Jak działa detergent?
Detergenty gromadzą się na powierzchni wody w o wiele większej ilości, niż w jej głębi, co pozwala na uzyskanie znacznej ilości piany. Dzięki temu brud ma większą styczność ze środkiem myjącym i zostaje łatwiej usunięty. Poza tym detergenty zmiękczają twardą wodę, usuwają brud poprzez utlenianie jego cząsteczek i sprawiają, że woda lepiej zwilża mytą powierzchnię, a sam brud łatwiej miesza się z rozpuszczalnikiem (np. z wodą). Oprócz tego zmieniają pH samej powierzchni, co w efekcie osłabia wiązania wodorowe, dzięki którym brud do niej przylega. Pewne detergenty działają również enzymatycznie, to znaczy rozpuszczają i usuwają martwą tkankę organiczną.Rodzaje detergentów
Detergenty mogą występować pod postacią płynów, granulek, kostek, wyprasek, mleczek, żeli, past, proszków. Pod względem chemicznym to zaś głównie sole sodowe kwasów sulfonowych oraz wodorosiarczany wyższych alkoholi. Rodzaje detergentów niełatwo zliczyć i pogrupować, a producenci wprowadzają do nich coraz to nowsze mieszaniny, przez co produkty te mają bardzo zróżnicowany skład. Poza tym związki wykorzystywane do produkcji tychże specyfików różnią się przede wszystkim w zależności od celu, do którego są przeznaczone i od siły działania, jaką muszą się cechować, aby umożliwiały usunięcie danego rodzaju brudu.
Piana mydlana - By André Karwath aka Aka (Own work) [CC BY-SA 2.5], via Wikimedia Commons
Wśród specyfików używanych do mycia czy prania najczęściej wykorzystuje się anionowe i niejonowe środki powierzchniowo czynne. Kompozycja tych produktów bywa wzbogacana o enzymy i fosforany. Są one stosunkowo bezpieczne w codziennym użytkowaniu i niszczą skóry rąk. Najbardziej skutecznymi i jednocześnie najcenniejszymi detergentami są alkilosiarczany, które osiągają wysoką skuteczność piorącą nawet w twardej i zimnej wodzie. Najpowszechniejszymi detergentami stosowanymi w środkach piorących są z kolei alkiloarylosulfoniany.
Model budowy anionu dodecylosiarczanowego - fot. domena publiczna
Detergenty a bezpieczeństwo i środowisko
Niestety wszystkie detergenty stanowią grupę specyfików zagrażających ludzkiemu zdrowiu i środowisku naturalnemu. Największe niebezpieczeństwo stanowią środki do udrożniania rur, a po nich odplamiacze i wybielacze oraz wszystkie środki zawierające substancje żrące i drażniące, na przykład wodorotlenek sodu, nadtlenek wodoru, węglan sodu czy podchloryn sodu.Produkty tego typu muszą być odpowiednio oznakowane, jeśli zawierają substancje niebezpieczne. W domu należy obchodzić się z nimi ostrożnie, ponieważ mogą spowodować zatrucie. Ponadto detergenty zagrażają środowisku, głównie dlatego, że niełatwo ulegają rozkładowi, a odprowadzane do ścieków utrudniają proces samooczyszczania się wód, co w konsekwencji prowadzi do wyniszczania ekosystemów wodnych i ogranicza dostęp do wody pitnej.
Groźny dla środowiska (N) - przykład odznaczenia - By See historic [Public domain], via Wikimedia Commons
Bibliografia
- Loretta Jones, Peter Atkins; “Chemia ogólna – cząsteczki, materia, reakcje”; Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2009;
- Ewa Białecka-Florjańczyk, Joanna Włostowska; “Chemia organiczna”; Wydawnictwa Naukowo-Techniczne, Warszawa, 2007.;
- Aulay Mackenzie, Andy S. Ball, Sonia R. Virdee; “Ekologia. Krótkie wykłady”; Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2015;
- Grażyna Łabno; “Ekologia. Słownik encyklopedyczny”; Wydawnictwo Europa, Warszawa 2006;
- Bruce Alberts, Dennis Bray, Karen Hopkin, Alexander Johnson, Julian Lewis, Martin Raff, Keith Roberts, Peter Walter, ; “Podstawy biologii komórki”; Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2005;
- promil
