Szczur - opis, występowanie i zdjęcia. Zwierzę szczur ciekawostki

Szczur – agresywny brudas żyjący w krwiożerczych grupach, roznoszący choroby i obdarzony łysym ogonem – słowem paskuda. Wielu ludzi do dziś ma takie zdanie o szczurach, a przecież nie jeden człowiek zawdzięcza im życie i zdrowie. W takim razie jakie są naprawdę te zwierzęta? Z czego wynika ich obecny wizerunek i jakim zmianom ulegał przez wieki? Jak się zachowują i z jakimi wymaganiami wiąże się ich hodowla? Na te inne pytania odpowiadamy w poniższym artykule – przeczytaj go i poznaj lepiej domowe szczury hodowlane!



Szczur, fot. shutterstockSzczur, fot. shutterstock
  1. Szczur - negatywny wizerunek
  2. Budowa szczura
  3. Szczur - biologia, czyli jak jest naprawdę?
  4. Co jedzą szczury?
  5. Zachowanie i życie szczurów
  6. Szczur to zwierzę o dużej inteligencji
  7. Zmiana wizerunku szczura
  8. Szczur domowy coraz popularniejszy

Szczur - negatywny wizerunek


Mało jest zwierząt cieszących się równie złą sławą jak szczur. Trzeba przyznać, że sam gryzoń zapracował na część opinii jakie do dziś pokutują. Przede wszystkim choroby – od czasów starożytnych przez Europę przetoczyło się kilkadziesiąt epidemia dżumy. Największa z nich w latach 1348-52 zabiła na niektórych obszarach Europy przeszło 80 proc. ludności. Winnego znaleziono szybko – każdą epidemię poprzedzały setki martwych szczurów znajdowanych w miastach. Śmiercionośna bakteria była roznoszona przez pchły bytujące na szczurach. Nic więc dziwnego, że już od średniowiecza szczur był kojarzony z chorobą i śmiercią – zwłaszcza że o bakteriach świat dowiedział się znacznie później. Jakby tego było mało – nadmierna populacja szczurów skutecznie i w miarę szybko ogałacała mieszkańców z zapasów żywności, przyczyniając się do „epidemii” głodu. Zresztą problem niszczenia zapasów przez te gryzonie jest nadal tyle palący co i nierozwiązywalny. Do tego siedlisko szczurów – które bytowały zazwyczaj w kanałach, śmietnikach czy ruderach – słowem w miejscach ciemnych, brudnych i odrażających.

Budowa szczura


Nie należy też zapominać o gołym ogonie szczura – w którym jak głosi mit pokutujący do dziś, znajduje się groźna trucizna: strychnina. Od dawna zatem „szczurołap” – człowiek zajmujący się masową eksterminacją szczurów zyskiwał sławę równą wyczynom rycerzy zabijających smoki. Opowieści o krwiożerczości i niebywałej agresji szczurów domowych i innych odmian rozpowszechniane przez adeptów tej skądinąd pożytecznej profesji tylko podsycały masową wyobraźnię.

Mamy zatem krwiożerczą bestię powodującą głód, choroby i wszelkie zło. Nic dziwnego, że powiedzieć komuś „ty szczurze” uchodzi za jedną z większych obelg. Ostatnio robi karierę powiedzenie „wyścig szczurów” oznaczające niekończącą się, w gruncie rzeczy bezsensowną pogoń za osiągnięciem sukcesu za wszelką cenę. Widać więc, że wizerunek tych zwierząt przez lata był negatywny, a ich widok nie kojarzył się dobrze. Jednak obecnie sytuacja ulega zmianie – coraz szersza wiedza na ich temat sprawia, że rosnącą popularnością cieszy się domowy szczur hodowlany, którego zachowanie każe się zastanowić nad stereotypem postrzeganiem tego gatunku.

Szczur - biologia, czyli jak jest naprawdę?


Szczur ( Rattus ) to rodzaj gryzoni z rodziny myszowatych, współcześnie zaliczamy tu około 50 gatunków. Najbardziej rozpowszechniony jest z pewnością szczur wędrowny ( Rattus norvegicus ), który jako gatunek synantropijny współcześnie zasiedla praktycznie cały świat. Obecność tego gatunku odnotowuje się na wszystkich kontynentach poza mroźną Antarktydą. To kłopotliwe sąsiedztwo dla człowieka, okazało się błogosławieństwem dla szczura.

