Grzybówka hełmiasta (Mycena galericulata)

Wstęp

Grzybówka hełmiasta Mycena galericulata to pospolity grzyb saprotroficzny z rodziny grzybówkówatych Mycenaceae, rozwijający się na martwym drewnie, rzadziej ściółce, z owocnikami zwykle wyrastającymi grupowo. Rodzaj Mycena w samej tylko Polsce obejmuje około stu gatunków, których odróżnianie sprawia kłopoty nawet najstarszym grzybiarzom i uczonym-mikologom. Wszystkie grzybówki są małymi lub bardzo małymi grzybami kapeluszowymi, o charakterystycznym smukłym pokroju, gromadnie wyrastającymi z butwiejącej ściółki. Niektóre z nich wydzielają barwny sok mleczny (ciemnoczerwony niczym krew żylna u grzybówki krwistej M. haematopus albo pomarańczowy u drobniutkiej grzybówki szafranowej M. crocata). Naukowcy używają nawet określenia „pokrój grzybówkowaty (mycenoidalny)” dla szybkiego, a precyzyjnego opisania owocników wielu morfologicznie podobnych grzybów z innych rodzajów i rodzin.

Sezon

Grzybówka hełmiasta owocnikuje bardzo długo: od maja do listopada.

Występowanie

Grzybówka hełmiasta jest szeroko rozpowszechniona na całej półkuli północnej. Z półkuli południowej podawano ją z Nigerii (zapewne zawleczona) oraz z Australii (być może błędnie zidentyfikowana?). Występuje w lasach różnych typów, od nizin po góry. W Polsce także jest dość pospolita, acz z racji małych rozmiarów i braku walorów kulinarnych zwykle ignorowana.

Wygląd

Owocniki grzybówki hełmiastej mierzą od 3,0 do 7 cm wysokości i 2-6 cm średnicy kapelusza.

Kapelusz nagi, słabo pomarszczony, początkowo ma kształt dzwonkowato-stożkowaty. W miarę starzenia się owocnika staje się płaski z garbkiem. Barwa kapelusza brązowawa, o rogowym, szarym lub cielistym odcieniu, ciemniejszym w środku, a jaśniejszym ku brzegom.

Blaszki żyłkowato połączone, przyrośnięte zatokowo do trzonu, rzadkie, o regularnej tramie, u młodych okazów białawe, z wiekiem stają się różowe bądź beżowo różowe.

Trzon siwawy bądź białawy, błyszczący, gładki, twardy, o korzeniasto rozszerzającej się podstawie, pusty wewnątrz, 2-4mm grubości.

Miąższ owocników łykowaty w trzonie, o swoistym, mączysto-ogórkowym smaku. Zapach słaby, wydziela się dopiero po potarciu, też mączysty.

Wysyp zarodników biały. Spory gładkie, bez pory rostkowej, amyloidalne, eliptyczne, o wymiarach 9–12×6,5–9 μm.

Niedoświadczeni grzybiarze mylą niekiedy niejadalne, a przynajmniej niesmaczne grzybówki ze smacznymi grzybami wyrastającymi masowo z rozkładającego się drewna drzew liściastych, zwłaszcza z płomiennicą zimową (monetką aksamitną, zimówką aksamitną) Flammulina velutipes oraz łuskwiakiem zmiennym (Kuehneromyces mutabilis).

Poza tym w Europie Środkowej grzybówkę hełmiastą dość łatwo pomylić z wieloma jej kuzynkami. Większość spośród około 120 gatunków grzybówek jest po prostu niesmaczna, ale niektóre są naprawdę groźne dla zdrowia. Dotyczy to choćby grzybówki czystej (grzybówki fioletowawej) Mycena pura, zawierającej muskarynę (tą samą truciznę co muchomor czerwony, gołąbek ceglasty i strzępiak), powodującą wymioty, mdłości, trudności w oddychaniu, a nawet zgon. Grzybówka czysta ma niezwykle zmienny wygląd, zawsze jednak charakterystyczną woń rzodkwi.

Właściwości

Opinie mikologów i grzybiarzy odnośnie jadalności grzybówki hełmiastej są bardzo różne. W niektórych atlasach opisywana bywa jako grzyb jadalny, wręcz wyróżniający się spośród pozostałych grzybówek „delikatnym smakiem i konsystencją”. Grzybówki hełmiaste mają być smaczne „delikatnie duszone we własnym sosie, a następnie przyprawione solą, pieprzem i masłem”. W pozostałych atlasach grzybów ostrzega się przed nimi grzybiarzy jako lekko trującymi, o „zjełczałym” zapachu i smaku.

Zastosowanie

Brak zastosowanie grzybówki hełmiastej. W Polsce nie ma obecnie tradycji spożywania grzybówek.