Krowa domowa, czyli co mają wspólnego jogurt, torreador i metan w atmosferze

Krowy domowe nie cieszą się na świecie najlepszą prasą. W języku potocznym stanowią synonim osoby nie najmądrzejszej, zaś w kontekście zmiany klimatu oskarżane są o produkcję ogromnych ilości metanu – to najpoważniejsze źródło emisji gazów cieplarnianych w rolnictwie. Nie można jednak winić zwierząt za skalę ludzkiego apetytu. A krowa to wbrew pozorom dość inteligentne i towarzyskie zwierzę, które zdecydowanie pomogło rozwojowi cywilizacji.

W 2012 r. międzynarodowy zespół naukowców przeprowadził badanie DNA z kości krów domowych znalezionych w ramach irańskich wykopalisk archeologicznych. Z pogłębionej analizy okazało się, że wszystkie dzisiejsze krowy pochodzą od pojedynczego stada ok. 80 dzikich turów, które udomowione zostały przez człowieka przed 10,5 tysiącem lat. Obecnie na całym świecie według danych FAO jest ok. 1,5 miliarda krów domowych będących potomkami owego pierwszego stada.

Jak wygląda krowa domowa?

Odpowiedź na to pytanie nie jest tak oczywista, jakby się mogło wydawać. Ogromne różnice zaznaczają się już choćby w temacie, ile waży krowa domowa. Dorosłe samce w zależności od rasy mogą bowiem ważyć od 300 do 1500 kg, przy czym byki są zawsze większe i cięższe niż samice. Do najmniejszych należy irlandzka rasa Dexter o wyjątkowo krótkich nogach i zazwyczaj czarnym futrze. Największa jest natomiast biała włoska rasa Chianina, której woły wysokością w kłębie sięgają nawet 2 m.

Różnice w wyglądzie krów domowych dotyczą również długości rogów, które mogą sięgać nawet 2,4 m od jednego wierzchołka do drugiego (rasa Texas Longhorn) lub być w ogóle nieobecne. Sierść bywa zaś biała, brązowa, siwa, czarna, łaciata; krótka albo długa, jak u szkockiej rasy wyżynnej.

Poza tym jednak wszystkie krowy domowe to oczywiście ssaki parzystokopytne o racicach z wyraźnie zaznaczonym trzecim i czwartym palcem, o masywnym ciele, dużej głowie oraz dość długim ogonie. Wspólna jest również anatomia, a w tym zwłaszcza szczególny system trawienny przystosowany do życia żwacza. Paradoksalnie, odpowiedź na pytanie, ile krowa ma żołądków, brzmi: jeden. Nieporozumienie bierze się z faktu, że jest on podzielony na cztery części, z których każda – żwacza, czepiec, księgi i trawieniec – odgrywa swoją rolę w trudnym procesie trawienia celulozy.

Co je krowa domowa?

A skoro jesteśmy już przy układzie trawiennym, warto rozprawić się z kolejnym mitem, jakoby krowy domowe jadły tylko trawę i siano. W rzeczywistości chętnie konsumują również pszenicę, soję, jęczmień, kukurydzę oraz paszę kiszoną. Farmerzy, którym zależy na jakości mleka, starannie komponują jadłospis dla bydła, dobierając odpowiednie proporcje skrobi oraz protein roślinnych. Typowa krowa mleczna dziennie zjada nawet 16 kg siana oraz ok. 11 kg mieszanki ziaren. Dodatkowo wypija nawet 50 l wody, której podaż jest kluczowym warunkiem mleczności. 

Ile żyje krowa domowa i kiedy dojrzewa do rozrodu?

Najstarsza na świecie krowa domowa – Wielka Berta, która trafiła aż dwukrotnie do Księgi Rekordów Guinnessa – doczekała się 48 urodzin. To jednak wyjątek od reguły, gdyż krowy średnio dożywają 15-20 lat. I to zdarza się jednak bardzo rzadko, ponieważ w hodowli rzadko pozwala się im dożyć szóstych urodzin. Gdy tylko ich produkcja mleczna spada, biedne krasule idą zwykle na rzeź.

