rezerwat przyrody

Rezerwat przyrody — to obszar objęty specjalną, regulowaną prawnie formą ochrony. Rezerwat przyrody pozwala na zachowanie jego walorów przyrodniczych, krajobrazowych, dydaktycznych i naukowych; na przykład poprzez chronienie roślin czy zwierząt, które nie występują nigdzie indziej, nie licząc danego rezerwatu. Obszary zabezpieczane w ten sposób znajdują na terenie całej Polski i są też powszechne w innych krajach świata.

Dokumentem, na mocy którego dany obszar staje się rezerwatem, jest zarządzenie regionalnego dyrektora ochrony środowiska. Natomiast podstaw prawnych, konkretyzujących pojęcie rezerwatu jako takiego oraz przedstawiających cele tworzenia tych form obszarowej ochrony, należy szukać w Ustawie z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody. W art. 13 tejże ustawy czytamy, że: „Rezerwat przyrody obejmuje obszary zachowane w stanie naturalnym lub mało zmienionym, ekosystemy, ostoje i siedliska przyrodnicze, a także siedliska roślin, siedliska zwierząt i siedliska grzybów oraz twory i składniki przyrody nieożywionej, wyróżniające się szczególnymi wartościami przyrodniczymi, naukowymi, kulturowymi lub walorami krajobrazowymi”.

Rezerwat Jezioro Orłowo Małe/By Szczureq (Own work) [CC BY-SA 4.0], via Wikimedia Commons

Zgodnie z ustawą, wspomniany już regionalny dyrektor ochrony środowiska, ustala szczegółowe ramy oraz cele funkcjonowania każdego nowo wyodrębnianego rezerwatu. Określa on jego nazwę i dokładne położenie, a także rodzaj, typ i podtyp. Wskazuje także jednostkę, która będzie sprawowała nad rezerwatem nadzór.

Obszar, który stał się rezerwatem przyrody, jest chroniony przed działaniami i decyzjami, które mogłyby zagrażać jego walorom przyrodniczym. Wszelkie kierunki oraz projekty zagospodarowania przestrzennego, które dotyczą w jakikolwiek sposób terenu rezerwatu przyrody i jego otuliny (najbliższego otoczenia), w tejże części muszą być uzgadnianie z regionalnym dyrektorem ochrony środowiska. Ponadto na terenie rezerwatu przyrody surowo zabronione jest chwytanie i zabijanie dzikich zwierząt, umyślne płoszenie ich, niszczenie schronień zamieszkującej rezerwat zwierzyny; zbieranie, niszczenie i uszkadzanie roślin oraz grzybówskamieniałości, w tym minerałów i bursztynugleby czy szkodliwa ingerencja w środowisko wodne.

Rezerwat krajobrazowy na Szczelińcu Wielkim udostępniony jest do zwiedzania. By Sylwia Ufnalska (Own work) [CC BY-SA 3.0], via Wikimedia Commons

Działania, takie jak piesze wycieczki, jazda rowerem, biwakowanie, rozpalanie ogniska, uprawianie sportów wodnych, wspinaczka itd., mogą być prowadzone wyłącznie na szlakach i w miejscach, które wyznaczył do tego regionalny dyrektor ochrony środowiska. Za wejście na teren rezerwatu przyrody mogą być pobierane opłaty, z których dochód przeznacza się później na cele ochrony przyrody w tymże rezerwacie. Zasady udostępniania rezerwatu dla zwiedzających oraz cele ochrony i wynikające z nich planowane względem rezerwatu działania, ustala się na następne 20 lat i zawiera w tak zwanym planie ochrony. Obok parków narodowych, rezerwaty przyrody to formy ochrony, które nakładają największe ograniczenia w sferze prowadzenia działalności gospodarczej na terenie rezerwatu i jego otuliny.

Rezerwat leśny Buczyna nad Słupią/By Maria Golinski (Own work) [CC BY 2.5, GFDL or CC BY-SA 4.0-3.0-2.5-2.0-1.0], via Wikimedia Commons

1481 terenów na obszarze Polski funkcjonuje jako wyodrębnione rezerwaty przyrody. Łącznie zajmują one powierzchnię prawie 166 tys. hektarów. Zaliczamy do nich rezerwaty krajobrazowe, przyrody nieożywionej, faunistyczne, florystyczne, leśne, torfowiskowe, wodne, stepowe i słonoroślowe. Największe liczebnie oraz powierzchniowo są rezerwaty leśne, których mamy w Polsce ponad 720.

By Przykuta [GFDL or CC BY-SA 3.0], via Wikimedia Commons