Sęp – opis, występowanie i zdjęcia. Ptak sęp ciekawostki
Duże padlinożerne sępy to ptaki, które nie cieszą się powszechną sympatią ludzi. Te nielubiane i nierozumiane zwierzęta są jednak naszymi sprzymierzeńcami, a bez odpowiedniej pomocy mogą nie przetrwać. Majestatyczne i tajemnicze, w potocznym myśleniu nie kojarzą się dobrze, jednak w praktyce należy docenić rolę, jaką odgrywają w ekosystemie. Na czym ona polega? Jakim ptakiem tak naprawdę jest sęp? Z czego wynika jego negatywne postrzeganie w cywilizacji i jak ma się ono do rzeczywistości? Poniżej znajdziesz odpowiedzi na te i inne pytania dotyczące omawianego gatunku.
Sęp – negatywny wizerunek
Sęp z pewnością nie cieszy się powszechną sympatią. Wpłynęła na to pobieżna obserwacja zwyczajów tego ptaka. Już sam fakt, że sęp żywi się padliną – a więc rozkładającymi się zwierzętami budzi u ludzi odrazę. To jak najbardziej zrozumiałe i wynika z naturalnego poczucia smaku u człowieka. Jeżeli dodamy do tego nagą szyję, po posiłku ubrudzoną krwią nie dziwi fakt, że sępom przypisywano negatywne cechy. Ścierwojad, padlinożerca to określenia jednoznacznie odbierane jako pejoratywne. Oczywiście wszystko uzależnione jest od zachowań ludzkich i ich odbioru wśród lokalnej społeczności. W wielu kulturach zmarłym należał się szacunek (choć mógł być on różnie okazywany). W tym kontekście sęp jest „postacią” jednoznacznie negatywną: jakby nie patrzeć żeruje na cudzym nieszczęściu.
Sęp w kulturze
Ten negatywny wizerunek ptaka utrwaliły jeszcze mity. Chyba większość z nas słyszała opowieść o Prometeuszu: ten tytan wbrew woli bogów przemycił z Olimpu ogień. Jakby tego było mało nauczył ludzi gotować, budować, czytać, pisać i ujarzmiać siły natury. Zemsta Zeusa (najważniejsze bóstwo greckie) była straszna: przykuł tytana do skał Kaukazu. Codziennie o świcie przylatywał sęp i wyżerał śmiałkowi wątrobę, która przez resztę dnia i nocy odrastała. Na szczęście dla Prometeusza po 30 latach męki Herakles zabił sępa strzałą z łuku. Sep oczywiście ucierpiał podwójnie: nie dość że pełnił niewdzięczną rolę kata to jeszcze na koniec zabił go uwielbiany bohater.
Również sennik nie jest dla tego ptaka łaskawy: podobno widzieć sępa w czasie snu oznacza chorobę a zabić go zwiastowało pokonanie przeciwnika. Nic więc dziwnego, ze tak negatywnie nacechowane zwierzę przeszło do codziennego języka. W potocznej mowie sępić oznacza albo wyłudzać coś od kogoś (zwłaszcza pieniądze) albo też skąpić czegoś. Krótko mówiąc, nic pozytywnego. Tyle mówi kultura i potoczne skojarzenie z padlinożernym zwierzęciem, jednak rzeczywistość pokazuje, że to nietrafne spostrzeżenia, a sęp ma ważne znaczenie w ekosystemie. Co na to biologia?
Sęp – biologia, czyli jak jest naprawdę
Sępy to grupa dużych padlinożernych ptaków zamieszkująca ciepłe strefy klimatyczne lub wysokie góry o odpowiedniej termice. Wielkość i duża waga ciała uzależniają je od prądów powietrznych, umożliwiających długie szybowanie bez zbędnych nakładów energii. Z tego też powodu sępów nie można spotkać nad morzami oraz nad obszarami o zbyt małym nasłonecznieniu lub zbyt płaskiej powierzchni.
