Czy w chmurach Wenus unosi się życie?

Wenus jest po Księżycu najjaśniejszym obiektem na nocnym niebie i intryguje ludzi od tysięcy lat. Odkrycie gazu fosfinowego w atmosferze Wenus właśnie podniosło jeszcze bardziej atrakcyjność planety.

Warunki na Wenus są tak bardzo nieprzyjemne, że wielu naukowców uważa, że planeta jest martwa. Zamiast pochodzić od Wenusjan, podejrzewają, że fosfina pochodzi z bardziej przyziemnych procesów.

„To całkowicie zaskakujące, że życie mogłoby przetrwać w otoczeniu tak dużej ilości kwasu siarkowego” – powiedziała prof. Jane Greaves, astronom z Cardiff University, lider zespołu, który dokonał odkrycia. „Ale wszystkie szlaki geologiczne i fotochemiczne, o których możemy myśleć, są zbyt nieproduktywne, aby wytworzyć fosforowodór, który widzimy”.

Fosfina to gaz składający się z jednego atomu fosforu i trzech atomów wodoru. Jest toksyczna dla każdego życia na Ziemi, które wykorzystuje tlen, w tym dla ludzi. Gaz był używany jako chemiczny środek bojowy podczas I wojny światowej i jest związany z przemysłem ludzkim (np. pestycydami) lub z życiem w środowisku beztlenowym. Fosfina pochodzi z bagien i mułów. Występuje również w jelitach i odchodach zwierząt – na przykład w stosunkowo dużych stężeniach w koloniach pingwinów.

Odkrycie jest tak zdumiewające, ponieważ fosfina nie powinna być obecna w atmosferze Wenus. Jak do tego doszło?
 
W ramach próby poszukiwania życia poza Ziemią Greaves obserwował Wenus w 2017 roku za pomocą teleskopu Jamesa Clerka Maxwella na Hawajach oraz w 2019 roku za pomocą teleskopu Alma w Chile. Obydwie obserwacje ujawniły obecność fosfiny w górnym pokładzie chmur Wenus.

Obserwacje wskazują na śladowe ilości fosfiny, około 20 cząsteczek na miliard. Większość z nich pojawia się na średnich szerokościach geograficznych, niczego nie wykryto na biegunach – donoszą naukowcy w Nature Astronomy.

Czy to oznacza, że Wenus ma obce życie w swojej atmosferze, wytwarzając gaz fosfinowy? Niekoniecznie.
 
Sara Seager, planetolog w ramach badań MIT w USA, nazwała to odkrycie „zadziwiającym”. Stawia hipotezę dotyczącą cyklu życia mikroorganizmów wenusjańskich, które opadają, wysychają i są unoszone na bardziej umiarkowane wysokości przez prądy w atmosferze.

Charles Cockell, astrobiolog z Uniwersytetu w Edynburgu, powiedział, że zamiast sugerować życie na Wenus, praca stawia pytania o fosfinę jako „biomarker”.

„Wyjaśnienie biologiczne powinno zawsze być ostatecznością. Istnieją dobre powody, by sądzić, że chmury wenusjańskie są martwe. Stężenia kwasu siarkowego w tych chmurach są bardziej ekstremalne niż w jakimkolwiek znanym środowisku na Ziemi – powiedział.

Może to też wskazywać na procesy chemiczne lub geologiczne zachodzące na Wenus, które nie zostały jeszcze odkryte lub nie zostały uznane za możliwe w warunkach na Wenus.

Choć idea życia w chmurach Wenus jest intrygująca, to jednak mało prawdopodobna. Wenus to niezwykła planeta, którą naukowcy wciąż próbują zrozumieć. To nasz najbliższy sąsiad planetarny, ale obraca się do tyłu w porównaniu z innymi planetami. Gęsta atmosfera Wenus pomaga zatrzymać ciepło, a jej powierzchnia jest wystarczająco gorąca, aby stopić ołów. Kropelki chmur nie są zbudowane z wody w stanie ciekłym, ale ze stężonego kwasu siarkowego. Takie środowisko jest miliardy razy bardziej kwaśne niż najbardziej kwaśne środowisko na Ziemi. Składniki życia ziemskiego, w tym DNA, białka i aminokwasy, zostałyby natychmiast zniszczone w kwasie siarkowym. Każde życie w wenusjańskich chmurach musiałoby składać się z cegiełek innych niż życie na Ziemi lub być chronione wewnątrz powłoki wykonanej z materiału odpornego na kwas siarkowy, takiego jak wosk, grafit, siarka.

Od ponad 50 lat ludzie spekulują na temat obecności życia w chmurach Wenus. Naukowcy czasami niechętnie otwarcie przyznają, że interesują się tak marginalnym tematem.

Badanie autorstwa profesor Jane Greaves z Cardiff University i jej współpracowników zostało opublikowane w poniedziałek w czasopiśmie Nature Astronomy.