Kos zwyczajny – opis, występowanie i zdjęcia. Ptak kos zwyczajny ciekawostki
Kos zwyczajny (Turdus merula) zamieszkuje niemal całą Europę i dużą część kontynentu azjatyckiego (część południową, środkową oraz wschodnią). Został sprowadzony do Australii, Nowej Zelandii i na przyległe wyspy), a także do zachodniej Afryki. Znaczna część populacji, zasiedlająca lasy północnej i wschodniej części Europy. Kos zwyczajne zimą migruje w cieplejsze rejony śródziemnomorskie. Nasze leśne kosy zwyczajne odlatują w październiku i listopadzie, a powracają w marcu lub kwietniu. Potrzeba było niemal 100 lat, by stał się gatunkiem osiadłym. Ptak ten coraz częściej zamieszkuje tereny miast przez cały rok, nie odbywając jesiennych wędrówek na południe.
Gdzie spotkamy kosa zwyczjnego?
Kos zwyczajnego (Turdus merula) występuje głównie na półkuli wschodniej w rejonie Palearktyki. Występuje w całej Europie, ale w zależności od pory roku spotykany jest na zachodzie, na wschodnim wybrzeżu Chin, na północnym wybrzeżu Szwecji. Występuje także na północnym krańcu Afryki i wzdłuż całej linii brzegowej Islandii. Ptak został również wprowadzony do regionu Australii wzdłuż południowo-wschodniego krańca Australii i Nowej Zelandii.
W okresie lęgowym ptak ten występuje głównie na wschodzie Polski, na północy w Szwecji i na zachodzie w Jekaterynburgu w Rosji. Występuje również na południowo-wschodnim krańcu Chin i południowych Indiach. W okresie pozalęgowym występuje głównie w Europie, ale można go również znaleźć daleko na wschód, jak w zachodniej części Chin. Wraz z postępującą urbanizacją migracja stała się mniej powszechna. Wiele kosów zostaje na tych obszarach przez cały sezon wiosenno-letni, aby się rozmnażać. W Europie południowej i środkowej występuje większa koncentracja europejskich kosów w porównaniu z populacjami północnymi i wschodnimi w Europie. Gdzie spotkamy kosa? Koncentracja ptaków wzrasta na obszarach miejskich w porównaniu z obszarami wiejskimi. Kos europejski najczęściej występuje w ogrodach, parkach i zaroślach. Można go również znaleźć na polach uprawnych z żywopłotami i terenach leśnych. Większe zainteresowanie terenami zurbanizowanymi wynika z większej obfitości żywności produkowanej przez ludzi.
Jak wygląda kos zwyczajny?
Ptaki mają wielkość powszechnie znanego szpaka. Długość ich ciała waha się od 24 do 27 cm, a rozpiętość skrzydeł wynosi 34-4 cm. Samce mają upierzenie czarne, błyszczące z wyraźnym żółtym dziobem (jego koniec jesienią staje się czarny). Stare samce mają dziób pomarańczowy. Zabarwienie dzioba samca kosa jest cechą stosowaną do przyciągania partnera. Pomarańczowe dzioby zazwyczaj bardziej przyciągają samice, wskazując na to, że samiec ma łatwość zdobywania pokarmu. Zabarwienie dzioba zależy od rodzaju i ilości karotenoidów, które samiec otrzymuje z pożywienia.
Samica, jest podobnej do samca wielkości. Ma oliwkowo brązowe upierzenie z mało widocznymi plamkami na spodzie ciała i jasnym podgardlem. Dziób ma brązowy.
Gatunek odznacza się dość długim ogonem. Osobniki najczęściej poruszają się po ziemi skacząc. Lot ptaków jest powolny, ale zgrabny. Przewyższają one inne gatunki zręcznością w poruszaniu się pomiędzy krzewami tuż ponad ziemią. Kosy zwyczajne są mało płochliwe. Odzywają się krótkimi dźwiękami, brzmiącymi, jak „czuk”, przechodzącym podczas spłoszenia w wyraźny jazgot.
Kos zwyczajny w wielkim mieście
Kosy zwyczajne zasiedlają lasy z bogatym podszytem, lub tereny podobne – czyli ogrody, parki, większe skwery oraz aleje. Od lat 30. poprzedniego stulecia wyraźnie wytworzyła się tzw. odmiana miejska tego ptaka, występująca zarówno w centrach dużych miast, jak też w dzielnicach willowych.
Powszechnie zaczęły zasiedlać również wsie. Te tzw. „miejskie kosy” na zimę pozostają w swoich dotychczasowych rejonach lęgowych oraz mają odrębne zachowania od reszty ptaków tego gatunku. Są też mniej płochliwe.
