Ból brzucha – objawy, przyczyny i leczenie bólu brzucha

Prawdopodobnie nie ma na świecie osoby, która by nigdy nie doświadczyła bólu brzucha. Jest to najczęstszy symptom dolegliwości gastrycznych, ale zarazem przejaw wielu innych problemów mających źródło w systemie hormonalnym, alergiach czy nawet psychice. Kiedy więc ból brzucha można traktować jako jeden ze skutków ubocznych bycia człowiekiem, a kiedy może być zwiastunem poważniejszej choroby?

Z włoskich badań statystycznych z roku 2016 wynika, że wśród wszystkich wizyt na pogotowiu aż 7-10% związanych jest bezpośrednio z silnym bólem brzucha. Niestety, nawet co dziesiąty ze zgłaszających się pacjentów cierpieć może na problem zagrażający życiu i/lub wymagający interwencji chirurgicznej. To jednak zaledwie wierzchołek góry lodowej, bowiem, jak pokazują badania przeprowadzone na 10 tysiącach Amerykanów, nawet 40% ludzi doświadczających bólów żołądka nie zgłasza się nigdy o pomoc lekarską, zaś z tych którzy jej szukają, 84.5% konsultowana jest u lekarza rodzinnego, a jedynie 39.2% u specjalisty gastrologa. Jak pokazują statystyki, ból brzucha, choć tak powszechny, może być jednak bardzo złowieszczym symptomem!

Rodzaje bólu brzucha

Ból brzucha jest objawem zdecydowanie subiektywnym i trudnym do zdefiniowania. Najogólniej zalicza się do niego wszelki dyskomfort w obrębie jamy brzusznej, bo też choremu bardzo trudno jest określić czy boli go żołądek czy inny narząd. Możliwości tymczasem jest wiele, bowiem obok położonego z lewej strony pod żebrem żołądka, w bliskości znajdują się przecież trzustka, wątroba, pęcherzyk żółciowy, nawet do 8 metrów jelit, a poza tym nerki, pęcherz moczowy, zaś u połowy populacji również macica. Wszystkie te organy opasane są zaś siecią nerwów przewodzących impulsy i mogących reagować na bardzo różne bodźce.

Najogólniej wyróżnia się ostry ból brzucha, trwający kilka godzin lub dni i często związany z innym symptomami; przewlekły ból brzucha, który powraca i przemija na przestrzeni tygodni, a nawet miesięcy oraz postępujący ból brzucha, który nasila się w z czasem i któremu również mogą mu towarzyszyć dodatkowe symptomy. Poza tym ból można próbować lokalizować oraz określać jako charakter. Tutaj najczęściej mówimy o bólu miejscowym ograniczonym do bardzo wyraźnego obszaru; bólu skurczowym obejmującym większy zasięg i kojarzącym się z falami dyskomfortu, często przebiegającymi ze wzdęciemPrzyczyny bólu brzucha

Przyczyny bólu brzucha
Ból brzucha najczęściej nie oznacza niż poważnego i jest wynikiem niestrawności, zaparcia, zatrucia pokarmowego lub infekcji wirusowej żołądka. Uwięzione we wnętrzu jelit gazy, objawiające się często wzdęciem, również bywają bardzo bolesne. U kobiet bóle brzucha bardzo często powiązane są z miesiączkowymi skurczami macicy.

Ponadto, powtarzający się ból brzucha bywa symptomem zespołu drażliwego jelita, wrzodów żołądka, choroby Crohna lub wrzodziejącego zapalenia jelit, a także alergii pokarmowych. Dalej, silny brzucha połączony z objawami typu wymioty czy nudności może być objawem niedrożności jelit lub zapalenia woreczka żółciowego, trzustki, uchyłków jelit czy wyrostka robaczkowego.

Ale dyskomfort w obrębie jamy brzusznej może sugerować także problemy z innymi układami niż pokarmowym. Kamienie nerkowe, zapalenie pęcherza moczowego, endometrioza czy zapalenie narządów miednicy mniejszej to problemy wywołujące zazwyczaj bardzo silne dolegliwości. Przyczyna może być także bardziej mechaniczna typu przepuklina brzuszna lub naciągnięcie mięśnia. Wreszcie, w stosunkowo rzadkich przypadkach ból brzucha oznacza istnienie tętniaków aorty brzusznej, anemii, cysty lub raka jajników, nowotwór żołądka, trzustki, wątroby lub woreczka żółciowego, a nawet ciążę pozamaciczną.

W ustaleniu przyczyny bólu brzucha pomagają towarzyszące objawy takie jak gorączka, biegunka, wymioty, nudności, wzdęcia, zaparcia, parcie na pęcherz czy krwawienia z pochwy – o wszystkich warto zawsze poinformować lekarza!

Ból brzucha jako objaw psychosomatyczny

Chroniczny ból brzucha, zwłaszcza przebiegający bez dodatkowych symptomów ze strony układu pokarmowego, może być zakorzeniony w psychice człowieka. Zjawisko to w szczególny sposób dotyczy dzieci i młodzieży do lat 17, które bólem brzuszka reagują często na stres, lęki i ogólne poczucie smutku. Psycholodzy wskazują, że skarżenie się na bóle brzucha może wskazywać na to, że dziecko jest obiektem szykanowania, nie radzi sobie z presją nauki, a nawet doświadcza fizycznie lub naocznie przemocy domowej.

