Chrapanie – objawy, przyczyny i leczenie chrapania

Mogłoby się wydawać, że chrapanie jest przede wszystkim problemem dla ludzi wokół. Faktycznie, odgłosy towarzyszące nocnemu oddechowi bywają zaskakująco głośne i deprymujące. Jeśli uświadomimy sobie jednak, że ów wokalny objaw jest ściśle związany z zaburzeniami oddychania, sytuacja robi się nieco poważniejsza. Chrapanie może być bowiem oznaką choroby i to poważnej!

1. Czym jest chrapanie?
2. Główne przyczyny chrapania
3. Czy chrapanie jest groźne?
4. Domowe sposoby na chrapanie
5. Kiedy należy wybrać się do lekarza?
6. Czy z chrapania można się wyleczyć?

Z szacunków wynika, że nawet 45% dorosłych chrapie od czasu do czasu, zaś co czwartemu z nas zdarza się to regularnie. Te okazyjne chrapnięcia nie są bynajmniej powodem do niepokoju, ale chroniczne chrapanie jest zdecydowanie symptomem, któremu warto przyjrzeć się bliżej. Tym bardziej, że może ono zakłócać sen bliskich, a nawet samego chrapiącego!

Czym jest chrapanie?

Skąd pochodzą dziwne dźwięki wydobywające się z ust śpiących? Z fizjologicznego punktu widzenia jest to wibracja struktur oddechowych wynikająca utrudnionego przepływu powietrza. W czasie snu dochodzi bowiem do relaksacji języczka oraz podniebienia miękkiego, zaś w rezultacie część dróg oddechowych może ulec zablokowaniu. Wdychane i wydychane powietrze natrafia na opór, a rezonując prowadzi do znajomych chrapnięć.

Dźwięki słyszalne w nocy mogą być przy tym dość różne. Bywa to ciche charczenie, popiskiwanie, świszczenie, bulgotanie, ale często także bardzo głośne „trąbienie” połączone z dławieniem. Chrapaniu mogą również towarzyszyć inne symptomy, przede wszystkim częste zmiany pozycji oraz poczucie suchości i szorstkości w gardle zaraz po przebudzeniu.

Główne przyczyny chrapania

W ogromnej większości przyczyny chrapania są błahe i nie wpływają zasadniczo na nasz stan zdrowia. Częściej chrapią osoby starsze, u których dochodzi do poluzowania struktury dróg oddechowych oraz otyli. Poza tym chrapanie nasila się po spożyciu alkoholu oraz środków nasennych, które dodatkowo rozluźniają mięśnie wokół gardła i tchawicy. Także płeć męska jest czynnikiem zwiększonego ryzyka.

Co dziwne, chrapanie może być także cechą dziedziczną. W wielu rodzinach obserwuje się skłonności do głośnego chrapania przechodzące z pokolenia na pokolenie. Część winy za to zjawisko może ponosić sama anatomia, uwarunkowana poniekąd genami. Otóż u chrapiących bardzo często diagnozuje się takie charakterystyczne cechy jak przedłużone podniebienie miękkie, powiększone migdałki, powiększony migdał gardłowy, bądź nawet wyraźnie większy język. Przyczyną bywa także skrzywienie przegrody nosowej, często skorelowane z nawracającymi infekcjami oraz bólami głowy.

Wreszcie, skłonność do chrapania nasilająca się w określonych okresach czasu może być związana z ogólnym stanem zdrowia. Problematyczne pod tym względem są przede wszystkim okresy przeziębienia, zwłaszcza przebiegającego z katarem oraz alergie wziewne. Chrapanie towarzyszy również często ciężarnym w związku ze zmianami hormonalnymi oraz ogólnym przybieraniem na wadze.

Jedną z najpoważniejszych przyczyn chrapania jest natomiast obturacyjny bezdech senny. Mowa o zaburzeniu, w którym podczas spania oddech gwałtownie się zatrzymuje i wznawia. Akustyczne symptomy towarzyszące bezdechowi to bardzo głośne wdechy pojawiające się po krótkich epizodach ciszy – może ich być nawet 20-30 na godzinę! I w tym przypadku kluczowym czynnikiem ryzyka jest otyłość, a nie bez znaczenia wydają się być również dziedziczne skłonności.

Czy chrapanie jest groźne?

Chrapanie nie jest chorobą, ale objawem. Ponieważ jednak łączy się z utrudnionym dopływem tlenu do płuc, jego rezultaty mogą przejawiać się w naszym codziennym samopoczuciu. Zmęczenie, zaburzenia koncentracji, zmienne nastroje oraz bóle głowy sugerują, że utrudnienia w nocnym oddychaniu nie są całkiem błahe.

Z badań przeprowadzonych na Uniwersytecie w Maryland w USA wynika, że u dzieci, które regularnie chrapią, dochodzi do zmian w strukturze mózgu związanych z hiperaktywnością i problemami w nauce. Naukowcom udało się wręcz zidentyfikować częściowe przerzedzenie substancji szarej w kilku regionach płata czołowego. U podłoża problemu leży oczywiście ograniczony dostęp do tlenu. Na szczęście, przy odpowiednim leczeniu część tych zmian można odwrócić, gdyż mózg dziecięcy odznacza się podziwu godną neuroplastycznością.

