Borowik gładkotrzonowy (Suillellus queletii)

Nazywana/y także: borowik Queleta, borowik zwodniczy

Tagi

Grzyby niejadalne

Spis treści

Wstęp
Sezon
Występowanie
Wygląd
Właściwości
Zastosowanie
Galeria zdjęć

Wstęp

Borowik gładkotrzonowy to niemal wymarły w Europie, w tym w Polsce przedstawiciel rodziny borowikowatych, w 2014 r. przeniesiony do nowo opisanego rodzaju Suillellus. Spośród gatunków doskonale znanych polskim grzybiarzom najpodobniejszy do niego jest jego kuzyn: borowik ponury Suillellus luridus, znany pod wieloma ludowymi nazwami (czarci grzyb, diabelski grzyb, pociec, krasik, świniak wilczy).

Sezon

Borowik gładkotrzonowy zawiązuje owocniki niemal pół roku, od maja do października.

Występowanie

Rozmieszczenie borowika gładkotrzonowego w skali świata i Europy budzi kontrowersje wśród fachowców. Podawany bywa z niemal całej Europy (na północy sięga po południową Szwecję), Maroka, Japonii, Tajwanu, Kanady, USA oraz Meksyku. Być może rośnie także na Zakaukaziu i w Chinach? A może jest tam zastępowany przez osobne, ale bardzo podobne gatunki? W Polsce trafia się jako wielka rzadkość m.in. w Lasach Oliwskich w Gdańsku, w okolicach Buska oraz Pińczowa na Kielecczyźnie i w okolicy Pastwisk koło Sanoka.

Na północnych kresach zasięgu, w Polsce, Czechach czy północnych landach Niemiec preferuje najcieplejsze formy lasów, głównie świetliste dąbrowy, grabiny czy buczyny storczykowe na skałach wapiennych. Borowik gładkotrzonowy formuje mikoryzę głównie z dębami, rzadko z lipami, grabami, bukami czy leszczynami.

Wygląd

Owocniki borowika gładkotrzonowego wyrastają samotnie, rzadziej w mało licznych czarcich kręgach lub grupkach.

Rurki jaskrawo żółte, o mocnym cytrynowym albo złotym odcieniu. Między rurkami a miąższem kapelusza wyraźna, czerwonawa linia. Uszkodzone rurki błękitnieją.

Kapelusz borowika. gładkotrzonowego o średnicy 50-150 mm, w najrozmaitszych odcieniach brązu (od ochrowo gniadego przez ceglano pomarańczowy aż do czerwonobrązowy). Brzegi kapelusza gładkie, jaśniejsze niż środek. U najmłodszych okazów matowy w dotyku, nagi u starszych, bywa lekko maślisty jak u maślaków, zwłaszcza po deszczu lub mgle. Mleczka nie ma.

Trzon bardzo gładki (stąd współczesna nazwa gatunkowa), lekko nakrapiany ale bez siateczki, walcowaty bądź nieco wrzecionowaty, o zaostrzonej nieco korzeniastej podstawie, pełny w przekroju, wysoki na 4-15 cm, a gruby na 1-3,5 cm. U góry jaśniejszy, w kolorze starego złota, na dole ciemniejszy, ciemno pomarańczowy lub czerwony. Pierścienia i pochwy brak.

Miąższ jaskrawo żółty nad rurkami oraz w górze nóżki, w dole trzonu zaś winno bordowy. Przecięty lub zmiażdżony szybko sinieje.

Aromat niemal niewyczuwalny, słabo owocowy, smak przyjemny, grzybowy, nieco kwaśny.

Wysyp zarodników oliwkowo brązowy. Spory borowika gładkotrzonowego dość szerokie, wrzecionowate, gładkie, osiągają 8-15 µm na 5-6,5 rzadko 7 µm.

Borowika gładkotrzonowego pomylić można z borowikiem ponurym (czarcim grzybem) Suillellus luridus, borowikiem kaukaskim Suillellus caucasicus, borowikiem ceglastoporym (czerwononóżką) Neoboletus erythropus, tudzież z borowikiem żółtoporym Caloboletus calopus. Należy pamiętać, iż borowik gładkotrzonowy jak sama nazwa wskazuje ma gładki czyli pozbawiony siatki trzon, co nieźle odróżnia go od dwu pierwszych gatunków. U borowika ceglastoporego nóżka jest mocniej purpurowa o ceglastym odcieniu. Borowik żółtopory za to ma żółte rurki i pory, zasiedla też inne siedliska od borowika gładkotrzonowego (dolnoreglowe i wyżynne świerczyny, a nie widne, ciepłe lasy liściaste).

Właściwości

Borowik gładkotrzonowy to grzyb niejadalny. Dawniej bywał zbierany mimo miernych walorów smakowych oraz ryzyka zatrucia przy nieodlewaniu wody.

Zastosowanie

W naszych czasach nie ma żadnych zastosowań. Borowik gładkotrzonowy zasługuje na ochronę z uwagi na ogromną rzadkość.

Okres występowania

III

VII

VIII

XII

Galeria zdjęć

Borowik gładkotrzonowy, No machine-readable author provided. Bernypisa assumed (based on copyright claims). / CC BY-SA

Bibliografia

Benjamin D. 1995.; "Mushrooms: Poisons and Panaceas - A Handbook for Naturalists, Mycologists and Physicians."; WH Freeman and Company, New York.;
Gerhardt E. 2006.; "Grzyby. Wielki ilustrowany przewodnik. Ponad 1000 opisanych gatunków."; Wyd. Klub dla Ciebie, Warszawa.;
Gumińska B., Wojewoda W. 1988.; "Grzyby i ich oznaczanie."; PWRiL, Warszawa.;
Krieglsteiner G., Andreas Gminder A., Wulfard Winterhoff W. 2000.; "Die Großpilze Baden-Württembergs. Band 2: Ständerpilze: Leisten-, Keulen-, Korallen- und Stoppelpilze, Bauchpilze, Röhrlings- und Täublingsartige."; Ulmer Verlag, Stuttgart.;
Kujawa A., Gierczyk B. 2011.; "Rejestr gatunków grzybów chronionych i zagrożonych w Polsce. Część IV. Wykaz gatunków przyjętych do rejestru w roku 2008."; Przegląd Przyrodniczy 22 (1): 17-83.;
Nuhn M., Binder M., Taylor A., Halling R., Hibbett D. 2013.; "Phylogenetic overview of the Boletineae."; Fungal Biology 117 (7–8): 479–511.;
Orłoś H. 1966.; "Atlas grzybów jadalnych i trujących."; PWRiL, Warszawa.;
Pilat A. 1969.; "Houby Československa ve svém životním prostředí."; Academia, Praha.;
Škubla P. 2007.; "Wielki atlas grzybów."; Dom wydawniczy Elipsa, Poznań.;
Wojewoda W. 2003.; "Checklist of Polish Larger Basidiomycetes. Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski."; Instytut Botaniki im. W. Szafera, Polska Akademia Nauk, Kraków.;
Wojewoda, W., Ławrynowicz, M. 2006.; "Czerwona lista grzybów wielkoowocnikowych w Polsce."; Instytut Botaniki im. W. Szafera, Polska Akademia Nauk, Kraków.;
Wu G., Li Y., Zhu X., Zhao K., Han L., Cui Y., Yang Z. 2016.; "One hundred noteworthy Boletes from China."; Fungal Diversity 81(1): 25-188;
Yeh K-W, Chen Z-C. 1980.; "The boletes of Taiwan."; Taiwania 25 (1): 166-184.;