Zwierzę należy do gromady ssaków i rodziny myszowatych. Jego rozmiary są przeważnie niewielkie i wynoszą od ok. 65 do 300 mm, licząc bez ogona, który ma podobną długość jak tułów. Z kolei waga wynosi od ok. 20 do ok. 550 g. Warto jednak zauważyć, że odnotowuje się przypadki szczególnie rozrośniętych osobników – największy szczur kanałowy znaleziony w Meksyku osiągał długość ok. 2 m.

Jak wygląda szczur? Mając na uwadze, że zalicza się do grona myszowatych, łatwo dojść do wniosku, że to gryzoń, a więc posiada długi ogon, niewielkie łapy, wystające i relatywnie duże uszy, podłużny tułów oraz niewielką głowę. Od myszy różni się tym, że jest większy, a jego pysk ma bardziej płaski kształt. Zarówno duży, jak i mały szczur jest też ciemniej ubarwiony niż mysz.
W świątyni Karani Mata – szczurom oddaje się cześć, fot. shutterstock

Co jedzą szczury?


Od urodzenia do śmieci zwierzęcia mija z reguły kilkanaście miesięcy. Dokładna odpowiedź na pytanie, ile żyją szczury, zależy jednak od gatunku – domowe odmiany z reguły umierają po ok. 2-3 latach, podczas gdy wędrowne przeważnie po roku. Zdarza się jednak, że osobniki hodowlane, dobrze zadbane, którymi właściciel prawidłowo się opiekuje, osiągają wiek nawet 5 lat. A zatem określenie, ile żyje szczur, poza gatunkiem powinno uwzględniać warunki bytowe jako jedno z najważniejszych kryteriów wpływających na tę wartość.

Osoby, które rozważają kupno zwierzęcia w celach hodowlanych, powinny znać też odpowiedź na pytanie, co jedzą szczury. Delikatnie mówiąc, nie są one wybredne, ponieważ w swoim środowisku naturalnym zadowalają się zarówno odpadami z żywności niezjedzonej przez człowieka znajdującej się w śmietniku, jak i ślimakami, pajęczakami, owadami czy pisklętami małych ptaków. A co lubią szczury domowe? Wśród preferowanych przez nie pokarmów można wymienić m.in. zboża, warzywa, nasiona, orzechy czy ziarna. Oczywiście odpowiednia będzie też starannie dobrana karma, najlepiej z profesjonalnego sklepu zoologicznego. Wiedząc, czym się żywi domowy szczur, hodowla staje się znacznie łatwiejsza.

Zachowanie i życie szczurów


Niezwykłe zdolności adaptacyjne połączone z dużą plastycznością ekologiczną sprawiły, że dziś w praktyce nie ma miast, wsi czy wręcz domostw wolnych od szczurów. Kiedyś mówiło się, że każdy człowiek ma swojego szczura, dziś można powiedzieć, że na każdego człowieka przypada od kilku do kilkunastu szczurów, w zależności od miejsca zamieszkania. Mimo ogromnych kwot wydawanych w skali świata na deratyzację, w praktyce nigdy nie udawało się osiągnąć więcej niż tylko czasowe zmniejszenie lokalnych populacji.

Dzieje się tak z kilku powodów. Szczury są bardzo inteligentnymi zwierzętami żyjącymi w grupach rodzinnych. Czułe zmysły, w porę ostrzegają je o większości niebezpieczeństw zaś inteligencja i duża zwinność umożliwia zasiedlanie nowych środowisk. Dla szczura miasta to nic innego jak wielkie spiżarnie z setkami dogodnych kryjówek. Prawdą jest, że coroczne straty spowodowane przez szczury w światowej gospodarce liczone są w miliardach dolarów. Szczury jako zwierzęta wszystkożerne zjadają zapasy żywności, niszczą różnego rodzaju infrastrukturę (chociażby kable). Są rezerwuarem wielu chorób, co oznacza że żywność mająca jakikolwiek kontakt z tymi gryzoniami nie nadaje się już do spożycia.

