego lub pomarańczowego. Na powierzchni grzbietowej mogą występować również ciemne plamy lub cętkowanie. Nogi są zazwyczaj ciemniejsze i mają pewien stopień czarnego cętkowania. Kijanki są ciemnobrązowe z wierzchu, z jaśniejszym brązowym spodem i ciemnymi plamami rozrzuconymi na całej powierzchni. Mogą osiągnąć 16 mm długości.
Odżywianie
Drzewołazy karłowate są płazami drapieżnymi. Odżywiają się głównie drobnymi stawonogami, takimi jak mrówki i roztocza. Wyjątkowo upodobały sobie mrówki formicine, które dostarczają im toksyn, umożliwiających wydzielanie trującej substancji przez skórę. Drzewołazy najczęściej zjadają bardzo dużo drobnego pożywienia, które łapią za pomocą lepkiego języka. Kijanki żywią się niezapłodnionymi jajami.
Rozmnażanie
U drzewołazów karłowatych występuje pewien stopień selekcji płciowej. Samice mają tendencję do wybierania samców o podobnie ubarwionym grzbiecie, co zwykle oznacza, że pochodzą one z tej samej populacji. Samce mają większe szanse na krycie, jeśli ich terytorium jest większe, dlatego konkurują, walcząc o duże terytoria. Drzewołazy karłowate są poligyniczne, a samce i samice łączą się w pary z różnymi partnerami wiele razy w ciągu sezonu lęgowego. Gatunek ten może rozmnażać się przez cały rok, ale tylko w sprzyjających, wilgotnych warunkach. Samice na ogół nie mają owulacji w okresach suchszych, a samce są mniej skłonne do nawoływania w tym czasie samic. Po zapłodnieniu, samice składają od trzech do pięciu zapłodnionych jaj w wilgotnej ściółce. Pod opieką samca jaja przekształcają się w kijanki po 10-14 dniach, po czym samica przejmuje wyłączną odpowiedzialność za młode. Po przeniesieniu do pojedynczych, wypełnionych wodą bromelii, kijanki przeobrażają się w dorosłe osobniki po 43-52 dniach. Zarówno samiec, jak i samica osiągają dojrzałość płciową w wieku 10 miesięcy. Nie ma wielu informacji na temat długości życia przeciętnego drzewołaza karłowatego, ale zbadano długość życia blisko spokrewnionego gatunku – Dendrobates auratus. Żaby te mogą żyć do siedemnastu lat w niewoli.