Olejek tymolowy (tymiankowy) – właściwości i działanie. Jak stosować olejek tymolowy?

Olejek tymolowy jest w zasadzie olejkiem tymiankowym, z tą małą różnicą, że ze względu na botaniczną różnorodność gatunku Thymus vulgaris w aromaterapii rozróżnia się różne podtypy, w zależności od składu chemicznego. Klasyczny olejek tymolowy należy do najcenniejszych ze względu na szczególnie wysoki poziom tymolu – terpenoidu o bardzo silnych właściwościach prozdrowotnych.

Tymianek kojarzy się nam przede wszystkim z ziołowymi sosami do makaronów i syropami na kaszel. Ta niska krzewinka, typowa dla klimatu śródziemnomorskiego, cieszy się jednak długą historią wszechstronnego wykorzystania – od celów leczniczych po kosmetyczne. Z tekstów historycznych wynika, że już starożytni Egipcjanie używali go mumifikacji zwłok, zaś dawni Samarytanie opatrywali rany wywarami z ziela. Samo słowo „thymos” pochodzi z języka greckiego i oznacza „zapach” – antyczni kapłani palili bowiem pęczki tymianku w świątyniach jako kadzidło. Oficjalna polska nazwa rośliny brzmi macierzanka tymianek, a jej charakterystyczny aromat należy do najsilniejszych w kategorii ziół – jest pieprzny, zielny, poniekąd kamforowy i zdecydowanie rozgrzewający.

Produkcja olejku tymolowego

Olejek tymolowy pozyskuje się z ususzonych kwiatostanów oraz liści tymianku. Z naturalnego surowca pozyskuje się ok. 0.7 – 1% wagi olejku. Współcześnie istnieją trzy podstawowe sposoby ekstrakcji: destylacja parą, parowa dyfuzja oraz wodna destylacja. W zależności od metody otrzymuje się różne stężenie związków terpenowych oraz antyoksydantów w końcowym produkcie. Pod tym względem destylacja parą i parowa dyfuzja przynoszą lepsze efekty, ale jakość olejku maleje, jeśli para ma zbyt wysoką temperaturę.

Czołowymi producentami olejku tymolowego są dziś Francja, Hiszpania i Maroko. Nie każdy preparat sprzedawany pod nazwą olejku tymolowego będzie jednak miał tą samą moc i właściwości – stąd różnice w cenie nie zawsze są bezzasadne.

Skład chemiczny olejku tymolowego

Kto poszukuje najczystszego, najbardziej stężonego produktu powinien sięgnąć po olejek eteryczny „Thymus vulgaris ct tymol”. Zawiera on najwyższy możliwy poziom tymolu, związku chemicznego należącego do terpenoidów i fenoli, który decyduje o charakterystycznym aromacie macierzanki tymianek.

Tymol jest przede wszystkim silnym środkiem odkażającym działającym na różne szczepy bakterii, grzybów, a także pasożyty. W badaniach laboratoryjnych zwalcza on zarówno pałeczkę okrężnicy (E. coli), gronkowca złocistego, jak i pałeczkę Salmonelli i drożdżaki C. albicans. Ponadto tymol jest bardzo silnym antyoksydantem, związkiem przeciwzapalnym skutecznie hamującym syntezę prostaglandyn – białek odpowiedzialnych za ból i opuchliznę – i ograniczającym reakcje immunologiczne komórek T. Pogłębione badania nad tymolem wskazują również na inne cenne dla organizmu funkcję – m.in. zwiększenie osmozy jonów wapnia czy ochronę czerwonych krwinek.

Poza tymolem w olejku tymolowym znajdują się również:

• alfa-pinen o właściwościach przeciwutleniających, przeciwzapalnych i chroniących DNA
• kamfen chroniący wątrobę i obniżający stężenie lipidów we krwi
• mircen o działaniu antyutleniającym, przeciwwrzodowym oraz antynowotworowym;
• karwakrol o działaniu przeciwrakowym, antybiotycznym, przeciwgrzybicznym i przeciwzapalnym;
• alfa-terpineol o działaniu antybiotycznym;
• humulen o działaniu zwalczającym larwy pasożytów i chroniącym przed nowotworami.

Proporcje między wspomnianymi wyżej związkami eterycznymi zależą w dużej mierze od odmiany tymianku, jego geograficznej lokalizacji, składu podłoża, a także metod uprawy i zbioru.

