Dziewanna – właściwości, działanie i zastosowanie
Niezwykła dziewanna, choć rośnie na ugorach i jałowych glebach, jest jedną z najbardziej okazałych roślin spotykanych w Polsce. Jej charakterystyczne, jasne kwiaty porastają wysoki, strzelisty pęd, sięgający nawet 3 metrów wysokości. Dziewanna drobno i wielokwiatowa z powodzeniem wykorzystywana jest w fitoterapii i kosmetyce. Ma działanie regenerujące, kojące, przeciwzapalne i oczyszczające. Preparaty z dziewanny sprawdzają się wyśmienicie przy infekcjach dróg oddechowych.
Dziewanna to niewymagająca gwiazda
Gdzie rośnie dziewanna, tam bez posagu panna – niegdyś tak oto porzekadło ludowe sugerowało status majątkowy panien na wydaniu. Dziś więcej mówi nam ono o samej dziewannie pospolitej niż majętności jej szczęśliwych posiadaczy (lub posiadaczek). Dziewanna rośnie bowiem na ubogiej, słabej glebie. Często spotyka się ją przy drogach i na ugorach. W grunt wrasta jednak uporczywie, wiążąc się z nim silnymi korzeniami. Spotykamy ją również na łąkach i polach, w miejscach silnie nasłonecznionych. Dziewanna jest niezbyt wrażliwa na zmiany temperatur i wahania pogodowe.
Dziewanna to roślina najczęściej dwuletnia lub bylina, choć spotyka się też odmiany zarówno jednoroczne, jak i wieloletnie. Zaliczana do rodziny trędownikowatych dziewanna zajmuje ważną pozycję w fitoterapii. W lecznictwie stosuje się przede wszystkim odmianę drobnokwiatową, ale zielarze sięgają też po dziewannę wielokwiatową. Wszystkie odmiany dziewanny są do siebie podobne i mają te same właściwości.
Dziewanna pospolita jest rośliną typową dla obszarów Europy i Azji o klimacie umiarkowanym. W pierwszym roku życia dziewanny, z nasion wyrasta jedynie przyziemna różyczka liściowa, a dopiero w drugim kształtuje się wzniesiony pęd, sięgający od 0,5 do nawet 3 metrów wysokości (mowa o najpopularniejszej dziewannie dwuletniej). Dziewanna pokryta jest delikatnym włoskami, a jej pięciokrotne kwiaty ustrajają wysoki pęd w bardzo efektowny sposób. Najczęściej przybierają kolor intensywnie żółty, a czasem też biały czy purpurowy.
Wszechstronne właściwości dziewanny:
|
Panna dziewanna jest piękna i wytrwała
Dziewanna jest rośliną niezwykłą, której to niezwykłość konstytuowała się niejednokrotnie na kartach poezji czy mitologii. W długoszowskiej mitologii słowiańszczyzny Dziewanna to piękna bogini tajemniczych puszcz i borów, mieszkanka lasów i patronka łowców oraz dzikiej przyrody. Jej atrybutem są myśliwski róg oraz łuk, a nieodłącznym towarzyszem biały jeleń.
Jak nietrudno się domyślić, mitologiczna Dziewanna dysponuje też pewnym magicznym kwiatem, nazywanym wtedy świetlistym zielem lub królewską święcą. Określeń tych używano z uwagi na ówczesne wykorzystanie dziewanny do produkcji knotów (suchy pęd wystarczyło umoczyć w tłuszczu lub wosku i otrzymywano swoistą pochodnię). Bogini była zaś kojarzona z jasnością, życiem, światłem, a także z dzikością, wiele więc łączyło ją z tą niesamowitą rośliną.
Z kolei ze względu na wyjątkowy wygląd, dziewannę określano również jako „warkocz Matki Boskiej” – piękna, jasna, misternie ukwiecona i wysoka rzeczywiście mogła kojarzyć się z włosami niebiańskiej istoty.
Dziewanna w kosmetyce
Dziewannę wykorzystuje się w przemyśle kosmetycznym jako składnik produktów regenerujących i łagodzących, a także kremów rozjaśniających i preparatów antytrądzikowych. Tonik z dodatkiem dziewanny doskonale nawilża cerę, oczyszcza pory oraz reguluje ilość wydzielanego sebum. Natomiast domowa płukanka do włosów na bazie kwiatów dziewanny doda kosmykom blasku, oczyści je i wzmocni cebulki włosów. Jej stosowanie poleca się zwłaszcza blondynkom.