W przypadku obturacyjnego bezdechu sennego konsekwencje mogą być jeszcze poważniejsze. Ograniczenie oddechu w wydatny sposób ogranicza bowiem dopływ tlenu do płuc, a tym samym krwiobiegu. Serce próbuje więc pompować mocniej, a poziom adrenaliny rośnie. Bezdech jest wręcz uważany za jednym z ważniejszych czynników ryzyka rozwoju chorób kardiologicznych mogących w bezpośredni sposób zagrażać życiu. Powikłania obejmują także zwiększone prawdopodobieństwo wypadków w ciągu dnia oraz wyższe zagrożenie rozwoju cukrzycy.

Domowe sposoby na chrapanie

Już choćby przez wzgląd na partnera, większość chrapiących próbuje zminimalizować intensywność swych nocnych „koncertów”.  Pozytywne rezultaty przynieść mogą już niewielkie zmiany w stylu życia, przede wszystkim zrzucenie nadwagi i ograniczenie spożycia alkoholu oraz palenia papierosów. W wielu przypadkach już sama zmiana pozycji snu okazuje się cudownym lekiem. Leżenie na plecach sprzyja bowiem zamykaniu się zrelaksowanych dróg oddechowych i czyni chrapanie intensywniejszym. Stąd też komiczna nieco propozycja, aby chrapiącym wszywać do tylnej części piżamy piłeczkę do tenisa, na której nie sposób się położyć.

Ograniczyć chrapanie można także przez umieszczenie głowy w lekko uniesionej pozycji, a w szczególności wykorzystanie specjalnych poduszek dbających o prawidłowe ułożenie głowy i szyi. Dbanie o odpowiednią ilość codziennego wypoczynku nocnego także bywa pomocne – badania wskazują, że ludzie niewyspani częściej chrapią!

W przypadku, gdy dolegliwości spowodowane są zatkanym nosem wskazane jest sięgnięcie po kurczące śluzówkę krople do nosa oraz doustne środki przeciwalergiczne. Ponadto we własnym zakresie można również wypróbować specjalne wkładki do nosa, które rozszerzają nozdrza i zwiększają dopływ tlenu – można je zakupić w sklepach z artykułami zdrowotnymi.

Ciekawostką jest również terapia polegająca na ćwiczeniach języka oraz dróg oddechowych. Prosty trening według naukowców, może nawet o 50% ograniczyć intensywność chrapania (Camacho i in., 2017).

Kiedy należy wybrać się do lekarza?

Chrapanie samo w sobie nie jest zwykle powodem do konsultacji medycznej. Wyjątkiem od tej reguły są zawsze dzieci oraz osoby, którym głośne i silne chrapanie zasadniczo utrudnia nocny odpoczynek. Poza tym do lekarza warto zgłosić się, jeśli chrapaniu towarzyszą następujące symptomy:

• zaobserwowane przez otoczenie przerwy w oddychaniu;
• powtarzająca się ospałość w ciągu dnia;
• poranne bóle głowy i/lub gardła;
• wyraźne problemy ze skupieniem uwagi i wynikające z nieuwagi wypadki;
• podwyższone ciśnienie krwi;
• płytki, niedający satysfakcji sen;
• nocne bóle w klatce piersiowej.

Diagnozowanie chrapania w dużym stopniu polega na subiektywnych relacjach pacjenta. W ocenie budowy dróg oddechowych pomagają również zdjęcia RTG, tomografia komputerowa czy rezonans magnetyczny. Ponadto, lekarz może zlecić wykonanie polisomnografii, czyli badania identyfikującego zmiany czynności organizmu w czasie snu. Wykonywane ono bywa w szpitalu i polega na podłączeniu na noc do aparatury diagnostycznej rejestrującej m.in. fale mózgowe (EEG) oraz rytm pracy serca (EKG).

Czy z chrapania można się wyleczyć?

Chroniczne chrapanie, które budzi obawy o stan zdrowia i utrudnia nocny wypoczynek pacjentowi oraz jego otoczeniu jest dziś aktywnie leczone. Inwazyjnym, ale skutecznym rozwiązanie są zabiegi operacyjne, przede wszystkim:

• Plastyka języczka i podniebienia miękkiego (LAUP) – szeroko rozpowszechniona, ambulatoryjna procedura laserowa, w której za pomocą precyzyjnych nacięć usztywnia się strukturę dróg oddechowych.
• Plastyka podniebienia miękkiego metodą fal radiowych – ambulatoryjny zabieg polegający na koagulacji fragmentów podniebienia;
• Septoplastyka – korekcja skrzywionej przegrody nosowej;
• Usunięcie przerośniętych migdałków lub migdałka nosowego.

Ponadto w gabinecie stomatologicznym lub ortodontycznym możemy ubiegać się o przygotowanie indywidualnie dopasowanej nakładki na szczękę, która utrzymuje zgryz w takiej pozycji, aby przepływ powietrza był optymalny. Niestety, stosowanie tego typu nakładek może wiązać się z nieprzyjemnymi skutkami ubocznymi w postaci bólów żuchwy czy ślinotoku.

W przypadku stwierdzonego obturacyjnego bezdechu sennego preferowaną metoda leczenia jest spanie w specjalnej masce połączonej z aparatem dostarczającym tlen do dróg oddechowych (tzw. terapia CPAP). Nie tylko redukuje ona wyraźnie samo chrapanie, ale zapobiega negatywnym konsekwencjom ograniczonego dopływu tlenu do płuc.Prawdopodobnie zbyt wiele ludzi bagatelizuje chrapanie jako osobistą „urodę”, utrudniając życie sobie i najbliższym. Na pewno nie jest to przypadłość, z którą trzeba się pogodzić – aktywne podejście  przynosi zwykle satysfakcjonujące rezultaty!

Bibliografia