Szczur to zwierzę o dużej inteligencji


Jest jednak także druga strona medalu. Można podziwiać chociażby sprawność tych zwierząt – szczury bez szkody dla zdrowia potrafią skoczyć na miękkie podłoże nawet z 10 metrów. To wysokość 3 pięter, ale biorąc pod uwagę wielkość ciała, dla człowieka oznaczało by to bezpieczny skok z 60 metrów. Mało jest materiałów których szczury nie byłyby w stanie przegryźć. Szczurzyca jest czułą matką, z oddaniem opiekująca się młodymi. Co więcej mleko szczurze ma ponad 3 razy więcej białka i 4 razy więcej tłuszczu niż krowie, a dojrzałość płciowa osiągana jest w niespełna 3 miesiące. Wreszcie legendarna jest ich inteligencja – wśród zwierząt znajdują się w ściślej czołówce obok delfinów, słoni, papug, małp i psów. Z pewnością jednak nie mają w ogonie trucizny. Co więcej strychnina to trujący alkaloid roślinny, wykorzystywany kiedyś do trucia szczurów. Skąd wziął się więc mit o strychninie w szczurzym ogonie trudno dziś dociec.

Zmiana wizerunku szczura


Co ciekawe szczury nie zawsze i nie wszędzie cieszyły się zła sławą. Warto tu wspomnieć chociażby o Radżasthanie, gdzie w małej wiosce Deshnoke, w świątyni Karani Mata – szczurom oddaje się cześć. Związane jest to z wiarą w reinkarnacje – Hindusi wierzą, że szczury w kolejnym wcieleniu mogą być ludźmi.

Tak więc dbając o nie teraz możemy sobie zaskarbić ich przychylność w kolejnym wcieleniu. Szczur do dziś w wielu kulturach funkcjonuje jako symbol sprytu i przebiegłości. Chińska mitologia dała mu nawet miejsce w swoim tradycyjnym kalendarzu: raz na 12 lat mamy rok szczura.
Szczur laboratoryjny, fot. shutterstock

Szczur domowy coraz popularniejszy


Każdy z nas ma jednak bardziej pragmatyczny powód aby szczurowi okazywać może, nie sympatię, ale przynajmniej szacunek. Szczur laboratoryjny - daleki potomek szczura wędrownego z medycyną i farmacja jest związany od przeszło 100 lat. Specjalne szczepy zwierząt o dużym podobieństwie genetycznym (przez kilkanaście pokoleń kojarzone wsobnie tzn. np. brat z siostrą) są doskonałym modelem biomedycznym. Dziś nie sposób wyobrazić sobie wdrożenia jakiegokolwiek nowego leku bez jego długotrwałych badań, prowadzonych m. in. na szczurach. Ale leki to tylko cześć zasług szczura laboratoryjnego. Na tych sympatycznych gryzoniach opracowuje się nowe procedury medyczne, lub poznaje lepiej metabolizm w różnych procesach chorobowych. Dziś nie sposób wyobrazić sobie immunologii, farmakologii, cytogenetyki, onkologii czy wreszcie szeregu odkryć bez szczurów.
Wreszcie od kilkunastu lat szczur zdobył „salony” jako zwierzę domowe. Dziś amatorzy-hobbyści hodują różne odmiany barwne tych zwierząt, które doskonale sprawdzają się jako tzw. pet’s. Obok ładnych kolorów, szczury zaskakują inteligencją niespotykaną u świnek morskich czy chomików – a to przekłada się na ich lepszy kontakt z człowiekiem. A zatem jak widać szczur szczurowi nie równy.
Ekologia.pl (MK)

Bibliografia

  1. Rafał Stryjek, Klaudia Modlińska; “PROCES UDOMOWIENIA (ULABORATORYJNIENIA) SZCZURA WĘDROWNEGO I JEGO IMPLIKACJE DLA BADAŃ NAUKOWYCH”; KOSMOS, Tom 65 2016; Numer 2; strony 177–186;
  2. J.C. Russell, D.R. Towns and M.N. Clout; “Review of rat invasion biology Implications for island biosecurity”; Science for Conservation 286;
  3. G R Singleton, L A Hinds, C J Krebs & D M Spratt (eds); “Rats, mice and people: rodent biology and management”; ;
  4. KarenVarnham; “Invasive rats on tropical islands:Their history, ecology, impacts and eradication”; RSPB Conservation Science Department ;
Ocena (3.2) Oceń: