Koźlarz świerkowy (Leccinum piceinum)

Nazywana/y także: kozak świerkowy, kraśniak świerkowy, panek świerkowy, pociech świerkowy

Tagi

Grzyby jadalne

Spis treści

Wstęp
Sezon
Występowanie
Wygląd
Właściwości
Zastosowanie
Galeria zdjęć

Wstęp

Koźlarz świerkowy to smaczny grzyb jadalny z rodziny borowikowatych Boletaceae, którego występowanie w Polsce budzi spory wśród fachowców. Pod wieloma względami przypomina lepiej znane, pospolitsze u nas koźlarze: sosnowego czy pomarańczowożółtego.

Sezon

Koźlarz świerkowy zawiązuje owocniki od czerwca do października.

Występowanie

Koźlarza świerkowego podawano z polskiej części Orawy, w tym z okolic Babiej Góry.

Wygląd

Owocniki koźlarza świerkowego mierzą zazwyczaj 8-14 cm wysokości, a 3-9 cm średnicy kapelusza oraz 1,5-2,5 cm grubości nóżki.

Rurki u młodych owocników białe, u starszych szarawe, ale nigdy nie stają się zupełnie czarne. Osiągają 4-12 mm długości. Pory w kolorze przypominają rurki, z tym, że są nieco ciemniejsze.

Kapelusz przybiera wielorakie odcienie brązów i czerwieni. U młodych koźlarzy świerkowych półokrągły, wypukły, u starszych co raz bardziej rozpostarty, wręcz poduszkowaty. Wierzch kapelusza matowy i filcowaty w dotyku. Mleczka brak.

Trzon centralny, cylindryczny, pełny w środku, cały obsypany drobnymi łuseczkami, masywny, szeroki, na dole grubszy niż pod kapeluszem. Kolor trzonu różny na różnych wysokościach i w różnym wieku: u młodych osobników góra nóżki biała, a dół czerwonawy; u starych owocników dół czerwony bądź umbrowy. Po uszkodzeniu nóżka przebarwia się na zielono. Pochwy oraz pierścienia brak.

Miąższ twardawy, barwy kremowobiałej, o słabym, ale miłym, grzybowym zapachu oraz przyjemnym smaku. Przecięty zmienia kolor na różowo-szary, przy czym wyraźniej przebarwia się w dole trzonu niż w kapeluszu.

Wysyp zarodników brunatny. Spory oglądane pod mikroskopem są gładkie, wrzecionowate, żółtawe lub brązowawe o miodowym odcieniu, mierzą 3,5-4,0 x 11,9-15 µm.

Jak wskazuje epitet gatunkowy koźlarz świerkowy tworzy mikoryzy ze świerkami, co pozwala całkiem pewnie odróżnić go od niemal identycznych pod względem wyglądu, ogólnej biologii czy walorów smakowych koźlarzy: czerwonego Leccinium rufum w ścisłym znaczeniu (tworzącego mikoryzę tylko z osiką, stąd znanego jako podosiniak), dębowego L. quercinum (z dębami), grabowego L. griseum (L. pseudoscabrum) (z grabem, rzadziej leszczyną), topolowego L. duriusculum (z topolami), babki L. scabrum i pomarańczowożółtego L. versipelle (oba z drzewiastymi brzozami: brodawkowatą i omszoną), sosnowego L. vulpinum (z sosną), chruścinowego L. arbuticola (z chruściną), manzanitowego L. manzanitae (drzewiaste modrzewnice Kalifornii). Większość grzybiarzy, a wcześniej także uczonych i technologów żywności zajmujących się grzybami wcale nie odróżniała tych gatunków, traktując wszystkie koźlarze o jaskrawych kapeluszach jako jeden wielopostaciowy gatunek: koźlarz czerwony. Tak też ujmowały sprawę normy sanitarne, dopuszczające je do obrotu handlowego. Wszystkie one bowiem – mimo niezbyt apetycznego ciemnienia – doskonale nadają się na susze oraz marynaty. Susz dają ciemny, podobny do borowikowego, lecz o nieco gorszym aromacie.

Właściwości

Koźlarz świerkowy to smaczny grzyb jadalny, ale zasługuje na ochronę z uwagi na swą rzadkość w Polsce i krajach sąsiednich.

Zastosowanie

Jak u innych koźlarzy czerwonych. Koźlarz świerkowy znakomicie smakuje tak świeży, jak suszony albo marynowany. Można je także gotować. Grzyby te stanowią doskonały dodatek do wielu dań mięsnych, sosów i zup.

Okres występowania

III

VII

VIII

XII

Galeria zdjęć

Koźlarz świerkowy, fot. shutterstock

Bibliografia

Ammirati J., Trudell S. 2009.; "Mushrooms of the Pacific Northwest."; Timber Press, Portland.;
Bessette AE., Roody W., Bessette AR. 2000.; "North American Boletes."; Syracuse University Press, Syracuse-New York.;
Dermek A., Pilát A. 1991.; "Poznajemy grzyby."; Zakład Narodowy imienia Ossolińskich, Wrocław;
Davis R., Sommer R., Menge J. 2012.; "Field Guide to Mushrooms of Western North America."; University of California Press, Berkeley.;
den Bakker H. Zuccarello G., Kuyper T., Noordeloos M. 2004.; "Evolution and host specificity in the ectomycorrhizal genus Leccinum."; New Phytologist 163: 201-215.;
den Bakker H., Zuccarello G., Kuyper T., Noordeloos M. 2007.; "Phylogeographic patterns in Leccinum sect. Scabra and the status of the arctic-alpine species L. rotundifoliae."; Mycological Research 111: 663-672.;
Gerhardt E. 2006.; "Grzyby. Wielki ilustrowany przewodnik. Ponad 1000 opisanych gatunków."; Wyd. Klub dla Ciebie, Warszawa.;
Gumińska B., Wojewoda W. 1988.; "Grzyby i ich oznaczanie."; PWRiL, Warszawa.;
Holec J., Beran M. 2006.; "Červený seznam hub (makromycetů) České republiky."; Příroda, Praha.;
Kujawa A. 2005.; "„Rejestr gatunków grzybów chronionych i zagrożonych” – nowa forma gromadzenia danych mikologicznych pochodzących od amatorów. Podsumowanie roku 2005."; Przegląd Przyrodniczy 16 (3-4): 17-52.;
Kujawa A. 2010.; "Ochrona grzybów wielkoowocnikowych w Polsce – stan aktualny, problemy i wyzwania. Głos w dyskusji."; Przegląd Przyrodniczy 21 (2): 42-51.;
Miller H., Miller O. 2006.; "North American mushrooms: a field guide to edible and inedible fungi."; Falcon Guide, Guilford.;
Snowarski M. 2010.; "Grzyby. Seria: Spotkania z przyrodą."; Wyd. MULTICO Oficyna Wydawnicza, Warszawa.;
Šutara J. 1982.; "Nomenclatural problems concerning the generic name Krombholziella R. Maire."; Ceská Mykologie 36 (2): 77-84.;
Wojewoda W. 2003.; "Checklist of Polish Larger Basidiomycetes. Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski."; Instytut Botaniki im. W. Szafera, Polska Akademia Nauk, Kraków.;
Wojewoda W., Ławrynowicz M., 2006.; "Czerwona lista grzybów wielkoowocnikowych w Polsce."; Instytut Botaniki im. W. Szafera, Polska Akademia Nauk, Kraków.;
https://www.mtsn.tn.it/bresadola/gallery.asp?code=41; 2020-01-25;
https://www.fungoceva.it/leccpictav.htm; 2020-01-25;