Indeks nazw
Szukaj lub wybierz według alfabetu
Gąska bukowa (Tricholoma ustale)
Nazywana/y także: gąska ogorzała
Spis treści
Wstęp
Gąska bukowa jest grzybem trującym, nierzadko obrzydliwym w smaku grzybem z rodziny gąskowatych Tricholomataceae, często mylonym z podobnymi gatunkami jadalnymi. To jedna z wielu niemal nieodróżnialnych gąsek o brunatnych kapeluszach, a zarazem jeden z trzech gatunków powodujących najwięcej śmiertelnych zatruć w Japonii.
Sezon
Występowanie
Gąska bukowa rośnie w wielu regionach Ameryki Północnej i Eurazji, dość często w Europie Środkowej i Japonii.
Jak słusznie wskazuje epitet gatunkowy grzyb ten rośnie niemal wyłącznie pod bukami. Buki tworzą jednak wiele typów lasów liściastych i mieszanych, jak również sadzone są w parkach i na cmentarzach, toteż gąskę bukową spotyka się w rozmaitych ekosystemach Eurazji i Ameryki Północnej w strefie klimatu umiarkowanie chłodnego i zwrotnikowego, na najrozmaitszych typach gleb. W Polsce i Niemczech są to zarówno alkaliczne rędziny i pseudorędziny jak i kwaśne gleby glejowe, brunatne i rdzawe. Według niektórych źródeł g. bukowa może tworzyć, aczkolwiek rzadko związki mikoryzowe z niektórymi gatunkami dębów, grabów i kasztanów.
Wygląd
Owocniki gąski bukowej są łudząco podobne do wielu innych gąsek o ciemnych, brunatnych kapeluszach i jasnych, przynajmniej za młodu białawych blaszkach. Niekiedy obserwuje się kilka pozrastanych owocników.
Kapelusz bywa bardzo różny zależnie od wieku oraz indywidualnych różnic między owocnikami. Najpierw mocno wypukły, z lekkim garbikiem, później co raz bardziej spłaszczony i rozpostarty. U wielu egzemplarzy mocno pogięty, o długo podwiniętych skrajach. Skórka gładka, goła, pozbawiona strefowań, u młodych g. bukowych śluzowata w dotyku i błyszcząca z wyglądu, u starszych matowa i sucha. U bardzo starych okazów jak również po wysuszeniu kapelusz może mocno sczernieć. Barwa kapelusza generalnie brązowa, przebierać może wiele odcieni, od jasnych, żywych, ciepłych, pomarańczowych brązów poprzez kasztany wpadające w czerwienie i bordy do oliwkowo-zielonawych brązów. Zazwyczaj brzeg kapelusza pozostaje jaśniejszy niż środek.
Blaszki gęsto ułożone, zatokowo przyrastające do nóżki albo wykrojone, nierzadko o licznych międzyblaszkch. Ich kolor mocno zmienia się z wiekiem owocnika albo wskutek rozmaitych uszkodzeń. Za młodu są niemal białe, potem kremowe i rdzawe, a u najstarszych egzemplarzy czarniawe.
Nóżka cylindryczna, obrosła brązowymi włókienkami, jaśniejsza niż kapelusz, nader gładka w dotyku. Pierścienia brak. U młodych owocników gąski bukowej twarda i pełna w środku, u dojrzalszych słaba i gąbczasta.
Miąższ gąski bukowej przypomina wnętrze owocnika wielu innych gąsek, co gorsza istnieją znaczne różnice międzyosobnicze. Barwy białawej, o mącznym zapachu. Smak bywa bardzo różny od dość miłego, przez ziemisty i mączysty, po ohydny, bardzo gorzki. Niekiedy przebarwia się na czerwono lub brązowo po złamaniu lub nacięciu.
Wysyp spor bladokremowy. Zarodniki bez pór rostkowych, nieamyloidalne, gładkie, lekko jajowate lub niemal idealnie kuliste, o wymiarach: 8-11 na 5-7 µm.
Właściwości
Gąska bukowa, podobnie jak wiele jej krewniaczek z podsekcji Pessundata, zawiera szkodliwy dla ssaków, w tym ludzi kwas ustalinowy.
