Mleczaj śliski (Lactarius fluens)

Wstęp
Mleczaj śliski jest rzadko znajdowanym w Polsce, grzybem niejadalnym z rodziny gołąbkowatych (Russulaceae), spotykanym głównie w lasach liściastych. Należy do mleczajów o średnich lub dużych owocnikach. Dawniej uważano go tylko za odmianę lub podgatunek mleczaja śluzowatego L. blennius.
Sezon
Owocniki mleczaja śliskiego wyrastają samotnie albo w niewielkich grupkach od lipca do listopada.
Występowanie
Podobnie jak mleczaj śluzowaty także m. śliski wchodzi w związki mikoryzowe przede wszystkim z bukiem. Drugim, częstym partnerem mikoryzowym jest grab. W Polsce przypuszcza się, iż trzecią partnerką może być leszczyna. Dlatego gatunek ten spotyka się przede wszystkim w lasach liściastych: grądach i buczynach. Lubi gleby obojętne i zasadowe, unika kwaśnych, jałowych, ale i bardzo żyznych, z próchnicą typu mull. Najczęstszy bywa w starych drzewostanach, choć w Holandii widuje się go nawet w parkach miejskich.
Wygląd
Owocniki mleczaja śliskiego bywają dość okazałe i mięsiste jak na mleczaja. Kapelusz może osiągać 4-13 (czasem do 17) cm średnicy, a trzon 2,5-9,0 cm długości, przy 9-35 mm grubości.
Kapelusz jak u większości przedstawicieli rodzaju Lactarius także u m. śliskiego na najmłodszych okazach jest rozpłaszczony, na średnich coraz bardziej wklęsły, wreszcie robi się lejkowaty z małym garbkiem w samym centrum, w dotyku niemal gładki, o ledwo wyczuwalnym żyłkowaniu. Brzegi kapelusza m. śliskiego zazwyczaj lekko się podwijają, choć zdarzają się owocniki z brzegami mocno odgiętymi albo rozpostartymi, nierzadko rowkowanymi lub nieco żeberkowanymi. W suche, upalne dni wierzch kapelusza słabo lśni, zwykle jednak jest raczej matowy, śliski, a zarazem lepko-oślizgły. Środek z garbkiem przybiera często kolor brązowo bordowy z zielonkawym odcieniem, dalej kapelusz robi się zielono siwy, myszato szary, oliwkowo lub cieliście brązowy, a sam brzeg jest znacznie jaśniejszy, ochrowy lub żółtawy, miejscami wręcz kremowy. Im starszy owocnik, tym bardziej matowy w dotyku.
Blaszki na młodych owocnikach są bardzo jasne, kremowo białawe, na dojrzalszych stają się jasno ochrowo bure. Przyrastają lub nieco zbiegają na trzon, rozwidlając się przy trzonie, a zaokrąglając przy kapeluszu. Poza tym są gęsto ułożone, wąskie lub średnio szerokie, o mieszanym charakterze, z gładkimi ostrzami. Po naciśnięciu bądź ugryzieniu najpierw czerwienieją i brunatnieją, potem (po jakiś 2-3 godzinach) niemalże czernieją.
Nóżka jest centralna, równogruba albo zwężająca się ku dołowi, w młodych egzemplarzach pełna i elastyczna, w starszych pusta i łamliwa. Niemal cała przybiera kolor kremowo biały, tylko na dole może nabiegać siwo i rudo. Na starych albo uszkodzonych owocnikach mocniej brązowieje. W dotyku bywa stale gładka, a przy deszczowej lub mglistej pogodzie również kleista. Pierścienia i pochwy nie wykształca.
Miąższ mleczaja śliskiego charakteryzuje się znaczną grubością i sprężystością. Przybiera różne odcienie kremowej bieli albo jasnej szarości. Smakuje bardzo gorzko, potem wręcz piekąco. Aromat ma słabo wyczuwalny, ale dość przyjemny gdyż owocowy.
Mleczko (lateks) produkowane jest w dużych ilościach nawet przez stare owocniki. Odznacza się barwą białawą. Wysychając na powietrzu staje się zielono szare na tle owocnika, a brudno żółtawe na chusteczce. Smak lateksu zmienia się szybko, w pierwszej chwili łagodny, momentalnie robi się wręcz palący, i to mocno.
Wysyp spor kremowy ze słabym, cielistym poblaskiem. Zarodniki są nieamyloidalne lub lekko amyloidalne, szeroko jajowate, prawie kuliste, z nielicznymi brodawkami kształtu wydłużonych zadziorów. Brodawki te łączą się listewkami o wysokości 0,7-1,0 µm, tworząc razem wzorek podobny do umaszczenia zebry. Mierzą 6,9-7,2 x 5,4-5,8 µm. Obecne są liczne cystydy, wąskie i długie, kształtem zbliżone do szydeł.
Właściwości
Mleczaj śliski mimo przyjemnego zapachu jest niejadalny z racji ohydnego, paląco gorzkiego smaku. W Polsce zresztą zasługuje na ochronę z powodu rzadkości.
Zastosowanie
Brak możliwości wykorzystania mleczaja śliskiego w kuchni. Bywa badany przez naukowców w ramach szerzej zakrojonych prac nad mikoryzami u grzybów i nad ich metabolitami wtórnymi.