Czajka towarzyska (Vanellus gregarius)

Czajka towarzyska to niezbyt wielki ptak wędrowny zamieszkujący Rosję, Ukrainę i środkową Azję. Należy do rodziny sieweczkowatych (Anatidae), do której zaliczają się również siewki, sieweczki i czajki. Gatunek ten jest krytycznie zagrożony, a w Polsce objęto go ścisłą ochroną.

Występowanie

Czajka towarzyska występuje głównie na Wielkim Stepie na terenie Eurazji. Obszar ten obejmuje Europę południowo-wschodnią i Azję Centralną. Czajkę towarzyską można więc spotkać między innymi w Rosji, Kazachstanie, na Ukrainie, w Afganistanie, Iraku, Armenii, Arabii Saudyjskiej. Na zimę migrują zazwyczaj do Sudanu, Pakistanu lub Indii. Czasem wędruje do zachodniej i środkowej Europy, w tym do Polski, ale ma to miejsce wyjątkowo rzadko.

Wygląd

Czajka towarzyska jest średniej wielkości ptakiem. Długość ciała wraz z ogonem wynosi od 27 do 30 cm, a szerokość skrzydeł to średnio od 68 do 75 cm. Samce są odrobinę większe od samic. Masa ciała wynosi zazwyczaj około 150-250 g. U tego gatunku dymorfizm płciowy nie jest wyraźnie zaznaczony, samice są z wyglądu podobne do samców. Czajka towarzyska ma długie, chude, czarne nogi I krótki czarny dziób. Latem osobniki dorosłe są wybarwione na szaro-beżowo. Pióra na wierzchu ciała są jasnoszara, a brzuch jest ciemniejszy. Spód ciała w okolicach nóg I podstawy ogona jest biały. Końce skrzydeł i ogona są czarne. Głowa ma piaskowy kolor z czarną czapeczką na wierzchu. Przez oko przechodzi czarna smuga, oddzielona u góry i na dole białym pasem. Szyja jest piaskowo-beżowa i ma drobne, ciemne plamki. Młodociane osobniki i dorosłe ptaki w szacie spoczynkowej mają brązową czapeczkę, a spód ciała jest zupełnie biały.

Biotop

Czajki towarzyskie bytują i wędrują w grupach od trzech do dwudziestu par. Ich naturalnym siedliskiem są suche i trawiaste stepy, charakterystyczne dla zamieszkiwanych przez nie obszarów Eurazji. Można je także spotkać na suchych nieużytkach, polach uprawnych i ścierniskach.

Rozród

Czajki towarzyskie migrują na zimę do cieplejszych rejonów pod koniec sierpnia, a powracają między marcem a kwietniem. Rozpoczyna się wtedy ich sezon godowy. Żyją w koloniach, które liczą maksymalnie około 60 osobników. Gatunek ten jest monogamiczny, pary łączą się ze sobą na stałe i wspólnie budują gniazda na ziemi. Gniazda te są często wyścielone suchymi odchodami zwierząt stepowych. Samica składa od dwóch do pięciu jaj w jednym lęgu. Są one owalne, mają beżowy kolor i są gęsto, brązowo nakrapiane. Okres inkubacji jaj wynosi około 22 dni, wysiaduje je głównie samica. Samiec w tym czasie zajmuje się obroną terenu, ponieważ gatunek ten cechuje silny terytorializm. Po wykluciu młodymi pisklętami opiekują się oboje rodzice. W celu komunikacji ptaki te wydają ostry i stosunkowo głośny krzyk.

Odżywianie

Czajki towarzyskie są wszystkożerne. Preferują drobne owady i pajęczaki, ale uzupełniają dietę także pokarmem roślinnym. Są one aktywne w ciągu dnia i wtedy też żerują.

Biologia

Czajka towarzyska jest gatunkiem monotypowym, a więc odmienne populacje nie różnią się od siebie wyglądem. Nie wyróżnia się także podgatunków. Gatunek ten został w 2004 roku zaklasyfikowany jako krytycznie zagrożony (CR) w Czerwonej Księdze Gatunków Zagrożonych. Dziesięć lat wcześniej miał on status gatunku narażonego, ale od tego czasu obserwuje się niepokojący i szybki trend spadkowy. W tej chwili szacuje się, że na wolności przebywa około 11200 dorosłych osobników. Czajka towarzyska żyje około 9 lat. Głównym zagrożeniem dla jej populacji są zmiany klimatyczne, za którymi idą ekstremalne zjawiska pogodowe oraz coraz częstsze susze. Kolejnym czynnikiem wpływającym na spadającą liczebność czajki towarzyskiej jest uprzemysłowienie rolnictwa i przekształcanie tradycyjnych upraw w monokultury rolne. Zagrażają jej także zmiany ekosystemów wynikające z działalności człowieka. Czajki towarzyskie padają także ofiarami nielegalnych polowań na trasach migracyjnych i na terenach zimowania. Według obecnych przewidywań Międzynarodowej Unii Ochrony Przyrody (IUCN) liczebność tego gatunku ma spaść w najbliższych latach o 80%, jeśli nie zostaną podjęte drastyczne kroki, mające na celu przeciwdziałać temu zjawisku.