Zastosowanie
Nie znaleziono zastosowań dla gąski bukowej.
Gąska bukowa, fot. shutterstock
Gąska bukowa. Źródło: Jerzy Opioła / CC BY-SA
Bibliografia
- Benjamin D. 1995.; "Mushrooms: Poisons and Panaceas - A Handbook for Naturalists, Mycologists and Physicians."; WH Freeman and Company, New York.;
- Bessette AE., Bessette A., Trudell S., Roody W. 2013.; "Tricholomas of North America: A Mushroom Field Guide."; University of Texas Press, Austin.;
- Denchev C., Assyov B. 2010.; "Checklist of the larger basidiomycetes in Bulgaria."; Mycotaxon 111: 279–282.;
- Gerhardt E. 2006.; "Grzyby. Wielki ilustrowany przewodnik. Ponad 1000 opisanych gatunków."; Wyd. Klub dla Ciebie, Warszawa.;
- Gminder A. 2008.; "Atlas grzybów. Jak bezbłędnie oznaczać 340 gatunków grzybów Europy Środkowej."; Wyd. Weltbild, Warszawa.;
- Gumińska B., Wojewoda W. 1988.; "Grzyby i ich oznaczanie."; PWRiL, Warszawa.;
- Hayakawa H. Watanabe K. 2008.; "Synthesis of ustalic acid, an inhibitor of Na+/K+-ATPase."; Tetrahedron 64 (25): 5873-5877.;
- Heilmann-Clausen J., Christensen M., Frøslev T., Kjøller R. 2017.; "Taxonomy of Tricholoma in northern Europe based on ITS sequence data and morphological characters."; Persoonia: Molecular Phylogeny and Evolution of Fungi 38: 38.;
- Kalamees K. 2010.; "Checklist of the species of the genus Tricholoma (Agaricales, Agaricomycetes) in Estonia."; Folia Cryptogamica Estonica 47: 27-36.;
- Kibby G. 2010.; "The genus Tricholoma in Britain."; Field Mycology 11(4): 113-140.;
- Liu G., Wang H., Zhou B., Guo X., Hu X. 2010.; "Compositional analysis and nutritional studies of Tricholoma matsutake collected from Southwest China."; Journal of Medicinal Plants Research 4(12): 1222-1227.;
- Lohmeyer T., Kũnkele U. 2006.; "Grzyby. Rozpoznawanie i zbieranie."; Wyd. Parragon, Warszawa.;
- Reschke K., Popa F., Yang Z., Kost G. 2018.; "Diversity and taxonomy of Tricholoma species from Yunnan, China, and notes on species from Europe and North America."; Mycologia 110(6): 1081-1109.;
- Sano Y., Sayama K., Arimoto Y., Inakuma T., Kobayashi K., Koshino H., Kawagishi H. 2002.; "Ustalic acid as a toxin and related compounds from the mushroom Tricholoma ustale."; Chemical Communications 13: 1384-1385.;
- Škubla P. 2007.; "Wielki atlas grzybów."; Dom wydawniczy Elipsa, Poznań.;
- Snowarski M. 2010.; "Grzyby. Seria: Spotkania z przyrodą."; Wyd. MULTICO Oficyna Wydawnicza, Warszawa.;
- Sugawara R., Yamada S., Tu Z., Sugawara A., Hoshiba T., Eisaka S., Yamaguchi A. 2016.; "Identification of Mushroom Species by Automated rRNA Intergenic Spacer Analysis (ARISA) and Its Application to a Suspected Case of Food Poisoning with Tricholoma ustale."; Journal of the Food Hygienic Society of Japan 57(2): 37-45.;
- Tkalcec Z., Mesic A. 2002.; "Preliminary checklist of Agaricales from Croatia. I. Families Pleurotaceae and Tricholomataceae."; Mycotaxon 81: 113-176.;
- Wojewoda W. 2003.; "Checklist of Polish Larger Basidiomycetes. Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski."; Instytut Botaniki im. W. Szafera, Polska Akademia Nauk, Kraków.;
Subscribe
0 komentarzy