Dziewanna w lecznictwie
Dziewanna miała swoje miejsce nie tylko w ludowych wierzeniach i w produkcji knotów do świec, ale także w dawnej medycynie. Starosłowiańska praktyka medyczna nakazywała stosować ją w stanach nieżytów dróg oddechowych i na problemy z układem trawiennym. Napar z dziewanny stanowi bowiem bogactwo olejków eterycznych, saponin, garbników i flawonoidów, które działały przeciwzapalnie i antybakteryjnie, a także pomagały oczyszczać drogi oddechowe.
Dziewanna do dziś stosowana jest przy suchym kaszlu, zapaleniu oskrzeli, bólu gardła i uporczywej chrypce. Napar przyrządzany z kwiatów dziewanny cudownie odświeża, ale przede wszystkim rozrzedza zalegającą w drogach oddechowych gęstą wydzieliną oraz ułatwia odksztuszanie. Działa też kojąco na nadwyrężone infekcją gardło, gdyż dzięki zawartych w niej śluzom ma właściwości powlekające i osłonowe.
Dziewanna wspomaga ponadto regenerację śluzówki żołądka oraz działa łagodząco na dolegliwości układu trawiennego. Jest pomocna między innymi przy biegunce i niestrawności, przynosi też ulgę podczas kolki jelitowej.
Dziewanna dla wrażliwych
Po roślinie o tak wdzięcznym i subtelnym imieniu trudno byłoby nie spodziewać się właściwości hipoalergicznych. Wytrzymała i odporna na trudne warunki dziewanna łagodzi podrażnienia, wysypki, zaczerwienienia i inne reakcje alergiczne. Ekstrakt z dziewanny dodawany jest do kosmetyków przeznaczonych dla alergików. Dziewanna nie tylko nie uczula, ale też działa na skórę kojąco i regenerująco. Sprawdza się w leczeniu trądziku, gdyż doskonale oczyszcza cerę, tonizuje ją i ogranicza stany zapalne o ropnym przebiegu. Dziewanna poradzi sobie również z owrzodzeniami, siniakami i stłuczeniami.
Do użytku zewnętrznego możemy wykorzystywać napary i odwary z dziewanny lub przygotować olej na bazie oliwy z oliwek i świeżych kwiatów. Do zaparzania używamy najczęściej kwiatów suszonych.
Dziewanna w domowej apteczce Dziewanna kwitnie od czerwca do września. Kwiaty na domowej roboty specyfiki z dziewanny należy zrywać w drugim okresie wegetacji. Zabieramy się do tego we wczesnych godzinach, gdy opadnie już poranna rosa, ale słońce nie pali jeszcze kwiatów. Liście i kwiaty suszymy następnie w temperaturze do 35 stopni C. Z kolei do przygotowana oleju z dziewanny, kwiatów nie suszymy, ale świeże zalewamy dobrej jakości oliwą z oliwek. Olejem z dziewanny możemy nacierać bolące stawy oraz stosować go jako krople do uszu. Świeże kwiaty służą również do preparowania nalewki pomocnej podczas kaszlu i infekcji górnych dróg oddechowych. Napary oraz odwary dziewannowe przygotowujemy z suszu lub świeżych kwiatów i liści. One także mają łagodzący wpływ na bolące gardło, zapalenie oskrzeli, astmę czy zapalenie płuc. Popijana wieczorną porą herbatka z dziewanny pomaga ponadto wyciszyć się, zrelaksować i szybciej zasnąć. Syrop z dziewanny W aptekach nabędziemy bez recepty syrop z dziewanny – jak nietrudno się domyślić ma on działanie wykrztuśne i wspomagające w leczeniu przeziębienia i grypy. |
Dziewanna to kwiat charakterystyczny dla klimatu umiarkowanego Europy i Azji. Jest pokaźną, piękną i łatwo rozpoznawalną rośliną, od dawien dawna wykorzystywaną w ziołolecznictwie. Ma niebywałe walory ozdobne – jej ukwiecony pęd przypomina złocisty warkocz. Dziewanna słynie z właściwości kojących i korzystnie wpływa na stan dróg oddechowych. Stosowana w preparatach kosmetycznych ma działanie regenerujące i rozjaśniające.
- Zielińska-Pisklak, Monika & Szeleszczuk, Łukasz & Wilczek, Katarzyna. (2013).; "Dziewanna – starosłowiańska bogini wiosny."; Lek w Polsce. 23. 13-263.;
- Turker AU, Gurel E.; "Common mullein (Verbascum thapsus L.): recent advances in research"; Phytother Res. 2005 Sep;19(9):733-9.;
- Zografidis, Aris & Strid, Arne. (2017).; "A taxonomic revision of the Verbascum daenzeri group (Scrophulariaceae)"; Phytologia Balcanica. 23. 65-71.;
- https://www.atozflowers.com/flower/verbascum/; 2019-08-12;
Dobra przeciw cowidowi