Kosy zwyczajne są wszystkożerne. Odżywiają się dżdżownicami, owadami i ich larwami (np. pędrakami chrząszczy), ślimakami, a także owocami (jagody, truskawki) a w okresie jesienno-zimowym także owocami jarzębiny, głogu, cisu, bzu czarnego i jemioły. Ciekawa jest obserwacja kosa, kiedy ten zbliża się do miejsca, gdzie znajdują się dżdżownice. Ptak przystaje i nagłym dziobnięciem uderza w konkretne miejsce gleby, po czym wyciąga bezkręgowca. Ze względu na bliskie sąsiedztwo obszarów zurbanizowanych ptak spożywa również to, co znajdzie na śmietnikach i coraz częściej – w karmnikach.
Śpiew kosa zwyczajnego
Kos europejski jest ptakiem monogamicznym. Jednak niektóre samce kosów zwyczajnych mogą próbować ścigać samicę, która ma już partnera. Okres godowy odbywa się od marca do lipca kilka razy do roku – 3, a w przypadku kosów miejskich nawet cztery razy. W okresie późnej zimy usłyszeć można głośne i melodyjne śpiewy samców. Określa się je mianem „fletowych gwizdów”.
Ptaki śpiewają, siedząc na umieszczonych wysoko punktach, jak wysokie drzewa, dachy budynków lub szczyty anten radiowych i telewizyjnych. Toki odbywają się najczęściej wczesnym rankiem lub wieczorem, a w miejscach zaopatrzonych w sztuczne oświetlenie, także po zapadnięciu zmroku. Ciekawe, że do śpiewu samce wplatają motywy i naśladownictwa: powtarzają dźwięki zasłyszane w okolicy (również brzmienia sygnałów telefonów komórkowych). Kos zwyczajny zmienia również wzory i tony swoich pieśni, gdy komunikuje zamiar walki. Ptak ten ma możliwość zmiany wysokości tonu i głośności w zależności od środowiska. Wiadomo, że kos zwyczajny dostosowuje swoje trele do bliskości obszarów miejskich. Im bliżej hałaśliwych terenów zurbanizowanych, tym głośniejsze śpiewy.
Obecnie nie wiadomo, czy wykorzystuje jakiekolwiek sygnały chemiczne, takie jak feromony. Nie wiadomo również, jaki rodzaj percepcji wzrokowej posiada kos zwyczajny.
Miłosne życie kosa zwyczajnego
Podczas godów dochodzi do walk samców, niekiedy kończących się okaleczeniem zapaśników. Samce stosują złożony pokaz, gdy przyciągają samice do kopulacji. Mają otwarty dziób, po czym następują serie sprintów i schylania głowy, a także przytłumiona pieśń. Jeśli samica zaakceptuje ten pokaz, podniesie jednocześnie głowę i ogon, sygnalizując samcowi, że jest gotowa do kopulacji.
Gniazda budują wyłącznie samice. Mają one kształt czarki, którą tworzą suche liście, mech, drobne gałązki i korzonki, a w terenach miejskich także z kawałków odnalezionego sznurka, papieru lub folii. Zawsze konstrukcje te wzmocnione są próchnicą, gliną i żwirem. Gniazda powstają w lasach, najczęściej w koronach niewysokich drzew (w rozwidleniu gałęzi) lub w pnączach. W terenie miejskim zajmują również załomy murów i półdziuple. Profesor Jan Sokołowski podawał przykłady napotkanych gniazd, budowanych na belkach pod okapem dachu lub nawet za szybą okien.
Samice składają od 3 do o barwie zielononiebieskiej lub brązowej, które upstrzone są w drobne plamki, koloru rdzawego lub brązowego. Wysiadują wyłącznie samice, zwalniane przeciętnie co godzinę przez samca na okres krótkiej przerwy dla wypoczynku i zdobycia pokarmu. Okres wysiadywania trwa średnio 12-14 dni. Samica wysiaduje bardzo wytrwale, trudno dając się spłoszyć. Głos oznaczający zaniepokojenie wydaje dopiero po spłoszeniu z gniazda.
Po wykluciu pisklęta karmione są przez obydwoje rodziców, głównie robakami lub gąsienicami, dopóki nie będą gotowe do opuszczenia gniazda, czyli po około 14 dniach. W tym czasie dorosłe silnie reagują na zbliżanie się człowieka. Kosy żyją zwykle około trzech lat, ale ze względu na możliwości adaptacyjne, ptaki te są w stanie żyć w różnych środowiskach, a niektóre z nich żyją ponad 10 lat! Najstarszy odnotowany kos pospolity żył ponad 21 lat. Kos pospolity może być agresywny i terytorialny, jeśli czuje się zagrożony, ale rzadko atakuje ludzi.
Jakie niebezpieczeństwa czyhają na kosa zwyczajnego?
