Smużka stepowa (Sicista subtilis)

Należący do rodziny smużek (Dipodidae) niewielki gryzoń. Można go spotkać na terenach Europy Środkowej. Jest to jeden z najmniejszych gatunków gryzoni w Polsce.

Występowanie

Smużka stepowa występuje w większości krajów Europy Środkowej. Można ją spotkać licznie w Ukrainie i zachodnich częściach Rosji. Pojedyncze populacje występują również w Rumunii, Bułgarii, Serbii, Kazachstanie i południowo-zachodnich Chinach. W Polsce po raz pierwszy odnotowano obecność tego gatunku w roku 1994. Od tamtego czasu spotykano w naszym kraju smużkę stepową, ale były to zawsze nieliczne populacje. Wszystkie występowały na południowo-wschodnich terenach. Wschodnia granica występowania gatunku przebiega w okolicy miejscowości Nieledew, Sahryn i Poturzyn, a północna sięga do Uchania i Skierbieszowa. Jest więc uznawana za gatunek rzadki i podlega ścisłej ochronie gatunkowej.

Biotop

Nie ma wielu danych literaturowych odnośnie preferencji siedliskowych smużki stepowej. Na podstawie zbadanych siedlisk można stwierdzić, że zwierzę to najchętniej zamieszkuje siedliska łąkowe, stepowe i ruderalne. Obecność tego gryzonia jest zazwyczaj ściśle powiązana z występowaniem na danym terenie określonych gatunków roślin: ostu nastroszonego (Carduus acanthoides), ostrożenia lancetowatego (Cirsium vulgare) i ostrożenia polnego (Cirsium arvense). Smużka stepowa preferuje także wysoką, gęstą roślinność i tereny naturalne, które nie są zbyt intensywnie użytkowane przez człowieka. Czasami gatunek ten zamieszkuje również siedliska o charakterze lasostepu lub półpustyni. W porównaniu ze smużką leśną smużka stepowa wybiera chętniej bardziej otwarte tereny.

Wygląd

Smużka stepowa jest bardzo małym gryzoniem. Długość jej ciała liczona bez ogona wynosi zazwyczaj od 53 do 79 milimetrów, zazwyczaj jest to około 64 milimetrów. Gatunek ten ma stosunkowo długi ogon, który stanowi od 110 do 130% długości ciała i ma długość od 60 do 90 milimetrów (średnio 77 milimetrów). Masa ciała tego zwierzęcia waha się od ośmiu do piętnastu gramów. Czasem spotykano także osobniki trochę większe, rekordowy pomiar to siedemnaście gramów. Smużka stepowa jest pokryta krótką sierścią, która ma jasnoszary kolor, czasem przybiera również odcienie czerwowanobrązowe. Sierść ma żółtobrązowy połysk. Charakterystyczną cechą gatunkową jest obecność ciemnej pręgi biegnącej przez środek grzbietu wzdłuż ciała zwierzęcia. Smuga ta jest szersza w tylnej części ciała i zwęża się na karku, by potem ponownie pojawić się na wierzchu głowy (czasem na głowie przybiera formę plamy). Spód ciała jest jaśniejszy od wierzchu, ma szarobiały kolor. Ogon jest dwubarwny – podobnie jak w przypadku całego ciała spód ogona jest jaśniejszy. Smużka stepowa przypomina z wyglądu dwa inne gatunki gryzoni – mysz polną (Apodemus agrarius) i smużkę leśną (Sicista betulina). Mysz polną można odróżnić po wielkości, jest ona większa od smużki stepowej, ma przy tym ogon krótszy od długości całego ciała. Różnice między smużką leśną a smużką stepową są trudniejsze do zauważenia, oba gatunki są zbliżone wielkością i wyglądem, oba mają również ciemną smugę na wierzchu ciała. Jednak smużka leśna nie ma pasów jaśniejszej sierści po obu stronach smugi, co jest charakterystyczną cechą smużki stepowej.

Biologia

Smużka stepowa jest aktywna głównie nocą, ale czasem żeruje także w ciągu dnia. Jest szybka, zwinna i dobrze wspina się po drzewach. Zwierzę to zmniejsza swoją aktywność przy niesprzyjających warunkach atmosferycznych i spadku temperatury. Smużka stepowa spędza większość swojego czasu w podziemnych norach. Wychodzi na powierzchnię w celu żerowania. W przeciwieństwie do wielu gryzoni nie kopie nor sama. Wykorzystuje już istniejące tunele stworzone przez inne zwierzęta. Smużka stepowa buduje z materiału roślinnego niewielkie gniazdo, które zazwyczaj znajduje się pod ziemią. Odpoczywa w nim w ciągu dnia, a także przesypia zimę. Gatunek ten w połowie października zapada w sen zimowy, który zazwyczaj trwa do początku maja. Populacje południowe, żyjące w cieplejszych rejonach, mogą wybudzić się nawet miesiąc wcześniej. Sezon reprodukcyjny tego gatunku trwa od maja do sierpnia. W ciągu roku samica wydaje na świat jeden miot, w którym rodzi się od dwóch do siedmiu młodych, choć zazwyczaj są to cztery osobniki.

Odżywianie

Dieta smużki stepowej składa się głównie z larw motyli, chrząszczy, pluskwiaków i prostoskrzydłych. Smużka stepowa poluje także na pajęczaki, łowi je na ziemi. Zwierzę to odżywia się także nasionami traw i zbóż oraz owocami.