Występowanie i zachowania sępów
Sępy starego świata (Gypaetinae) – to podrodzina ptaków jastrzębiowatych zamieszkująca Stary Świat. Należy do niej 15 gatunków ptaków (zgrupowanych w 9 rodzajów), charakteryzujących się nagą, lub pokryta rzadkim puchem głową. Wszystkie mają skrzydła o dużej rozpiętości i budują gniazda na półce skalnej lub rzadziej na drzewach. Składają 1-2 jaja które wysiadują 6-8 tygodni. Sępy są padlinożerne, ale wbrew powszechnej opinii preferują zwierzęta niedawno padłe, niechętnie spożywają mięso mające nie więcej niż kilka dni. Sporadycznie, przy braku wystarczającej ilości padliny lub dużym zagęszczeniu populacji sępy polują. W przeciwieństwie do amerykańskich krewniaków w większości lokalizują zdobycz za pomocą doskonałego wzroku. Spożywanie padliny wymaga ciekawych przystosowań ewolucyjnych. Ptaki te mogą obyć się długo bez jedzenia, są ponadto odporne na działalność wielu chorobotwórczych drobnoustrojów bytujących w nieświeżym mięsie. Dzięki temu są w stanie przetrwać nawet w dość niegościnnym środowisku.
Orłosęp – odmiana sępa
Ciekawą grupę stanowią orłosępy – do których zalicza się cztery gatunki o nietypowych zachowaniach związanych ze sposobem zdobywania pokarmu. Mimo ze orłosępy spożywają padlinę nie zawsze stanowi ona podstawę ich diety. Ptaki te, często mniejsze i słabsze od typowych sępów zajmują ciekawe nisze ekologiczne. Orłosęp zrzuca kości ze znacznych wysokości, co umożliwia mu dostanie się do pożywnego szpiku. Ścierwnik potrafi rozbić strusie jaja wykorzystując do tego kamienie – to jedyny europejski ptak wykorzystujący narzędzia. Palmojad z kolei preferuje ziarna zbóż i olej palmowy a także skorupiaki, ryby i płazy.
Systematyka sępów
W Europie spotykamy tylko cztery gatunki sępów: sępa płowego i kasztanowatego oraz orłosępa i ścierwnika zwyczajnego. Trzy spośród nich (bez orłosępa) są sporadycznie widywane w Polsce. Odwiedzają nas przeważnie młode ptaki, zalatujące z cieplejszych rejonów Europy, przy czym w ostatnich kilku latach notuje się więcej tego typu stwierdzeń. Jest to spowodowane nie tyle ociepleniem klimatu, co coraz lepszą kondycją europejskich populacji tych ptaków, do niedawna zagrożonych wyginięciem. Co ciekawe historyczne źródła donoszą, że w Pieninach i w Tatrach jeszcze w XVIII-XIX wieku gnieździły się sępy brunatne oraz płowe. Wielu ornitologów podchodzi sceptycznie do tych przekazów, rzadko uznając je za wiarygodne. Wraz z ochłodzeniem klimatu i zbyt rzadkim występowaniem ciepłych prądów ptaki te zniknęły z naszego krajobrazu. Podobno ostatni lęg sępów płowych w Polsce miał miejsce w 1910 roku w Pieninach, o czym wspominał zoolog profesor Jan Sokołowski. Sto lat wcześniej, w 1802 roku odnotowano największe w kraju stado sępów, pod Sycowem doliczono się 18 osobników.
Zmiana wizerunku sępa
Sepy są uznawane za czyścicieli w świecie przyrody. Ich znaczenie jest szczególne istotne w gorącym klimacie, gdzie szybko dochodzi do psucia się padliny i dużo łatwiej rozprzestrzeniają się różne choroby. W Europie rola tych ptaków jest także nie do przecenienia – uznaje się je za najlepszych strażników higieny na górskich pastwiskach.
