Podgrzybek tęgoskórowy (Pseudoboletus parasiticus)

Wstęp

Podgrzybek tęgoskórowy to niejadalny, osobliwy przedstawiciel borowikowatych Boletaceae, rozwijający się jako pasożyt na tęgoskórach cytrynowych Scleroderma citrinum, rzadziej ich krewniakach. Współcześnie coraz częściej przenosi się go do odrębnego rodzaju borowikowiec, spokrewnionego z nowo opisanymi rodzajami: maślaczek Chalciporus i złociec Buchwaldoboletus. W latach 1983-2014 grzyb ten podlegał w Polsce ochronie ścisłej, od 2014 do dziś: częściowej.

Sezon

Podgrzybek tęgoskórowy tworzy owocniki znacznie krócej niż jego gospodarz, niemal wyłącznie na przełomie lata i jesieni, od sierpnia po wrzesień (sporadycznie do października). Tymczasem tęgoskóry cytrynowe widuje się dłużej, bo od czerwca do listopada.

Występowanie

Rozmieszczenie podgrzybka tęgoskórowego jest znacznie mniejsze od rozmieszczenia jego żywiciela. Podawano go jedynie z Europy i atlantyckich wybrzeży USA, podczas gdy tęgoskóra cytrynowego znajdowano w całej Eurazji, obu Amerykach, Australii i Oceanii. W Polsce będzie najczęstszy na południu, choć obserwuje się go w całym kraju. Preferuje gleby kwaśne i piaszczyste w lasach liściastych.

Wygląd

Owocniki podgrzybka tęgoskórowego charakteryzują się – jak wskazuje nazwa gatunkowa – zwężającym się ku nasadzie trzonem, jaskrawo żółtymi porami oraz bardzo zmienną barwą i kolorem kapelusza. Przybiera on wielorakie odcienie rdzawych, oliwkowych, siwych albo orzechowych brązów.

Kapelusz przybiera barwy typowe dla podgrzybków, podobne do zajączka zatem wielorakie odcienie oliwkowych zieleni, zielonkawej ochry bądź brudnej umbrowej żółci, ze skórkami wystającymi na skraju poza warstwę rodzajną (rurki). Wyróżnia się zamszowatą, suchą w dotyku powierzchnią, a w czasie dłuższych susz i upałów pęka na drobniejsze poletka. Zazwyczaj osiąga 20-60 mm średnicy.

Rurki podgrzybka tęgoskórowego (borowikowca tęgoskórowego) nie odbiegają kolorystyką i budową od rurek podgrzybków, będąc słabo przyrosłe bądź delikatnie zbiegające po nóżce a w przekroju kanciaste. Na młodych owocnikach siarkowo żółte, u dojrzalszych ciemniejsze, w wielorakich odcieniach oliwkowych lub słomkowo żółtych brązów.

Nóżka charakteryzuje się silnie wygiętym kształtem, wyraźnie też zwęża się ku dołowi. Mierzy najczęściej 4-20 mm grubości, zaś 30-70 mm wysokości.

Miąższ blady, żółtawy, przy czym w dole nóżki brązowawy, a tuż nad rurkami kapelusza niemal cytrynowy. Przebarwia się słabo lub wcale, co najwyżej niebieszczejąc lekko. Charakteryzuje się typowym dla suchogrzybków i podgrzybków słabo wyczuwalnym, ale miłym, grzybowym zapachem oraz przyjemnym smakiem.

Wysyp zarodników u tego osobliwego członka rodziny borowikowatych będzie ciemny, brązowo-zielony (oliwkowy). Spory podgrzybka tęgoskórowego (borowikowca tęgoskórowego) charakteryzują się wrzecionowato kulistawym kształtem, gładkimi ścianami bez pór rostkowych, kolorem miodowo lub bladożółtym. Mierzą zwykle 12-18 × 4,5-6,0 µm. Podstawki osiągają 22-35 na 6-9 µm.

Stosunkowo najbardziej podobny bywa pyszny podgrzybek zajączek oraz nieodróżniane od zajączka suchogrzybki, jednak występowanie na tęgoskórach raczej wyklucza pomyłkę.

Właściwości

Nie wolno zbierać podgrzybka tęgoskórowego z racji rzadkości oraz ochrony gatunkowej.

Zastosowanie

Obecnie brak zastosowania podgrzybka tęgoskórowego. Zbiór alegatów (okazów zielnikowych) do fungariów dopuszczalny tylko po uzyskania koniecznych zgód.