Wiele ptaków, szczególnie młodych, pada ofiarą kotów i kun. Badania wykazały wysoką śmiertelność samców (ok.40 proc.) i samic (ok.60 proc.), co powodowane jest dużym narażeniami w czasie wysiadywania. Gniazdowe drapieżniki kosa to sroka zwyczajna (Pica pica), sójka zwyczajna (Garrulus glandarius) i popielica (Eliomys quercinus).
Okazuje się, że w populacjach miejskich zwykle na niebezpieczeństwo narażone są pisklęta, a w lasach bardziej ptaki dorosłe. Zagęszczenie kosów w osiedlach ludzkich przebiega dużo szybciej, niż w biotopach naturalnych. Kosy, zamieszkujące miasta ożywiają środowisko swoim widokiem oraz pięknym brzmieniem głosu. Śpiew tego ptaka specjaliści oceniają jako najładniejszy spośród zasłyszanych w krajowych lasach. W sadach i ogrodach ptaki te wyrządzają jednak dość duże szkody, wyjadając owoce.
Uważa się, że populacja jest ogólnie stabilna, ale na niektórych obszarach wiejskich może spadać. Powodem tego spadku są zmiany w rolnictwie, które idą w kierunku monokultur. Ale wysiłki na rzecz ochrony kosa zwyczajnego są ograniczone ze względu na jego przypuszczalną stabilność i powszechność.
Mimo, że kos zwyczajny jest w Polsce bardzo liczny, objęty został objęty ochroną gatunkową. Wzrost liczebności kosa spowodowany jest faktem zaprzestania od początków XX w. odłowów tego gatunku w celach konsumpcyjnych oraz szybko postępującą synantropizacją. Z drugiej strony, by pomóc uratować te ptaki przed ponownym upadkiem, zachęca się rolników do unikania stosowania chemikaliów i sadzenia dodatkowych roślin, które dostarczają nasion i owoców.
Dziennikarz portalu Ekologia.pl
Opublikowany: 10 kwietnia, 2025 | Zaktualizowany: 29 lipca, 2025
- Paweł Grochowski; "EKOLOGIA ROZRODU KOSA TURDUS MERULA W PARKU GRABISZYŃSKIM"; Ptaki Śląska 17 (2008): 5-17;
- Zyskowski, Dawid & Guentzel, Marta & Jarska, Katarzyna & Cichocka, Anna & Pietruszewska, Hanna & Wysocki, Dariusz & Żołędziewski, Marcin. (2009); "Śmiertelność kosa Turdus merula w różnych okresach rozwoju jaj i piskląt w Parku Żeromskiego w Szczecinie."; konferencja Sekcji Ornitologicznej Polskiego Towarzystwa Zoologicznego;
- Cresswell W. (1997b); "Nest predation rates and nest detectability in different stages of breeding in Blackbirds Turdus merula."; Journal Of Avian Biology 28: 296-302. Copenhagen;
- Batten L. A. 1973.; "Population dynamics of suburban Blackbirds."; Birds Study 20: 251-258.;
- Wesołowski T., Czapulak A. 1986.; "Biologia rozrodu kosa (Turdus merula) i śpiewaka (Turdus philomelos) w Polsce - wstępna analiza kart gniazdowych."; Not. Orn. 27: 31-59.;
Pięknie na Portalu śpiewa drozd; czy będzie jeszcze kiedyś (ponownie) śpiewała “zięba zwyczajna – nasz nadzwyczajny ptak”?Pozdrawiam.
Dzisiaj obudziła mnie walka lotnicza między wróblami i kosami na moim oknie połaciowym nad łóżkiem. Wiem, że gniazdują tam wróbelki. Budzą mnie swoim ćwirkaniem już od świtu. Dzisiaj walecznie broniły swojego gniazda przed dwoma kosami, które też wydawały śliczne dzwięki. Wróbelki atakowały, broniły dostępu uderzając całym swoim ciężarem spadając na intruzów z góry, atakując z boku. Pióra się sypały. Co za widok! Przegoniły intruzów. A harmider był głośny. Teraz zwycięstwo wyćwierkują na cały dach.
uważaj bo Kosy srają a ich odchody przeciekają przez folię i niszczą wewnątrz budynek, a jaki jest smród. PO PARU SEZONACH TRZEBA DACH REMONTOWAĆ. ZALECAM POZBYĆ SIĘ KOSA I JEGO FAMILII LUB SAMEMU WYEKSMITOWAĆ SIĘ
Od pewnego czasu jakiś ptak puka mi w okno i załatwia się na parapecie. Okno i parapet są zafajdane. Dziś przyłapałam winowajcę…to śliczny kos :-) Czy ktoś potrafi mi wyjaśnić dlaczego urządził sobie toaletę na parapecie mojego okna i czemu puka w szybę????? Nie znam zwyczajów ptaków, ale takie zachowanie chyba nie jest powszechne. Parapet umyłam i zamierzam przykleić do szyby sylwetę jakiegoś groźnego ptaka ale…trochę mi żal, że już nie zapuka do okna.
