uprawa gleby przy odnowieniach lasu

Uprawa gleby przy odnowieniach lasu — Uprawa gleby przy odnowieniach lasu – jest to proces przygotowywania gleby, poprzedzający odnowienia lasu. Odnowienie lasu polega na powstawaniu młodego pokolenia drzew w miejscu uprzednio zajętym przez las (w przeciwieństwie do zalesiania, które stosuje się na terenach nieleśnych) na przykład po zrębach. Może zachodzić w sposób naturalny bądź sztuczny, albo z wykorzystaniem nasion lub sadzonek albo przy pomocy odrośli. Odnowienie naturalne zachodzi samo a udział człowieka ogranicza się do uprzedniego odpowiedniego przygotowania gleby i w trakcie wzrostu do przeprowadzania cięć mających na celu optymalizację wzrostu. Odnowienia sztuczne natomiast przebiegają ze znacznym udziałem człowieka. Nie tylko przygotowanie gleby ale też siew bądź sadzenie wykonywane są ręcznie (lub mechanicznie). Zarówno przed odnowieniami sztucznymi jak i naturalnymi można odpowiednio przygotować glebę. Robi się to na różne sposoby, w zależności od metody ingerencji w morfologię profilu glebowego. Do najczęstszych sposobów przygotowania należą bruzdy wykonane pługiem leśnym lub aktywnym (ze spulchnianiem lub bez), pasy przygotowane frezem leśnym, spulchnianie gleby spulchniaczem bez wyorywania bruzd, placówki, talerze i kopczyki oraz rabaty, rabatowałki i wałki.

Przygotowanie gleby do odnowień

Najczęściej stosowanym sposobem odnowień jest odnawianie sztuczne z wykorzystaniem sadzenia. Może się ono odbywać z przygotowaniem gleby ale też i bez przygotowania. Na terenach bagiennych i nadmiernie uwilgotnionych nie stosuje się ani przygotowania gleby ani sztucznych odnowień.  Takie miejsca pozostawia się naturalnej sukcesji.

Na glebowych powierzchniach wzorcowych najczęściej również nie wykonuje się przygotowania gleby chyba, że jest to siedlisko o silnie rozwiniętej pokrywie roślinnej. W takich przypadkach stosuje się płytkie bruzdy lub talerze, ewentualnie kopczyki. Zazwyczaj jednak przygotowanie jest stosowane ponieważ prowadzi do utworzenia optymalnych warunków wegetacji sadzonek. Stwarza również korzystne właściwości gleby dzięki czemu powstają warunki sprzyjające właściwemu odżywianiu sadzonek. Odpowiednia uprawa roli przy odnowieniach sprzyja także adaptowaniu się drzewek do nowych warunków oraz zmniejsza lub eliminuje konkurencyjne oddziaływanie roślin runa leśnego. Wyprzedzające przygotowanie gleby powinno się odbywać jesienią.

Poszczególne sposoby przygotowania gleby

Bruzdy – zalecane są na niemal wszystkich siedliskach, wyjątkiem są tereny podmokłe. Bruzdy wykonywane są poprzez wyoranie ich leśnym pługiem dwuodkładnicowym w odległości 1,5 metra od siebie. Szerokość jednej bruzdy wynosi do 70 cm a głębokość do 15 cm. Przy wykonywaniu bruzd wykonuje się również spulchnianie ich dna przy pomocy pogłębiacza leśnego z ciągnikiem. Głębokość spulchnienia może wynosić maksymalnie 40 cm a szerokość pasa może dochodzić do 30 cm.

Orka pełna – orka pełna dwupoziomowa wykonywana jest przy pomocy pługa i polega na pionowym przemieszczaniu warstw gleby. Jest wykonywana maksymalnie do głębokości 60 cm przy szerokości 57 cm i odbywa się tylko na powierzchniach bez pniaków. Orka pełna stosowana jest głównie na terenach trudnych do odnowienia. Przeoranie umożliwia spowolnienie wzrostu chwastów a orka dwupoziomowa w przypadku gruntów porolnych powoduje zlikwidowanie tak zwanej podeszwy płużnej, która pozostała po dotychczasowej uprawie. Wykonanie orki pełnej jest niemożliwe na terenach bagiennych, kamienistych czy zagrożonych erozją. Nie stosuje się jej również na terenach pochyłych ponieważ może to spowodować wymywanie gleby.

