Komar widliszek (Anopheles maculipennis)

Biologia

Występujący w Polsce komar widliszek jest jednym z przedstawicieli rodzaju Anopheles, do którego należy ponad 400 gatunków komarów. Niektóre komary z tego rodzaju są wektorami zarodźca malarii. Komar widliszek to tak naprawdę kompleks bardzo trudnych do odróżnienia od siebie gatunków (najlepiej w tym przypadku sprawdzają się metody genetyczne), z których niektóre są wektorami choroby, a inne nie. W Polsce malaria była lokalnie chorobą endemiczną jeszcze przed II wojną światową; ze względu na drastyczne zmiany w środowisku (osuszanie terenów podmokłych) oraz tępienie komarów, choroba ta praktycznie zniknęła z Europy. Większość zgłaszanych przypadków malarii jest efektem podróży zagranicznych – szczególnie do Afryki subsaharyjskiej, gdzie chorobę roznoszą afrykańskie komary malaryczne (Anopheles gambiae).

Wygląd

Komar widliszek to średniej wielkości komar, o budowie typowej dla przedstawicieli tej rodziny owadów. Podobnie jak wszystkie inne komary z rodzaju Anopheles, odpoczywające osobniki dorosłe trzymają ciało i ostatnią parę odnóży pod wysokim kątem w stosunku do podłoża (45 stopni lub nawet więcej). Inne komary utrzymują ciało mniej więcej równolegle do podłoża.

Występowanie

Gatunki z kompleksu komara widliszka występują praktycznie w całej Palearktyce (Europa, Afryka Północna, Bliski Wschód, Północna Azja), wraz z antropogenicznym ocieplaniem się klimatu ich zasięg przesuwa się na północ. Są szeroko rozpowszechnione w różnych środowiskach, do rozrodu potrzebują jednak zbiorników wodnych – najlepiej niewielkich i nasłonecznionych, takich jak kałuże czy koleiny wypełnione wodą. Larwy komarów są smacznym kąskiem dla wielu innych organizmów wodnych (inne owady wodne, płazy, ryby). Dlatego też okresowe, krótko funkcjonujące zbiorniki (np. kałuże) są miejscem, gdzie panują dla nich optymalne warunki – inne zwierzęta mają mało czasu, by zasiedlić takie środowisko zanim larwy komarów opuszczą wodne środowisko.

Pokarm

Wymagania pokarmowe komara widliszka różnią się w zależności od płci. Samce żywią się nektarem kwiatowymkrwi, aby uzyskać zasoby umożliwiające im produkcję jaj. Samice komara widliszka nie mają szczególnych preferencji co do gatunku żywiciela – mogą pobierać krew zarówno od ludzi, jak i od innych ssaków oraz ptaków. Samica w ciągu swojego krótkiego życia może składać jaja kilkukrotnie, pobierając krew od różnych żywicieli.

Rozród

Samice komara widliszka składają jaja pojedynczo na powierzchni wody – w przeciwieństwie do niektórych innych komarów, które składają jaja porcjami w formie “tratw”. Samice odstrasza zapach ryb oraz larw płazów, który świadczy o zagrożenia dla komarzego potomstwa. Czas trwania rozwoju jaj i larw zależy w znacznej mierze od temperatury – im wyższa, tym rozwój przebiega szybciej. Larwy nie posiadają rurki oddechowej na końcu ciała, większość czasu spędzają więc bezpośrednio pod powierzchnią wody, z ciałem ułożonym równolegle do niej. Żywią się zawieszonymi w toni wodnej mikroorganizmami i rozdrobnioną materią organiczną. Po 4 linieniach przechodzą w stadium poczwarki – w przeciwieństwie do wielu innych owadów, poczwarki komarów są ruchliwe i pływają równie szybko, jak larwy. Po zakończeniu rozwoju oskórek poczwarki pęka i spod powierzchni wody wynurza się dorosły komar, który wkrótce potem rozpoczyna żerowanie i rozmnażanie.