Dokumentem, na mocy którego dany obszar staje się rezerwatem, jest zarządzenie regionalnego dyrektora ochrony środowiska. Natomiast podstaw prawnych, konkretyzujących pojęcie rezerwatu jako takiego oraz przedstawiających cele tworzenia tych form obszarowej ochrony, należy szukać w Ustawie z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody. W art. 13 tejże ustawy czytamy, że: „Rezerwat przyrody obejmuje obszary zachowane w stanie naturalnym lub mało zmienionym, ekosystemy, ostoje i siedliska przyrodnicze, a także siedliska roślin, siedliska zwierząt i siedliska grzybów oraz twory i składniki przyrody nieożywionej, wyróżniające się szczególnymi wartościami przyrodniczymi, naukowymi, kulturowymi lub walorami krajobrazowymi”.
Rezerwat Jezioro Orłowo Małe/By Szczureq (Own work) [CC BY-SA 4.0], via Wikimedia Commons
W porozumieniu z regionalną radą ochrony przyrody, dyrektor może zwiększyć lub zmniejszyć obszar rezerwatu, a nawet całkowicie go zlikwidować. Te dwa ostatnie przypadki mogą jednak mieć miejsce wyłącznie wtedy, gdy nastąpiła bezpowrotna utrata wartości przyrodniczych.
Obszar, który stał się rezerwatem przyrody, jest chroniony przed działaniami i decyzjami, które mogłyby zagrażać jego walorom przyrodniczym. Wszelkie kierunki oraz projekty zagospodarowania przestrzennego, które dotyczą w jakikolwiek sposób terenu rezerwatu przyrody i jego otuliny (najbliższego otoczenia), w tejże części muszą być uzgadnianie z regionalnym dyrektorem ochrony środowiska. Ponadto na terenie rezerwatu przyrody surowo zabronione jest chwytanie i zabijanie dzikich zwierząt, umyślne płoszenie ich, niszczenie schronień zamieszkującej rezerwat zwierzyny; zbieranie, niszczenie i uszkadzanie roślin oraz grzybów; pozyskiwanie skamieniałości, w tym minerałów i bursztynu; niszczenie gleby czy szkodliwa ingerencja w środowisko wodne.
Rezerwat krajobrazowy na Szczelińcu Wielkim udostępniony jest do zwiedzania. By Sylwia Ufnalska (Own work) [CC BY-SA 3.0], via Wikimedia Commons
Cały rezerwat lub tylko jego część może podlegać ochronie ścisłej, czynnej lub krajobrazowej. Ochrona ścisła zabrania jakiejkolwiek ingerencji w naturalne środowisko rezerwatu. Ochrona czynna dopuszcza prace, mające na celu zwiększyć bezpieczeństwo poszczególnych jego elementów, natomiast ochrona krajobrazowa to nic innego jak prowadzenie na terenie rezerwatu adekwatnej formy gospodarki, z uwzględnieniem potrzeb chronionych elementów przyrody.
Rezerwat leśny Buczyna nad Słupią/By Maria Golinski (Own work) [CC BY 2.5, GFDL or CC BY-SA 4.0-3.0-2.5-2.0-1.0], via Wikimedia Commons
Najstarszy na terenie naszego kraju rezerwat przyrody to „Cisy Staropolskie” im. Leona Wyczółkowskiego, położony w Borach Tucholskich. Jest on rezerwatem leśnym – częściowym i ścisłym. Powstał w 1827 roku, co daje mu drugie miejsce pod względem wieku w skali europejskiej.
Bibliografia
- Grażyna Łabno; “Ekologia. Słownik encyklopedyczny”; Wydawnictwo Europa, Warszawa 2006;
- Zdzisława Otałęga (red. nacz.),; “Encyklopedia biologiczna T. IX ”; Agencja Publicystyczno-Wydawnicza Opres, Kraków 1999;
- Zdzisława Otałęga (red. nacz.); “Encyklopedia Geograficzna Świata, tom IX Ziemia”; Agencja Publicystyczno-Wydawnicza Opres, Kraków 1997;
- Zdzisława Otałęga (red. nacz.); “Encyklopedia Geograficzna Świata, tom X Polska”; Agencja Publicystyczno-Wydawnicza Opres, Kraków 1997;
- Bożena Dobrzańska, Grzegorz Dobrzański, Dariusz Kiełczewski; “Ochrona środowiska przyrodniczego”; Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2019.;
- promil