Naukowcy tłumaczą ten fenomen faktem, że zestresowany mózg wydziela hormony, które uwalniane są do układu pokarmowego i wpływają zarówno na skład mikroflory bakteryjnej jelit, jak i produkcje przeciwciał. Stres może więc powodować faktyczne zaburzenia układu pokarmowego, choć może być także zaledwie czynnikiem zaburzającym równowagę systemu nerwowego, który z kolei przewodzi do mózg sygnały rozpoznawane jako ból. Paradoksalnie więc, zdarza się, że przewlekły ból brzucha skutecznie leczony jest psychoterapią lub lekami antydepresyjnymi!

Naturalne sposoby łagodzenia bólu brzucha

W sytuacjach, gdy ból brzucha nie wydaje się nam zwiastunem poważniejszych problemów lub znamy jego przyczynę, możemy skutecznie łagodzić dolegliwości domowymi sposobami. W naszym klimacie najczęściej sięgamy po pospolite zioła odznaczające się wysoką skutecznością w walce z bólem brzucha – napar z rumianku ma działanie rozkurczowe i efektywnie redukuje dolegliwości związane z zespołem drażliwego jelita, co potwierdzają badania przeprowadzone w 2015 r. przez zespół naukowy pod przewodnictwem S. Agah; napar z mięty pieprzowej, tak samo jak olejek eteryczny z niej, działa uspokajająco, antyspazmatycznie i przeciwbólowo na problemy gastryczne (Khanna i in., 2014); zaś herbatka z kopru włoskiego ma właściwości przeciwzapalne, przeciwbakteryjne, przeciwwirusowe oraz wiatropędne (Badgujar i in., 2014).

Nieco bardziej egzotyczne, ale rozpropagowane na całym świecie naturalne środki na ból brzucha to znane z kuchni korzenne przyprawy, których szerokie prozdrowotne właściwości są powszechnie znane. Na szczególną uwagę zasługuje imbir, którego ekstrakty okazują się wysoce skuteczne w łagodzeniu zaburzeń pracy żołądka i infekcji gastrycznych, łącznie z nudnościami i wymiotami; kurkuma, które efektywnie przeciwdziała wrzodom żołądka, zespołowi drażliwego jelita, a nawet rakowi żołądka oraz anyż, który nie tylko łagodzi zaburzenia gastryczne, ale także zwalcza depresję mogącą powodować ból żołądka. Oczywiście, w niektórych przypadkach przyjmowanie tych silnie aromatycznych produktów może być drażniące i niewskazane. Stąd też, w przypadkach silnych infekcji żołądkowych właściwszą drogą niż aktywne leczenie może być przynajmniej w pierwszych dniach „przeczekanie” problemu na lekkiej diecie składającej się z ryżu, musu jabłkowego, suchego chleba i bananów, z dużą ilością napojów w postaci czarnej herbaty czy ziół. 

W wielu przypadkach, zwłaszcza skurczy menstruacyjnych u kobiet, ale nie tylko, wyraźną ulgę w bólu przynosić mogą również ciepłe okłady aplikowane bezpośrednio na brzuch za pomocą termoforu czy elektrycznych poduszek. Ten sposób nie rozwiązuje oczywiście przyczyny bólu, ale rozluźnia mięśnie i redukuje siłę skurczu, pozwalając łatwiej przetrwać okres niedyspozycji. Zdaniem naukowców z Londynu temperatura powyżej 40 stopni C skutecznie blokuje receptory bólu!

Kiedy ból brzucha wymaga wizyty u lekarza?

Większość ludzi potrafi rozróżnić typowy ból brzucha po przejedzeniu czy przy grypie żołądkowej od bólu dziwnego, nietypowego, rodzącego niepokój. Z lekarzem warto na pewno skonsultować silny chroniczny lub postępujący ból brzucha, gdyż kilka prostych badań może odkryć przyczynę i uchronić nas przed dalszymi cierpieniami.

Bezwzględnie należy zgłosić się po natychmiastową pomoc, gdy ból jest bardzo silny, towarzyszy mu gorączka, mamy trudności z przyjmowaniem strawy przez okres dłuższy niż dwa dni, nie odnotowujemy wypróżnień przy jednoczesnych wymiotach, bądź okazujemy oznaki odwodnienia (ciemny mocz, silne pragnienie). Konsultacji wymaga także ból, który nie ustaje przez kilka godzin lub przebiega z wysoką czułością (nie możemy dotknąć brzucha), a pogotowie wzywamy zawsze, gdy bólowi brzucha towarzyszą krwawe lub nieustanne wymioty, ból w klatce piersiowej, trudności z oddychaniem lub żółty odcień skóry. Także kobiety ciężarne doświadczające silnego bólu brzucha powinny bez zwłoki udać się do szpitala.

Badania krwi, ultrasonografia jamy brzusznej czy endoskopia to narzędzia diagnostyczne pozwalające współczesnym lekarzom stosunkowo szybko i trafnie określić przyczynę bólu i zaproponować rozwiązanie, które przyniesie ulgę, a może także uratować życie!