Żółw promienisty (Astrochelys radiata)

Biologia

Żółw promienisty to jeden z najpiękniejszych, a zarazem najbardziej zagrożonych wyginięciem żółwi lądowych. Jeszcze kilkadziesiąt lat temu był gatunkiem pospolitym na południu Madagaskaru, będąc nieoficjalnym symbolem tej części wyspy. Obecnie jest gatunkiem krytycznie zagrożonym (status CR na Czerwonej Liście Gatunków Zagrożonych IUCN). Zarówno zasięg, jak i liczebność żółwi promienistych zmniejszyły się dramatycznie, o ponad 80%. Przy tym tempie wymierania, żółw promienisty wymrze całkowicie w ciągu najbliższych 45 lat. Trzy różne czynniki powodują, że sytuacja żółwi promienistych jest tak zła. Pierwszy to niszczenie siedlisk – suche lasy, w których zamieszkuje ten gatunek, są zamieniane na pola uprawne i wypalane w celu uzyskania węgla drzewnego. Drugi to wyłapywanie żółwi w celu ugotowania i zjedzenia. Żółwie promieniste stanowią tabu dla mieszkańców południowego Madagaskaru – tradycyjnie nie było wolno ich łapać, więzić czy zjadać. Mieszkańcy innych rejonów wyspy nie mają takich oporów, a i lokalna ludność ze względu na biedę zaczyna łamać tradycyjne prawo. Ze względu na fakt, że Madagaskar jest krajem bardzo biednym, którego ludność szybko przyrasta, szybko rośnie zarówno popyt na nowe pola uprawne (co niszczy siedliska żółwi) jak i na mięso (którego dostarczają żółwie). Trzecim ważnym czynnikiem niszczącym żółwie promieniste jest wyłapywanie i nielegalny eksport za granicę – ze względu na swój piękny wygląd, poszukują ich pozbawieni skrupułów terraryści na całym świecie.

Wygląd

Żółw promienisty to bardzo duży, masywnie zbudowany żółw lądowy (powyżej 40 centymetrów długości pancerza, nawet do kilkunastu kilogramów wagi). Karapaks (czyli pancerz w części grzbietowej) ma czarny kolor tła. Na środku każdej tarczki znajduje się żółty punkt, od którego na wszystkie strony rozchodzą się promieniście cienkie, żółte paski, od których gatunek uzyskał swoją nazwę.

Występowanie

Żółw promienisty występuje tylko w południowej części Madagaskaru, zarówno na terenach przybrzeżnych, jak i na płaskowyżach w głębi lądu. Zasięg zmniejszył się drastycznie w ciągu ostatnich kilkudziesięciu lat.

Środowisko i tryb życia

Żółw promienisty występuje na obszarach suchych, zdominowanych przez niskie lasy i kolczaste zarośla. Takie ekosystemy są na Madagaskarze poddane silnej presji człowieka – wycinka, intensywny wypas kóz i owiec, wypalanie w celu pozyskania węgla drzewnego.

Rozmnażanie

Pokarm

Żółw promienisty żywi się wyłącznie pokarmem roślinnym. Różnorodność spożywanego pokarmu jest bardzo duża – badania wykazały, że żółwie promieniste korzystają z ponad 100 różnych gatunków roślin, zjadając przede wszystkim liście (>90% udziału w diecie), a w mniejszym stopniu kwiaty (ok. 5% diety) i owoce (ok. 4% diety).