Sęp bengalski (Gyps bengalensis)

Biologia

Sęp bengalski jeszcze 30 lat temu był przypuszczalnie najliczniejszym dużym ptakiem drapieżnym na Ziemi, z populacją liczącą kilkanaście milionów osobników. Stada sępów były stałym elementem nieba nad indyjskimi miastami i terenami rolniczymi. Od lat 90. XX wieku począwszy, liczebność tego gatunku spadła o ponad 99%! Obecnie na świecie żyje raptem kilka tysięcy sępów bengalskich. Przyczyna tego katastrofalnego załamania liczebności sępów bengalskich było upowszechnienie w weterynarii na terenie Azji niesteroidowych leków przeciwzapalnych (m.in. diklofenak, ketoprofen). Te leki są powszechnie używane u ludzi i zwierząt, i stosunkowo nieszkodliwe. Okazało się jednak, że dla sępów zjedzenie padliny krowy leczonej za pomocą tych leków powoduje gwałtowną śmierć z powodu niewydolności nerek. Zapaść w populacji sępów spowodowała z kolei wzrost zachorowań na wściekliznę (wcześniej sępy szybko pozbywały się padliny, ograniczając ilość pokarmu dla bezpańskich psów). Obecnie najbardziej szkodliwe dla sępów leki weterynaryjne są zakazane w części krajów Azji, wprowadza się też nietoksyczne dla ptaków zamienniki. Populacje sępa bengalskiego w niektórych krajach (np. w Nepalu) ustabilizowały się, pozostają jednak na krytycznie niskim poziomie i wymagają “podtrzymywania życia” przez działania ochronne (“strefy przyjazne sępom”, dokarmianie, rozród w niewoli i zasilanie lokalnych populacji). Sęp bengalski pozostaje gatunkiem krytycznie zagrożonym wyginięciem (status CR na Czerwonej Liście IUCN).

Wygląd

Sęp bengalski jest średniej wielkości sępem (pamiętajmy jednak, że wszystkie sępy to ogromne ptaki): długość ciała 75-85 cm, waga 4-7 kilogramów. Rozpiętość skrzydeł sępa bengalskiego wynosi ponad 2 metry. Sęp bengalski jest ptakiem o ciemnym ubarwieniu – pióra okrywowe na ciele są łupkowoczarne, poza kuprem, który jest biały (stąd angielska nazwa, ‘white-rumped vulture’. Skóra głowy i szyi jest naga, koloru ciemnoszarego. Kołnierz z puchowych piór u nasady szyi jest biały. Patrząc na sępa bengalskiego w locie od dołu, widać kontrastujące z ciemnym tłem białe pióra pokryw podskrzydłowych.

Występowanie

Sęp bengalski pierwotnie występował w całej południowo-wschodniej Azji, od Iranu przez subkontynent indyjski aż po Półwysep Malajski. Z tego ostatniego zniknął już na początku XX wieku – było to spowodowane praktycznym wytępieniem w tym rejonie dużych, dzikich zwierząt (antylop, bawołów, dzikiego bydła), których padliną żywiły się sępy. Niewielka, izolowana populacja przetrwała w Kambodży. Rdzeniem zasięgu sępa bengalskiego były Indie, gdzie gatunek ten był bardzo liczny i korzystał z licznego pogłowia swobodnie utrzymywanego bydła domowego. Obecnie, po katastrofalnym załamaniu liczebności sępów bengalskich, niewielkie populacje przetrwały w Indiach, Pakistanie, Nepalu i Bangladeszu.

Biotop

Sęp bengalski występuje przede wszystkim na terenach rolniczych, przede wszystkim wokół wsi i miast, gdzie łatwo o padlinę zwierząt domowych i gospodarskich. W miastach, szczególnie dawniej, sęp bengalski korzystał również z tzw. “pogrzebów powietrznych” – Parsowie (wyznawcy zoroastryzmu) w Indiach praktykują do dziś wystawianie zmarłych na żer ptakom w tzw. wieżach milczenia.

Lęgi

Sęp bengalski jest ptakiem monogamicznym – oboje partnerów wiąże się ze sobą na dłużej i współpracuje przy budowie gniazda i wychowie pisklęcia. Są to ptaki towarzyskie, i często gniazdują w większych grupach po kilka-kilkanaście gniazd. Gniazda na terenach nizinnych są budowane na drzewach, a w górach – również na stromych ścianach skalnych. W danym sezonie lęgowym (październik-marzec) składane jest tylko jedno jajo. U sępa bengalskiego wysiadywanie jaja trwa ponad 50 dni, a po wyklucie się pisklę przebywa w gnieździe do 3 miesięcy. Pisklę jest karmione zregurgitowanym mięsem, przynoszonym w wolu przez rodziców.

Pokarm

Sęp bengalski żywi się wyłącznie padliną dużych zwierząt, przede wszystkim krów.