Młode byczki osiągają tymczasem zdolność rozpłodową już w wieku 7 miesięcy, a samice nawet miesiąc wcześniej. Hodowcy dla lepszych rezultatów z rozpłodem czekają jednak zwykle do ok. 15-20 miesiąca życia, a i wówczas inicjatywa leży głównie po stronie człowieka. W profesjonalnej hodowli najczęściej korzysta się bowiem ze sztucznego unasienniania, która pozwala lepiej kontrolować liczebność i jakość stada. Ciąża trwa ok. 9 miesięcy i z reguły kończy się urodzeniem jednego cielaka – bliźnięta są rzadkością.

Zmysły, komunikacja i temperament krowy domowej

Jak widzi krowa domowa? Doskonale! To jej dominujący zmysł, którym ogarnia perspektywę nawet 330° wokół. Rozróżnia też barwy, choć nie tak dobrze jak człowiek, ale jej zdolność do akomodacji wzroku jest dość słaba. Gorszy jest również słuch, który mimo wszystko wystarcza na rozpoznanie muczenia – można w nim ponoć odczytać wiek, płeć, status społeczny oraz rozpłodową gotowość „nadawcy”.

Krowy domowe to zwierzęta towarzyskie, które nawet krótką izolację od stada opłacają wyraźnym stresem – jego ślady przenikają do moczu w formie zapachu łatwego do wykrycia przez inne krowy. W stadzie nie wszyscy są jednak równi – starsze osobniki dominują nad młodszymi, a samce nad samicami. Dominacja ta bynajmniej nie jest ustalana drogą agresji na pastwisku, a ewentualne potyczki mają charakter zabawy i nie prowadzą do urazów.

Krowy domowe są przy tym zaskakująco inteligentne. Badania naukowe dowodzą, że potrafią się uczyć, dostrzegają satysfakcję z własnych postępów, są w stanie zapamiętywać rozłożenie pożywienia w labiryncie, a nawet rozpoznawać poszczególnych ludzi. Jednocześnie są wysoce emocjonalne, a ich negatywne odczucia okazują się mieć przełożenie na jakość mleka i mięsa pozyskiwanych z hodowli. Farmerzy powinni więc zdecydowanie dbać o samopoczucia swego bydła.

Hodowla krów domowych na świecie

Krowy domowe to jedno z najpopularniejszych zwierząt hodowlanych na świecie. Dostarczają ludziom wołowiny i cielęciny, mleka oraz skór, a także rozrywki w przypadku rodeo i korridy. Różne rasy przystosowane są do różnych warunków, co umożliwia hodowlę w górach, na wrzosowiskach, mokradłach, a nawet terenach półpustynnych. Te nowoczesne zwykle są wyspecjalizowane, podczas gdy tradycyjne rasy są uniwersalne i dlatego preferuje się je w tradycyjnej, rodzinnej hodowli.

Największym producentem krowiego mięsa na świecie są Stany Zjednoczone, a po nich Brazylia, Chiny i Argentyna. Niestety, ze względów ekologicznych nie jest to najbardziej racjonalna gałąź produkcji żywności. Wziąwszy pod uwagę wielkość pastwisk i stopień ich wykorzystania, o wiele ekonomiczniej byłoby wykorzystać je pod uprawę roślin o przeznaczeniu spożywczym. Do tego dochodzi problem wspomnianych wcześniej emisji metanu, związanej ze szczególnym składem mikroflory jelit krowy domowej. Odpowiedzialni hodowcy próbują je ograniczać za pomocą specjalnych pasz, immunizacji, zmniejszenia wykorzystania antybiotyków oraz selekcji genetycznej.

Krowa domowa – najczęściej zadawane pytania o krowę

Ile krowa domowa daje mleka dziennie?
    
Gdyby pozostawić ją naturze, krowa domowa dziennie produkuje ok. 8 litrów mleka – objętość ta w zupełności pokrywa potrzeby cielaka. Dzięki odpowiednim technikom zwiększającym mleczność krów domowych dzienny udój może wynosić jednak nawet 50 l.
    
Jak śpi krowa domowa?
    
Na leżąco. Krowy domowe zasadniczo potrzebują ok. 4 godzin snu na dobę i chociaż podobnie jak konie domowe posiadają układ ustaleniowy, który pozwala im spędzać cały dzień na stojąco bez męczenia się, do prawdziwego wypoczynku potrzebują się jednak położyć.

Co pije krowa domowa?
    
Nie mleko oczywiście, ale wodę. Krowy domowe mają dość spore zapotrzebowanie na czystą, świeżą wodę w ilości 2-3,5 l na każdy 1 litr wyprodukowanego mleka.