Wałki w bruzdach – wykonywane są przy pomocy naorywacza przy uprzedniej wstępnej uprawie gleby. Polega na zaoraniu powierzchni do głębokości około 20 cm. W wyniku orania powstają wałki o wysokości 15 cm i szerokości około 50 cm znajdujące się w odległości około 150 cm od siebie. Odstępy pomiędzy wałkami determinują więźbę. Metoda ta stosowana jest najczęściej w słabo wilgotnych i uboższych siedliskach lasowych lub w siedliskach borowych.

Rabaty – metoda polega na wyoraniu równoległych rowów o głębokości od 60 do 120 cm w zależności od rodzaju gleby. Rowy znajdują się w odległości od 4 do 6 metrów od siebie a pomiędzy nimi rozmieszczana jest równomiernie wydobyta gleba. Między rowami sadzi się od dwóch do trzech rzędów sadzonek a głębokie rowy mają za zadanie regulować wilgotność w wierzchniej warstwie gleby i zbierać nadmiar wody. Wyorywanie rabatów wykonywane jest na siedliskach z glebą silnie uwilgotnioną lub na siedliskach bagiennych i na glebach torfowych.

Rabatowałki – wykonywane są ręcznie lub przy pomocy pługów a metoda polega na wyoraniu rowów o głębokości od 40 do 50 cm przy jednoczesnym formowaniu wałów z wydobytej ziemi po obu stronach rowów. Odstęp pomiędzy wałkami powinien wynosić 120-130 cm a ich odległość od krawędzi rowu to minimum 10 cm. Zapobiega to ich osuwaniu. Sposób ten stosowany jest na siedliskach o średnim zabagnieniu.

Placówki – przygotowanie gleby w placówki stosuje się w przypadku sadzeń grupowych dębów. Stosuję się tę metodę na powierzchniach pohuraganowych lub w warunkach silnego zachwaszczenia. Wykonywane placówki mają średnicę 120 cm i znajdują się w odległości od 4 do 6 m od siebie. Na jednej placówce sadzi się około 21 siewek lub sadzonek. W przypadku siedlisk bardziej wilgotnych stosuje się ręczne lub mechaniczne podwyższenie dna placówki na wysokość dochodzącą do 50 cm powyżej poziomu gleby.

Pasy – ręczne darcie pasów wykonywane jest w miejscach gdzie niemożliwa jest uprawa mechaniczna gleby na przykład przy dużych spadkach terenu. Pasy wykonywane są przy użyciu motyki leśnej przy możliwie najpłytszym zdarciu darni. szerokość pasów wynosi co najmniej 40 cm a odstępy pomiędzy pasami wynoszą od 120 do 150 cm. Przekopywanie gleby na dnie zdartego pasa wykonuje się na głębokości 30 cm tak, aby nie usunąć próchnicy.

Talerze – wykonanie talerzy również ma zastosowanie przy niekorzystnym ukształtowaniu terenu. Mogą mieć one powierzchnię koła lub kwadratu o wymiarze od 40 do 60 cm. Jeden talerz stanowi miejsce dla jednej sadzonki. Gleba na powierzchni talerzy jest przerabiana podobnie jak w pasach. Rozmieszczenie talerzy uzależnione jest od terenu oraz od gatunków na nich sadzonych.

Kopce i kopczyki – ich wykonanie stosuje się na terenach zabagnionych i podmokłych późnym latem lub wczesną jesienią, kiedy poziom wód gruntowych jest niski. Metoda polega na usypywaniu kopczyków z zerwanej darni w środku talerzy. Stwarza to podwyższone stanowisko dla sadzonki. Sposób ten jest wykorzystywany w wyjątkowo trudnych warunkach i tylko na niewielkich powierzchniach.

Dołki – wykopywanie dołków wykonuje się mechanicznie lub ręcznie w różnych warunkach glebowych. Wyjątkiem są gleby kamieniste i sadzenie większych drzewek w uprawach, zadrzewieniach i plantacjach. Średnica dołków wynosi około 30-40 cm a ich głębokość to 40 cm.