Dziób pelikana niezmienny od 30 milionów lat

Odkryto liczącą 30 mln lat skamieniałość pelikana. Okazało się, że już wtedy pelikany miały bardzo podobne dzioby jak obecnie – informują naukowcy na łamach „Journal of Ornithology”.

Kiedy nasi przodkowie żyli na drzewach, pelikany już łowiły ryby taką samą techniką, jak to robią dziś. Świadczy o tym znakomicie zachowany szkielet tego ptaka sprzed 30 mln lat, odkryty w regionie Luberon w południowo-wschodniej Francji.

Jak wyjaśnia współodkrywca, Antoine Louchart z Uniwersytetu w Lyonie, dziób prehistorycznego pelikana tak bardzo przypomina dzioby dzisiejszych siedmiu gatunków pelikanów, że ptaka z powodzeniem można zaklasyfikować do rodzaju Pelecanus.

Naukowiec zastanawia się, dlaczego przez tak długi czas ewolucja pozostawiła dziób niemal nie zmieniony. Jak przypuszcza, być może dziób pelikana osiągnął swoje ewolucyjne optimum do polowania lub do lotu.

Pelikany mają najdłuższe dzioby spośród wszystkich ptaków. Od spodu dziób zawiera specjalną torbę, która umożliwia ptakom chwytanie w wodzie ryb. U pelikanów różowych torba ma pojemność ok. 13 litrów.

Pelikan współcześnie – ogólna charakterystyka zwierzęcia

Ptaki te najbardziej kojarzone są ze względu na specyficzny dziób, który jest stosunkowo duży – może mieć nawet do 50 cm długości. Z reguły samce osiągają większe rozmiary. Standardowa długość ciała pelikana wynosi od około 110 do 190 cm. Ponadto mają nieco krępą budowę, w związku z czym stereotypowo postrzega się je jako niezdarne i niezgrabne, tymczasem ich krótkie i dobrze zbudowane nogi oraz palce połączone elastyczną błoną sprawiają, że przemieszczają się sprawnie i rewelacyjnie nurkują. Z kolei dzięki ogromnym skrzydłom doskonale radzą sobie w locie. Ich rozpiętość u największych samców wynosi często nawet do 360 cm.

Ptaki żywią się głównie organizmami wodnymi, a polowania przeprowadzają stadnie. Dziób jest zakończony haczykiem, za pomocą którego łatwiej ptakowi odławiać ryby. Dzięki workowi może też wygodniej pozbywać się zbędnej wody, przetrzymywać ofiarę, a na końcu połykać – i to nawet większe osobniki od siebie. Kieszeń powstała z rozciągniętej skóry jest bardzo elastyczna – mieści się w niej nawet do 13 litrów wody. Niektóre pelikany dziób wykorzystują także po to, żeby chłodzić się w gorące dni. Robią to poprzez kołysanie nim na prawo i lewo.

Pelikan na świecie – występowanie

Ptaki te można spotkać praktycznie na każdym kontynencie. Żyją w Ameryce Południowej i Północnej, Afryce, Azji – szczególnie w jej południowych i wschodnich częściach, również w Australii i w Europie. Na Starym Kontynencie bytują w pobliżu wód śródlądowych, na przykład w okolicy jezior czy rzek. Z kolei za Oceanem przeważają gatunki stricte morskie, które okupują wybrzeża i ich okoliczne tereny. Warto podkreślić, że osobniki te są bardzo wytrzymałe, a swoje duże skrzydła często wykorzystują podczas wyjątkowo długich wypraw, przemierzając różne kontynenty.

W ciągu dnia w celu dotarcia na żerowisko pelikany mogą pokonać nawet do 200 km, a nierzadko o wiele więcej, przemieszczając się z prędkością ok. 50 km/h. Predyspozycje do tak długiego i wyczerpującego lotu ptaki te zyskują dzięki powietrznym woreczkom zlokalizowanym pod skórą i w kościach, które pozwalają im na nieskrępowane szybowanie w przestworzach. Potwierdzają to obserwacje ornitologów zajmujących się tym gatunkiem ptaków, jak i zdjęcia dokumentujące je nawet na wysokości 4 tysięcy metrów.

