Jętka – opis, występowanie i zdjęcia. Owad jętka ciekawostki

Tragicznie zakończył się krótki żywot jętki jednodniówki sprzed około 100 mln lat. Zanim zdążyła złożyć jaja, zginęła zatopiona w kropli żywicy – informuje naukowy serwis internetowy Science Daily.

Jętki to niesamowite owady. W postaci larwalnej w wodzie potrafi żyć nawet kilka lat, po czym przekształca się w dorosłego osobnika, który ma tylko jeden cel – złożyć jaja. Żyje burzliwie, ale krótko, zaledwie przez kilka dni, a czasami jeden dzień – od świtu do zmroku. Ma nawet uwstecznione narządy gębowe, żeby nie tracić czasu na szukanie pożywienia.

Co roku można podziwiać brązowe chmary tych owadów, przypominające ogromne roje pszczół. W Polsce doskonałym miejscem do obserwowania majowo-czerwcowych jętek jest półwysep Hel.

Można się domyślać, że 100 mln lat temu scenariusz miał wyglądać podobnie. Niestety, kiedy po gorączkowym dniu i szczęśliwie zakończonych zalotach jętka miała złożyć jaja, spadła na nią kropla żywicy, która przedwcześnie przerwała i tak krótki żywot owada. Żywica zmieniła się w bursztyn, dzięki czemu jętka przetrwała aż 100 mln lat.

„Zrozumienie ekologii i historii jętek jest ważne częściowo dlatego, że są one jednym z najważniejszych źródeł pożywienia dla ryb na świecie” – tłumaczy George Poinar Jr, entomolog z Oregon State University, który opisał nowy okaz. Gatunek otrzymał nazwę Vetuformosa buckleyi.

Jak dodaje, to pierwszy przypadek, kiedy udokumentowano tak długie czułki i pokładełko u owada. Pokładełko jest narządem, służącym owadom do składania jaj. U współczesnych jętek pokładełka nie występują.

„Ten gatunek jest już wymarły. Prawdopodobnie składał jaja na określonym podłożu, które przestało istnieć, a wraz z nim – przestał istnieć gatunek. Nie jest dobrze być zbyt wąsko wyspecjalizowanym” – podsumowuje Poinar.

Jętka jednodniówka współcześnie – jak wygląda ten owad?

Larwy tego owada mają kopułowaty kształt ciała, a na końcu odwłoka trzy cieniutkie, lecz stosunkowo długie ogony. Postać larwalna ma też grube odnóża i charakterystyczne wyrostki po bokach korpusu. Z kolei jętka – postać dorosła owada – ma duże oczy, małą głowę, bardzo krótkie czułki oraz trójkątne skrzydła skierowane cały czas ku górze. W oczy rzuca się długi odwłok zakończony trzema ogonkami.

Jednodniówka  (Ephemeroptera) od jętek zwyczajnych (Ephemera Vulgata) wyróżnia się charakterystycznym zabarwieniem korpusu. Jasne i cieniutkie obszary koloru biało-kremowego, widoczne przede wszystkim od dołu, poprzecinane są dużymi, ciemnobrązowymi plamami o różnej intensywności zabarwienia. W Polsce występują również jętki duńskie, których odwłok znacząco różni się od wyglądu odwłoka jętek pospolitych. Korpus osobników tego pierwszego rodzaju jest bardzo jasny, a fragmenty o lekko brązowym zabarwieniu pojawiają się dopiero w jego końcowej części, zaraz przy odstających ogonkach. Oba gatunki można rozróżnić także przez analizę wyglądu skrzydeł. W przypadku owadów Ephemera Vulgata błoniaste skrzydełka są bowiem zdecydowanie ciemniejsze i poprzecinane czarnymi niteczkami.

Występowanie jętki

Gatunek ten występuje na terenie całej Europy, a także w Azji i Afryce. Jętka jednodniówka bytuje przede wszystkim w okolicy wód stojących, więc można spotkać je głównie przy jeziorach, stawach, zalewach i innego rodzaju zbiornikach. Co ciekawe, potrzebuje ona do rozwoju czystej wody, co sprawia, że na podstawie jej obecności można dokonać wstępnej oceny w zakresie jakości danego źródła. Dzieje się tak, ponieważ są one bardzo wrażliwe nawet na niewielkie stężenie rozmaitych zanieczyszczeń.