Ptaki szybko usuwają padłe zwierzęta z terenów niedostępnych dla człowieka. Dzięki nim zbędne staje się użycie śmigłowców, co znacznie ogranicza koszty utylizacji, ponadto ptaki będące atrakcja przyrodniczą powodują wzrost przychodów z agroturystyki. Na niektórych terenach sępy są nawet dokarmiane przez specjalne wykładanie padliny.
Rzeczywista rola sępów w przyrodzie
Doceniając rolę tych ptaków władze francuskie z powodzeniem realizują program reintrodukcji sępów w Alpach. Znacznie większe programy ochrony realizowane są w Chorwacji, Grecji i Hiszpanii oraz w niektórych państwach afrykańskich i azjatyckich. Na wielu terenach sęp wymaga czynnej ochrony, np. populacja sępa bengalskiego spadła aż o 95 proc.. Sępy przetrzebiło masowe stosowanie pestycydów ( DDT i jego pochodne) a także powszechne wykładanie trutek na drapieżniki. Dodatkowym zagrożeniem są niektóre leki weterynaryjne będące w powszechnym użyciu – ich śladowe ilości w mięsie są często zabójcze dla ptaków.
Rolę sępów doceniamy jednak nie tylko współcześnie. Mało osób wie, że sęp był symbolem Górnego Egiptu i bogini Nechbet – powszechnie czczonego bóstwa opiekuńczego. Jako zwierzę święte symbolizował ludzką duszę nad która sprawował opiekę rozpostartymi skrzydłami. Mitologia jednego z ludów indiańskich wspomina zaś sępa jako jedynego ptaka który podjął się zanieść ogień ofiarny do nieba, by przebłagać bogów. W efekcie ciężko poparzony ptak do dziś ma łysy łeb i szyję.
Sęp – ciekawostki
- Owiane złą sławą sępy są bliskimi kuzynami jastrzębi, które cieszą się znacznie lepszą opinią i w powszechnej świadomości budzą jednoznacznie pozytywne skojarzenia.
- Podczas lotu ptaki te niemal nie machają skrzydłami – w celu utrzymywania się w przestworzach posługują się jedynie pędem powietrza i właśnie dlatego mają skrzydła o ogromnej rozpiętości.
- Ponieważ sępy żywią się padliną, przyczyniają się do poprawy czystości otoczenia.
- Silne kończyny wyposażone w potężne szpony i ostry dziób pozwalają im na efektywne wyszarpywania nawet dużych kawałów mięsa z ciała nieżywych zwierząt.
- Te padlinożerne ptaki żyją nawet do 40 lat.
- W Polsce spotykany jest sęp płowy, jednak w naszym kraju występuje bardzo rzadko – do 2017 r. zaobserwowano zaledwie niecałe 100 osobników z tego gatunku. Jest to zarazem największy ptak drapieżny, który pojawia się współcześnie na polskim niebie.
- Michał Radziszewski; "Pojawy sępa płowego Gyps fulvus w Wielkopolsce w kontekściejego występowania w Polsce i krajach ościennych"; Ptaki Wielkopolski 2: 40-53;
- Stavros M. Xirouchakis; "Breeding biology and reproductive performance ofGriffon Vultures Gyps fulvus on the island of Crete(Greece)";
- MICHELA BOSÈ FRANÇOIS SARRAZIN; "Competitive behaviour and feeding rate in a reintroduced population of Griffon Vultures Gyps fulvus"; IBIS;
- Elizabeth Royte; "Vultures Are Revolting. Here’s Why We Need to Save Them."; nationalgeographic.com;
Fajny artykuł. Nie zgodze się z twierdzeniem ze jako jedyne używają narzędzi. Sroki albo kruki również to potrafią co udowodniono eksperymentalnie.
Bardzo proszę podawać źródło informacji – Wikipedia.pl
wygląda na to, że jednak się pomyliłam. Przepraszam! :)