Właściwości zdrowotne olejku tymolowego

Olejek tymolowy znany i stosowany jest już w starożytnym systemie leczenia Ajurwedy, pochodzącego z Indii, sprzed tysięcy lat. Już tradycyjne społeczeństwa doceniały bowiem odkażającą moc tymianku – nawet jeśli nie rozumiały mechanizmu funkcjonowania bakterii i innych drobnoustrojów. Szkoccy żołnierze ponoć zwykli pić przed każdym bojem tymiankową herbatę!

Trudno się dziwić, że po dzień dzisiejszy olejek tymolowy słynie jako niezwykle skuteczny, acz naturalny i pozbawiony skutków ubocznych typowych dla antybiotyków, środek do zwalczania infekcji skóry, odkażania naczyń, narzędzi i domowych powierzchni, a także płukania jamy ustnej. W zastosowaniu zewnętrznym pomaga również walczyć z wszami i łagodzi ukąszenia owadów, a także jest polecany przy łuszczycy i egzemie. Olejek tymolowy jest także doskonałą bronią w walce z grzybicą skóry i paznokci oraz różnymi typami dermatoz.

Przeciwzapalne działanie tymolu znajduje również zastosowanie przy chorobach pochodzenia reumatologicznego. Aplikowany na bolące stawy i mięśnie, olejek łagodzi ból, opuchliznę i wspiera ruchomość. Pomaga również przy nerwobólach i bólach przeciążeniowych.

Poza tym olejek tymolowy jest doskonałym sprzymierzeńcem w okresach sezonowych infekcji. Zwalcza ból gardła, łagodzi kaszel i wspomaga rozpuszczanie flegmy, a przede wszystkim wspomaga system odpornościowy do walki z mikrobami. 

W klasycznym aromaterapeutycznym zastosowaniu olejek tymolowy jest również ważnym składnikiem mieszanek oddziałujących na psychikę. Okazuje się mieć bowiem stymulujący wpływ na mózg, wzmagając kreatywność i poprawiając pamięć, ale zarazem obniżając poziom stresu i niepokoju. Chociaż nie jest typowym olejkiem nasennym, pomaga osiągnąć równowagę psychologiczną i w ten sposób ogranicza problemy z zasypianiem.

Wreszcie, olejek tymolowy jest szczególnie wskazany dla kobiet. Jego składniki wywierają bowiem silny wpływ na układ hormonalny i tym samym pomagają ograniczać zaburzenia cyklu miesiączkowego oraz przykre dolegliwości związane z menopauzą.

Jak stosować olejek tymolowy?

Olejek tymolowy warto kombinować z innymi olejkami i o komplementarnym działaniu. Należą do nich przede wszystkim olejek bergamotkowy, grejpfrutowy, cytrynowy, lawendowy, rozmarynowy i sosnowy.

Samodzielnie olejek tymolowy oficjalnie przeznaczony jest do stosowania zewnętrznego, inhalacji, a także użytku wewnętrznego pod warunkiem zachowania wskazanego dawkowania. Poza rzadkimi wyjątkami, np. grzybicy paznokci, nie należy go aplikować na skórę bez rozcieńczenia – zawsze 3 krople olejku mieszamy z olejem bazowym, np. sezamowym czy słodkich migdałów i dopiero w takiej postaci używamy do masażu mięśni, stawów, skóry, a także pleców czy dolnej części brzucha. Do celów inhalacyjnych dodaje się 5 kropli olejku na miskę parującej wody, zaś do kąpieli 2-3 krople.

Po dwie krople można również dodawać do pasty do zębów, płukanki do ust czy szamponu, a także szklanki ciepłej wody – do płukania zapalonego gardła. Niektóre źródła sugerują również podawanie olejku tymolowego doustnie, w proporcjach 5 kropli na 30 ml płynnego miodu i zażywanie po łyżeczce dziennie, przez okres 5 dni.

Przeciwwskazania i środki ostrożności przy stosowaniu olejku tymolowego

Olejek tymolowy stosowany wewnętrznie może powodować zaburzenia gastryczne – w przypadku pojawienia się problemów należy zaprzestać stosowania lub zmniejszyć dawki. Niestety, podrażnienia pojawiać się mogą także na skórze – tu zalecenia są podobne. Ogólnie olejek tymolowy nie jest wskazany dla kobiet ciężarnych i karmiących, a także dzieci do lat 2. Starszym maluchom należy olejek rozcieńczać mocniej niż dorosłym.

Ponadto olejek tymolowy jest niewskazany pacjentom do 3 tygodni przed operacją, ponieważ może zaburzać krzepliwość krwi. Nie stosuj go również, jeśli masz alergię na tymianek, rozmaryn lub miętę!