Świnionos malutki (Craseonycteris thonglongyai)

Biologia

Świnionos malutki to najmniejszy nietoperz, a także – pospołu z ryjówkiem etruskim (Suncus etruscus) – najmniejszy ssak świata. Występuje w dwóch izolowanych od siebie populacjach w południowo-wschodniej Azji. W Czerwonej Księdze Gatunków Zagrożonych IUCN ma status narażonego na wyginięcie (VU) z powodu rozmiaru populacji poniżej 10 000 osobników oraz stopniowego spadku liczebności w obrębie największej, tajlandziej populacji (liczebność zmniejsza się ok 10% rocznie). Powody tej redukcji liczebności nie są do końca znane – wiadomo jednak, że zagrożeniem dla świnionosa malutkiego może być penetracja zamieszkanych przez niego jaskiń przez ludzi (turystów, ale również mnichów wykorzystujących je jako miejsca pielgrzymek oraz zbieraczy nietoperzowych odchodów będących cennym nawozem). Jako że gatunek zamieszkuje jaskinie krasowe w wapiennych masywach, potencjalnym zagrożeniem może być budowa kamieniołomów w sąsiedztwie zamieszkanych przez niego jaskiń.

Wygląd

Świnionos malutki to malutki nietoperz – ze względu na swoje rozmiary w języku angielskim jest nazywany „nietoperzem trzmielim” (bumblebee bat). Długość ciała świnionosa malutkiego to ok. 2 do 3 centymetrów przy masie ciała nie przekraczającej 2 gramy. Nazwa polska świnionosa malutkiego pochodzi od kształtu nozdrzy – wąskich i pionowych, podobnie jak w świńskim ryju. Skrzydła są relatywnie długie i wąskie; brak ogona.

Występowanie

Świnionos malutki występuje w południowo-wschodniej Azji, w Tajlandii i Mjanmarze (Birmie). Występowanie tego gatunku wzdłuż granicy tajsko-birmańskiej nie jest do końca zbadane, jest szansa, że istnieją tam nieodkryte do tej pory populacje. Łącznie świnionos malutki jest znany z 35 jaskiń w Tajlandii (ok. 5 tysięcy osobników) oraz 8 jaskiń w Birmie (ok. 1500 osobników). Populacje z Tajlandii i Birmy różnią się nieco wydawanymi przez nietoperze dźwiękami – sugeruje to, że są od siebie oddzielone od długiego czasu, a przepływ genów jest ograniczony.

Tryb życia

Świnionos malutki ma bardzo konkretne wymagania siedliskowe – żyje tylko i wyłącznie w jaskiniach znajdujących się w obrębie wapiennych wychodni skalnych, w sąsiedztwie rzek. Kolonie rozrodcze są niewielkie i znajdują się w jaskiniach. Po zapadnięciu zmroku świnionosy malutkie wylatują z zamieszkałych przez siebie jaskiń i żerują, zazwyczaj wokół wierzchołków wysokich bambusów. Jak wiele innych nietoperzy, świnionos malutki wykorzystuje podczas polowania echolokację. Ze względu na swoje maleńkie rozmiary, świnionos malutki nie jest w stanie przemieszczać się na duże odległości i żeruje w promieniu ok. 1 km od wejścia do jaskini, w której znajduje się kolonia rozrodcza. Oznacza to, że w razie negatywnych zmian w środowisku w sąsiedztwie otworu jaskini, nietoperze nie są w stanie wędrować dalej do alternatywnych miejsc żerowania, a lokalna populacja jest narażona na wymarcie. Pomimo to, świnionosy malutkie są w stanie żerować w siedliskach częściowo zmienionych przez człowieka (np. częściowo przekształconych pod kątem rolnictwa).

Odżywianie

Świnionosy malutkie żywią się wyłącznie owadami i pająkami. Świnionos malutki chwyta swoje ofiary w locie, zazwyczaj wokół koron drzew i bambusów – jego skrzydła są przystosowane do zawisania, może więc zarówno zbierać owady bezpośrednio z liści drzew, jak i łapać je w locie.

Rozmnażanie i rozwój

Kolonie rozrodcze świnionosa malutkiego liczą sobie zazwyczaj pomiędzy 100 a 400 osobników. Ze względu na małe rozmiary świnionosa malutkiego i tendencję do zakładania kolonii w trudno dostępnych miejscach (wąskie spękania w skale, niewielkie otwory) rozmiar kolonii często bywa niedoszacowany. Samica rodzi jedno młode rocznie, pod koniec pory suchej; poza tym niewiele wiadomo o rozrodzie i zachowaniach tego nietoperza.