Można je spotkać na terenie naszego kraju – są to zazwyczaj dwa gatunki. Najczęściej obserwowany pelikan w Polsce to różowy oraz kędzierzawy. Wzmianki o występowaniu tych ptaków nad Wisłą pojawiły się już w XIX wieku. W ostatnich latach widziano je na terenach wodnych w okolicy Poznania czy na Mazurach.

Rozmnażanie pelikanów

Wszystko zaczyna się od zalotów, podczas których samce zmieniają kolor upierzenia w celu przyciągnięcia do siebie samic. To, jak pelikan na świecie łączy się w pary i rozmnaża, zależy od jego trybu życia i sposobu gniazdowania. Niektóre zwierzęta kojarzą się przez cały rok, inne z kolei dobierają się okresowo. Od trybu gniazdowania zależny jest także sposób, w jaki osobniki walczą o samice. Zdecydowanie bardziej skomplikowane i złożone są gody zwierząt bytujących na ziemi.

Wiele gatunków pelikanów zakłada swoje kolonie na drzewach, budując gniazda przede wszystkim z patyków i drzewnych resztek. Tam też samice składają jaja. Z kolei jeśli zwierzęta gniazdują na ziemi, miejsce na jaja przygotowują poprzez wykopywanie niewielkiego otworu, do którego znoszą liście, pióra, gałązki czy trzcinę. Samica może złożyć od 1 do 4 jaj, które są jednymi z najlżejszych na świecie. Okres ich wysiadywania wynosi około 30 dni, a jaja są wysiadywane zarówno przez samicę, jak i samca. Co ciekawe, także budowa gniazda przebiega przy zaangażowaniu obu płci.

Rozwój pelikanów

Młode wykluwają się całkiem nagie, najczęściej dokładnie w takiej kolejności, w jakiej były złożone jaja. Wygląd młodych ptaków zmienia się dynamicznie na przestrzeni dwóch tygodni. W tym czasie osobniki rosną, ich różowa i delikatna skóra ciemnieje, a następnie zaczyna pojawiać się na niej szarawy lub biały puszek. Dorosłe zwierzęta zajmują się karmieniem młodych. Jak to robią? Rodzice przeżuwają i połykają upolowany pokarm, a następnie zwracają go do dzioba, a dokładnie do wspomnianego wcześniej już worka i przełyku, skąd potomstwo pobiera przetrawione częściowo pożywienie.

Gdy od narodzin mijają około 3 miesiące, młode ptaki są już gotowe do opuszczenia gniazda i samodzielnego funkcjonowania, ale często pozostają na tym samym obszarze. Rozwój organizmów trwa jednak nadal, ponieważ pełną dojrzałość anatomiczną i płciową zwierzęta osiągają dopiero w 3. roku życia. Pelikany średnio żyją od około 10 do nawet 29 lat. Średni wiek to najczęściej 22–23 lata. Rekordzistą jest zaś ptak, który dożył naprawdę sędziwego wieku – ustalono, że zwierzę miało aż 43 lata!

Pelikan – pytania i odpowiedzi

1. Jak odróżnić samca pelikana od samicy?

Pierwszym wyróżnikiem może być wielkość – samiec jest nieznacznie większy i cięższy od samicy . Innym sposobem jest ocena intensywności koloru dzioba pelikana – osobniki męskie mają worki w mocniejszym żółtym kolorze. Rozwiązaniem jest także porównanie jego długości – tutaj też przewagę mają osobniki płci męskiej.

2. Jaki gatunek pelikana jest największy?

Największy przedstawiciel to pelikan kędzierzawy, który jednocześnie jest największym latającym ptakiem na świecie.

3. Czym się żywią pelikany?

Przeważnie są drapieżnikami, więc w głównej mierze polują na ryby. Oprócz tego żywią się płazami, skorupiakami, drobnymi ssakami, a czasem także młodymi innych ptaków.