Słoń afrykański (Loxodonta africana)

Budowa

Słoń afrykański – samce podgatunku sawannowego osiągają wys. 3,5, a nawet 4 m przy wadze 7,5-8 ton. Od słonia indyjskiego słoń afrykański różni się znacznie większymi uszami i kształtem głowy, na której szczycie brak 2 wielkich wypukłości, charakterystycznych dla tamtego. Ponadto ma dłuższe nogi, stąd jest od niego wyższy, oraz ma nie 1, lecz 2 wyrostki kończące trąbę – organ powstały ze zrośnięcia nozdrzy i górnej wargi, będący najwszechstronniejszym narządem w świecie zwierząt. Służy nie tylko do podawania pokarmów i węszenia, lecz także obmacywania przedmiotów, wydawania głosu, urządzania kąpieli oraz pieszczot – zarówno w nadzwyczaj subtelnej grze miłosnej podczas zalotów, jak i wzmacniającym więź pomiędzy członkami stada.

Tzw. kły, a w rzeczywistości silnie rozrośnięte siekacze miewają do 3,44 m dł. i ważą ponad 100 kg. W każdej szczęce następuje 6-krotna wymiana zębów, które wypychane są od tyłu, nie zaś od dołu.

Występowanie

Słoń afrykański zasiedlał kiedyś całą Afrykę. Rzymianie sprowadzali go do swych cyrków z gór Atlasu. Dziś żyje od 12 stopnia szer. geogr. północnej do 20 stopnia szer. południowej w liczbie ok. 20 0000 osobników. Licznie występuje w Sudanie, we wschodniej Afryce i w Kongo. Spotkać go można jeszcze w Rodezji, a niemal całkowicie został wyniszczony w RPA. W górach może dochodzić do 2000 m n.p.m. Według niektórych źródeł znane są takie podgatunki słonia afrykańskiego, jak zachodnie, wschodnie i południowe, inne wyróżniają 2 główne: zamieszkujący sawanny oraz mniejszy, żyjący w gąszczu puszczy tropikalnych.

Odżywianie

Słoń afrykański jako roślinożerca łamie gałęzie, zrywają krzewy i kępy traw, zjadają soczyste, młode pędy, czasami wygrzebują też korzenia. Lubi owoce i jeśli nie może dosięgnąć ich trąba, łamią całe drzewa. Czyni to w ten sposób, że głową naciskają pień,a nogami równocześnie zapierają się mocno o ziemię. Nieraz odwiedza plantacje bananów, kukurydzy itp., gdzie czynią tym większe szkody, że czego nie zjedzą, to połamią i stratują. W ciągu dnia słoń zjada od 200 do 400 kg pokarmu, co zmusza niektóre osobniki do żerowania blisko 20 ha na dobę. Każde stado trzyma się na ogół stałych żerowisk i wodopojów, między którymi wydeptuje stałe ścieżki.

Tryb życia

Poza niektórymi starymi samcami samotnikami, słoń afrykański tworzy stada złożone z samic i samców w różnym wieku. Stada trzymają się razem. Noc przesypiają ukryte między drzewami i krzewami, żerują rano i po południu, a najgorętsze godziny dnia spędzają na odpoczynku w cieniu drzew, najchętniej na brzegu rzeki lub jeziora. Z nadejściem świtu stado słoni udaje się na pastwisko, wędrując zwykle gęsiego, tam rozprasza się i każdy osobnik żeruje pojedynczo.

Słoń afrykański porusza się szybko (do 40 km/h), stąpa cicho i nadzwyczaj delikatnie na czubkach palców. Chętnie tarza się w piasku lub trze energicznie o pnie drzew, aby pozbyć się pasożytów. Ssak często kąpie się, spędzając w wodzie długie godziny, lub polewa się wodą za pomocą swej trąby. W przypadku suszy rozgrzebuje głęboko grunt, aby dostać się do wody, gdyż na pragnienie jest bardzo mało wytrwały.

Podobnie jak wśród ludzi są prawo- i leworęczni, tak też wśród słoni spotyka się osobniki chętniej posługujące się jednym z ciosów, co łatwo zaobserwować po stopniu jego zużycia.

Rozmnażanie i rozwój

U słonia afrykańskiego ciąża trwa 20-21 miesięcy, z reguły rodzi się jedno młode, które w chwili urodzenia ma 90 cm wzrostu i waży około 90 kg. Już po 6 miesiącach życia zaczyna jeść pokarm roślinny. Właściwe rozmiary ciała osiąga po 2 latach, ale z matką pozostaje przez 3 lata. Matka z młodymi powodują najwięcej szkód na terenach uprawnych, ponieważ przychodzą tam żerować w nocy. Jest to sprzeczne z obyczajami słoni, które z reguły unikają pól uprawnych, a żerują wyłącznie w dzień.