kora
Kora — Kora – tkanki pierwotne i wtórne położone na zewnątrz od miazgi w łodygach i korzeniach roślin naczyniowych – kora pierwotna zbudowana z tkanki miękiszowej leżącej pomiędzy walcem osiowym a skórką, oraz kora wtórna składająca się z tkanek żywych (łyka, miękiszu kory pierwotnej, miazgi korkotwórczej) i martwych (korka, martwicy korkowej).
Kora pierwotna
Kora pierwotna obejmuje tkanki pierwotne położone pomiędzy warstwą wewnętrzną – walcem osiowym (stelą) a warstwą zewnętrzną – skórką w łodygach i korzeniach roślin naczyniowych (odpowiednio epidermą i ryzodermą).
Kora pierwotna zbudowana jest z:
- tkanki miękiszowej, zawierającej chloroplasty w powierzchniowych partiach łodyg i korzeni powietrznych; w zależności od typu rośliny wyróżnia się miękisz powietrzny (aerenchymę) o rozbudowanej sieci przestworów międzykomórkowych (rośliny wodne); miękisz spichrzowy magazynujący substancje zapasowe (łodygi podziemne) oraz miękisz wodny magazynujący wodę (sukulenty łodygowe);
- tkanki wzmacniającej (w łodygach) – zwarcicy (kolenchymy) zbudowanej z wydłużonych, ściśle do siebie przylegających komórek o nierównomiernie zgrubiałych ścianach (głównie rośliny dwuliścienne) oraz twardzicy (sklerenchymy) zbudowanej z martwych, grubościennych, przeważnie silnie zdrewniałych komórek, występującej w korze pierwotnej w postaci oddzielnych pasm lub cylindrów (paprotniki, zielne rośliny dwuliścienne, rośliny jednoliścienne – trawy
- endodermy (śródskórni) – najbardziej wewnętrznej warstwy otaczającej walec osiowy z charakterystycznymi zgrubieniami ściany komórkowej (pasemka Caspary’ego); typowo wykształcona endoderma występuje w korzeniach, łodygach paprotników, roślin wodnych i przyziemnych łodygach roślin etiolowanych; nie występuje w łodygach roślin jednoliściennych; w młodych łodygach roślin dwuliściennych występuje w postaci pochwy skrobiowej.
Dobrze wyodrębniona kora pierwotna występuje w korzeniach, łodygach paprotników, roślin nagonasiennych i dwuliściennych. Wiązki przewodzące w łodygach roślin dwuliściennych są rozmieszczone pierścieniowo na przekroju poprzecznym; istnieje wyraźny podział na strefę kory pierwotnej i rdzenia. W łodygach roślin jednoliściennych (traw) wiązki przewodzące są rozproszone; nie występuje podział na strefę kory pierwotnej i rdzenia; wiązki otoczone są przez tkankę podstawową. Warstwa kory pierwotnie w łodygach roślin nagonasiennych i dwuliściennych może zawierać ponadto komórki kamienne (sklereidy), komórki garbnikowe, kanały żywiczne, rury mleczne oraz zbiorniki olejowe.
Kora wtórna
Kora wtórna obejmuje tkanki pierwotne i wtórne znajdujące się na zewnątrz miazgi twórczej (kambium) – merystemu bocznego występującego w łodygach i korzeniach roślin cechujących się przyrostem wtórnym na grubość – roślin nagonasiennych i roślin dwuliściennych.
Kora wtórna składa się z dwóch części:
- kory żywej – części wewnętrznej, którą stanowi łyko wtórne (floem wtórny) odkładane na zewnątrz przez kambium, miękisz kory pierwotnej (felloderma) będący tworem miazgi korkotwórczej (fellogenu) oraz fragmenty kory pierwotnej (w młodszych częściach roślin);
- kory martwej – części zewnętrznej, którą stanowią warstwy korka (fellem) odkładanego na zewnątrz przez miazgę korkotwórczą (fellogen), które mogą być poprzedzielane warstwami obumarłego łyka (martwica korkowa, korowina).
Peryderma (korkowica)
Peryderma (korkowica) jest wtórną tkanką okrywającą łodyg i korzeni roślin z przyrostem wtórnym na grubość (roślin nagonasiennych i dwuliściennych), zastępującą tkanki pierwotne (skórkę i korę pierwotną). Korkowica powstaje przeważnie w pierwszym roku życia rośliny jako korkowica początkowa, która może zachować się przez całe życie (np. u buka i jodły) bądź, w większości przypadków, zastępowana jest przez kolejne warstwy korkowicy odkładane do wewnątrz przez miazgę korkotwórczą.
Peryderma składa się z trzech części:
- miazgi korkotwórczej (fellogenu) – tkanki zbudowanej z cienkościennych komórek zawierających dużo garbników i flawonoidów, odkładającej na zewnątrz warstwy korka (fellemu) i do wewnątrz warstwy komórek miękiszowych (fellodermy);
- korka (fellemu) – tkanki wtórnej (właściwej wtórnej tkanki okrywającej) wytwarzanej przez miazgę korkotwórczą, okrywającej starsze łodygi, pnie drzew, korzenie oraz bulwy; składającej się ze ściśle do siebie przylegających martwych komórek o skorkowaciałych ścianach wysyconych suberyną, w których znajdują przetchlinki umożliwiające wymianę gazową; korek jest nieprzepuszczalny dla wody i powietrza, chroni przed nadmiernym parowaniem, uszkodzeniami mechanicznymi oraz atakami szkodników
- fellodermy – wtórnej tkanki miękiszowej zbudowanej z cienkiej warstwy żywych komórek (dużo cieńszej niż odkładane na zewnątrz warstwy korka), wytwarzanej po stronie wewnętrznej przez miazgę korkotwórczą (fellogen).
- Na pędach podziemnych i korzeniach roślin z rodziny mirtowatych (Myrtaceae) i różowatych (Rosaceae), oprócz warstwy komórek skorkowaciałych, występuje warstwa komórek nieskorkowaciałych, które razem tworzą tzw. polidermę.
Martwica korkowa (korowina)
Martwica korkowa (korowina) występuje na powierzchni starszych łodyg (głównie pni drzew) oraz korzeni. Zbudowana jest z martwych warstw komórek korka (fellemu) poprzedzielanych warstwami obumarłego łyka. Powstaje w wyniku obumierania zewnętrznych tkanek wskutek odcięcia dostępu do wody i substancji organicznych przez kolejne warstwy korka odkładane przez miazgę korkotwórczą (fellogen). Korowina łuszczy się, pęka i odpada wraz z przyrostem pnia drzewa na grubość. Warstwa ta zabezpiecza drzewo przed nadmierną utratą wody, wahaniami temperatury raz uszkodzeniami przez zwierzęta.