Być może widzi swoje odbicie w szybie i walczy o rewir. Mam w ogrodzie 4 lustra, od początku marca, kosy przylatujące do mojego ogrodu, toczą bitwę ze swoimi odbiciami:-)
Puka bo chce papier toaletowy
Puka może prosić o jedzenie, możliwe że dokarmiamy był przez kogoś innego…ptaki są bardzo mądre jak i inne zwierzęta… one się uczą:) warto czasem poświęcić im więcej czasu .Może takim małym gestem przyczynimy się do tego by i tym ptakom mieszkało się między mami bezpieczniej I lepiej
Cudnie śpiewają nad ranem
właśnie jeden przyleciał z zimowiska ,słyszałem o świcie 6: 15 ,czyżby już wiosna ?
U mnie jedzą pod drzwiami psią karmę :) Zbliżają sie do ludzi na odległość ok. 2 m.
u mnie kosy mają kolejne małe , lubią kąpiele mają swoje naczynie z wodą, małe trzeba pilnować przed psami , rodzice biją na alarm, więc raczej same nie chodzą wychodzimy z psami na spacery za ogrodzenie, lubią zimą jabłka, pokazują innym kosom gdzie zawsze im zostawiamy, wiec sobie pomagają zimą miły widok w zimie
I lubią bawić się biżuterią.
Znalazłam martwą samice kosa. Jaka mogła być przyczyna . nie była poszarpana i wyglądała jakby przysiadła. Czy to mogły być trucizny z opryskiwania.Sąsiedzi walczą znornicami
Opierzone pisklaki kosa są bezbronne .Siedzą w trawie , nie odlatują ,a koty je zagryzają. Mam w ogrodzie parę kosów .Gniazdo mają w winorośli. Zjadają mi wszystkie borówki ,maliny ,a że mam małe ilości ,to dla mnie już nic nie zostaje. Trudno …..rekompensata w postaci koncertów. .
U mnie w gniazdku 4 maluszki kosyA rodzice się unikają żeby wykarmic maluszki. Przecudny widik
A mnie zauroczył dziś na przystanku. Z opisuw ynikałoby że to samiec coś poprawiał w gnieździe :) Cudne to było – tak blisko miał to gniazdo, śpiewał – miły początek dnia przed pracą :)
U nas na ogródku ostatnio dziobie całe mnóstwo kosów, myślałam, że jedzą mrówki ale chyba się myliłam
U mnie w ogrodzie tez mam mamę kosa i 4 jajeczka mama chyba tylko mi ufa podglądam ja każdego dnia robię zdjęcia jajek i mówię do niej (podejść do gniazda mogę tylko ja ) mój syn próbował podpatrzeć to się wystraszyła ona chyba poznaje mój głos. Ja mam 2 psy wiec staram się pilnować czasu wylęgu jak zaczną być samodzielne będę musiała zamykać chłopaków na czas usamodzielnienia kosa maluszków.
A próbował je ktoś może oswoić, żeby np jadly z ręki?
Tak, my mamy oswojonego kosa, jeszcze nie je z reki, ale przylatuje pod drzwi, wskakuje na stol w ogrodzie i czeka na rodzynki, , jak mu posypie to podchodzi i zajada nie ucieka. Kosy bardzo lubia kapiele, u nas stoi mala miska z woda i on wskakuje do miski i kapie sie
Mnie przywitał pod domem, potem pod pracą
Witam u mnie na ogródku jest gniazdko kosa a w nim 3 jajeczka a ogródek jest w Irlandii. Pozdrawiam
a co ty z PiSu?
A ty to chyba nie z Polski jesteś..taki gościnny…
Proszę nie zważać na takie komentarze jak poniżej. Miłośnicy przyrody nie znają granic państw. Pozdrawiam
Jak w Irlandii to po nie pisz na polskiej stronie tylko tam u siebie.
Piękne ptaszki i mało płochliwe.Przechodze 2m od niego a on tylko na mnie patrzy.Szybko biegają i są ciche.
U mnie zawzięcie buduje gniazdo w tui, 2 m od drzwi tarasowych. Wiosenne widowisko :)
Dziś o godz 8.00 odwiedziła mnie para Kosów na balkonie Pabianice
:)
I ja dziś widziałam na moim podwórku. Myślałam, że ta jakiś gatunek drozda ale sprawdziłam w internecie. Kos.
Codzień gdy gdzieś idę to widzę kosa.