Kiedy niedźwiedzie budzą się ze snu zimowego?
Zima to trudny okres dla wielu zwierząt. Poszczególne gatunki jednak znalazły skuteczny sposób na przetrwanie chłodnych dni. Mogą one m.in. zapadać w sen zimowy. Wśród mieszkańców lasu prowadzących taki tryb życia znajdują się niektóre niedźwiedzie, w tym te mieszkające w Polsce. Dlaczego tak się dzieje? I kiedy budzą się one z tej okresowej hibernacji? O tym opowiemy w poniższym artykule. Przeczytaj go już teraz!
Dlaczego zwierzęta potrzebują snu zimowego?
Stan długiego spoczynku w tym okresie kojarzy się głównie z niedźwiedziami, ale nie tylko one mają taki tryb życia. Wśród licznych gatunków wymienia się m.in. borsuki, wiewiórki i jeże. Hibernacja pozwala im przetrwać. W przypadku największego drapieżnika w Polsce jest to o tyle istotne, że jego zwierzyna łowna często zapada w sen na tych kilka zimnych miesięcy. Poza tym – na drzewach i krzewach też brakuje pożywienia dla nich. Wszystkie te czynniki składają się na problem z wyżywieniem się. Ci mieszkańcy lasu więc musieli się przystosować.
Warto wiedzieć, że za spoczynkiem tym idzie szereg zmian fizjologicznych. Przede wszystkim zwalnia metabolizm niedźwiedzi, a także spada ich temperatura. Spowalnia również rytm serca. Właśnie dzięki temu nie muszą jeść przez ten czas, tylko spokojnie wypoczywają w swoich gawrach.
Kiedy zapadają w sen zimowy?
Nim zwierzęta pójdą spać, muszą się do tego odpowiednio przygotować. Zaczynają wówczas więcej jeść. Aktywnie poszukują schronienia, ale i nie zużywają zbyt dużo energii. Odpowiednie jej zasoby stanowią o tym, czy przetrwają chłodne dni.
Zanim odpowiemy na pytanie, kiedy niedźwiedzie budzą się ze snu zimowego, warto wpierw opowiedzieć więcej o tym, kiedy w niego zapadają. Zazwyczaj skrywają się na czas hibernacji wraz z nadejściem pierwszych mroźniejszych dni. Zwykle przypada to na październik lub listopad. Wiele jednak zależy od szerokości geograficznej i konkretnego gatunku (niektóre w ogóle nie hibernują!).
W jakim okresie wybudzają się ze snu zimowego?
Przyjmuje się, że moment ten przypada mniej więcej na marzec lub kwiecień, gdy temperatury wyraźnie się stabilizują powyżej zera. Jednak na, to kiedy niedźwiedzie budzą się ze snu zimowego, wpływają nie tylko warunki atmosferyczne, ale i m.in. dostępność pokarmu. Pamiętaj, że mówimy o drapieżnikach żyjących w Polsce. W innych krajach, w zależności od klimatu, ich pobudka może przypadać na inne miesiące.
Tyle teorii. W praktyce jednak wygląda to nieco inaczej. Duże znaczenie ma pogoda, a coraz cieplejsze zimowe miesiące, będące skutkiem globalnego ocieplenia sprawiają, że zwierzęta niekiedy budzą się ze snu nawet jeszcze w trakcie trwania kalendarzowej zimy.
Czy mogą obudzić się wcześniej?
Jak wspomnieliśmy wyżej – warunki pogodowe mają ogromne znaczenie dla zapadania tych drapieżników w spoczynek. Co więcej – wbrew powszechnemu przekonaniu – hibernacja nie zawsze polega na bardzo głębokim śnie. W przypadku niedźwiedzi jest on płytki i mogą się łatwo wybudzać. Jeśli więc np. zimą pogoda dopisuje (a w ostatnich latach bywa ona coraz cieplejsza) – zwierzęta te mogą spać krócej lub być aktywne pomiędzy „drzemkami”.
Zdarza się również, że niedźwiedzie budzą się ze snu zimowego nie tylko ze względu na ciepłą pogodę, ale i na zagrożenie. Przyczyną takiego zachowania bywa m.in. obecność człowieka w pobliżu gawr. Może je wabić także zapach jedzenia. Alarmująco też działa obecność zwierząt domowych, w tym psów, stanowiących dla nich bezpośrednie zagrożenie.
Jednak mogą budzić się wcześniej także z powodów naturalnych. Tyczy się to m.in. niedźwiedzic, które rodzą młode. Wówczas poświęcają swój czas na wykarmienie ich. Gawry jednak opuszczają dopiero z nadejściem kwietnia.
Jak się zachowywać podczas spotkania z niedźwiedziem, który obudził się zimą?
Zwierzęta, którym przerwało się sen zimowy, zwykle są rozdrażnione i bardzo głodne. Dlatego w czasie takiego spotkania istotne jest zachowanie ostrożności. Najważniejsze jednak, aby unikać w tym czasie miejsc, gdzie niedźwiedzie mogą spoczywać. Tyczy się to jaskiń, zagłębień w ziemi (w tym m.in. wykopów pod korzeniami dużych drzew) i innych miejsc, dających im schronienie. Pamiętaj, by szanować je i ich wypoczynek, a nie tylko uchronisz siebie, ale też nie wpłyniesz niekorzystnie na ich zdrowie.
- Krzysztof Barcik; Sen zimowy tatrzańskich zwierząt; https://portaltatrzanski.pl/wiedza/przyroda/sen-zimowy-tatrzanskich-zwierzat,1717; data dostępu: 12-12-2023;
- When Bears Wake Up; https://www.nps.gov/articles/when-bears-wake-up.htm; data dostępu: 12-12-2023;
- Ask A Wildlife Biologist: Do Bears Really Sleep All Winter?; https://www.adfg.alaska.gov/index.cfm?adfg=wildlifenews.view_article&articles_id=349; data dostępu: 12-12-2023;