W Polsce owady te występują na terenie całego kraju. W okresie lęgowym widoczne stają się całe ich roje, które swój krótki żywot spędzają w okolicy zbiorników wodnych, gdzie skupiają się na kopulacji. Ich chmary są często widoczne na tle jasnego nieba już z daleka, ponieważ największe gromady liczą nawet do kilku tysięcy osobników.

Jętki nie są groźne dla człowieka, lecz niestety mogą skomplikować ludziom życie w inny sposób. W czasie swojego krótkiego, acz intensywnego życia okupują zbiorniki wodne, często zdarza się, że znajdują się blisko pomostów, kładek czy przejazdów, co dla zaskoczonych pieszych lub prowadzących pojazdy kierowców może stanowić pewne zagrożenie. Znane są przypadki, w których do zarządzania ruchem w miejscach występowania liczebnych rojów tego owada wzywana była policja, bo kierowcy nie radzili sobie na drodze w otoczeniu tak licznych jętek.

Jak funkcjonuje jętka?

Gdy młode, rozwijające się jętki osiągają pełną dojrzałość anatomiczną, są gotowe do kopulacji. Jak już wiadomo, w przypadku jednodniówek wszystko dzieje się bardzo szybko, czasami wystarcza im zaledwie kilka godzin. Ponieważ rozrody tego gatunku odbywają się masowo, żyjące samce grupują się w wielkie roje, w ramach których czekają na pojawienie się przedstawicielek płci przeciwnej. Gdy te się zjawiają, osobniki męskie za cel stawiają sobie zdobycie samicy – ich jedyną misją jest wszak przedłużenie gatunku. Owad, który dopadnie do samicy pierwszy, odbywa z nią stosunek i zapładnia. Kopulacja odbywa się w powietrzu i, jak wszystko w życiu jętek, jest błyskawiczna i kończy się po kilku sekundach. Po spełnieniu swojej misji samce kontynuują loty godowe, albo giną. Z kolei samice zajmują się składaniem jajek – robią to poprzez zanurzanie odwłoka w wodzie. Czynność tą powtarzają kilka razy, a gdy skończą, po prostu umierają. Każda samica jest w stanie złożyć w wodzie nawet ponad tysiąc jaj.

Rodzaje larw jętek

Ze złożonych w wodzie jaj wykluwają się larwy. Proces ich rozwoju trwa około 3 lat. W tym czasie larwy mogą przejść nawet do 30 linień. Podczas cyklu życiowego przemieszczają się w ziemnych osadach znajdujących się na dnie zbiorników wodnych. Jednak nie wszystkie – jętka ma bowiem trzy typy: rodzaje, które żłobią korytarzyki w mulastym podłożu oraz osobniki pływające i występujące przede wszystkim w wodach bogato zarośniętych. Trzecim typem są larwy pełzające, które dostosowały się do funkcjonowania w wodach płynących, na przykład wartkich potokach górskich. Wszystkie żywią się resztkami roślin, odpadkami organicznymi czy szczątkami innych owadów.

Jętka – pytania i odpowiedzi

1. Czy te owady są niebezpieczne?

Jętki jednodniówki żyją bardzo krótko, a ich jedynym celem jest rozmnożenie się. Dla człowieka pozostają niegroźne, choć z powodu swojej liczebności mogą uprzykrzać pewne czynności, jak na przykład prowadzenie samochodu.

2. Gdzie można spotkać jętki?

Owady takie jak jętka występują przede wszystkim tam, gdzie znajduje się woda. W internecie znaleźć można nagrania, na przykład z Półwyspu Helskiego, na których widać ogromne chmary tych owadów. To zjawisko w pełni normalne, ponieważ jętki zawsze pojawiają się one masowo.

3. Kiedy najczęściej pojawiają się jętki?

Okres wylęgania przypada na wiosnę, jednak przy dużej wilgotności powietrza zdarza się, że pojawiają się również w miesiącach letnich.