Gołąbek jadalny (Russula vesca)

Wstęp

Gołąbek jadalny jest jednym z najsmaczniejszych grzybów należących do rodziny gołąbkowatych. W Polsce jest bardzo pospolity i ceniony przez zbieraczy za przyjemny i łagodny smak.

Sezon

Gołąbek jadalny rośnie od czerwca do października.

Występowanie

Gołąbek jadalny występuje w lasach iglastych, liściastych i mieszanych. Najczęściej można go spotkać w lasach pod dębami, bukami, sosnami i świerkami. Rośnie pojedynczo lub w małych grupach po kilka sztuk. Występuje na całym kontynencie Europejskim.

Wygląd

Owocnik gołąbka jadalnego osiąga średnicę od 4 do 12 cm. U młodych osobników ma kształt półkulisty, z czasem staje się wypukły. Dojrzałe grzyby mają owocniki rozpostarte i płaskie, z wyraźnym wgłębieniem po środku. Brzeg kapelusza początkowo ma tępy i gładki, u starszych egzemplarzy pojawia się na nim słabe i krótkie karbowanie. Ma czerwony lub brązowoczerwony kolor. Często pokryty jest różowymi lub fioletowymi plamami. Na środku może mieć ciemniejszy lub jaśniejszy odcień. Starsze osobniki mogą przyjmować barwę zieloną, orzechową lub ochrową. Czasem zdarza się, że ulegają całkowitemu odbarwieniu. Charakterystyczną cechą owocnika jest brak skórki na jego brzegu na szerokości do 2 mm. Reszta pokryta jest suchą, matową, prawie gładką skórą, która w wilgotną pogodę robi się lśniąca. U niektórych grzybów może być promieniście żyłkowana.

Blaszki gołąbka jadalnego są gęsto ułożone i niezbyt szerokie. Często rozwidlają się przy trzonie, natomiast przy brzegu kapelusza są zaokrąglone. Charakteryzują się dość dużą łamliwością i kruchością. Mają biały lub kremowy kolor, czasami widać na nich niebieski połysk. U starszych okazów na ostrzach pojawiają się rdzawe plamki. Wraz z wiekiem grzyba blaszki stają się rzadsze.

Trzon gołąbka jadalnego osiąga wysokość od 3 do 7 cm. i grubość od 0,5 do 3 cm. Ma cylindryczny kształt i jest zwężony u podstawy. U młodych osobników jest twardy, jędrny i pełny, u starszych wewnątrz staje się watowaty i pojawiają się w nim komory. Początkowo jest gładki, z czasem zaczynają się na nim pojawiać zmarszczki, pokrywa go siateczka i robi się chropowaty. Ma biały kolor, który wraz z wiekiem grzyba nabiega jasnoróżową barwą. U podstawy jest żółty, kremowy lub ochrowy. Czasem trafiają się egzemplarze pokryte rdzawymi plamkami.

Gołąbek jadalny przypomina wyglądem trującego gołąbka wymiotnego. Grzyby te różnią się przede wszystkim smakiem – gołąbek wymiotny jest ostry i nieprzyjemny, natomiast gołąbek wyborny ma łagodny i orzechowy smak. Ponadto miąższ gołąbka wymiotnego ma różowe odbarwienia i owocowy zapach.

Innym podobnym grzybem jest trujący gołąbek buczynowy, który różni się od swojego kuzyna nieprzyjemnym smakiem oraz zabarwionym na różowo miąższem o owocowym zapachu.

Gołąbka jadalnego można też pomylić z jadalnym gołąbkiem oliwkowozielonym. Różnica między tymi grzybami tkwi w blaszkach, które u gołąbka oliwkowozielonego w pobliżu trzonu są ze sobą poprzecznie połączone.

Należy także pamiętać, że charakterystyczną cechą gołąbka jadalnego odróżniającą go od innych gołąbków jest brak skórki na brzegu kapelusza.

Właściwości

Gołąbek jadalny jest bardzo smacznym grzybem jadalnym. W większości składa się z wody, ale występują w nim także białko, błonnik, witaminy oraz sole mineralne.

Zastosowanie

Mimo sugestywnych nazw ludowych nie należy gołąbka jadalnego jeść na surowo. Gołąbek wyborny doskonale nadaje się do duszenia oraz jako dodatek do zup i sosów. Można podawać go z daniami mięsnymi i makaronami. Dobrze smakuje także w postaci smażonej. Można go mieszać w daniach z innymi grzybami. Nie nadaje się jedynie do suszenia.