Termomodernizacja budynków. Jak pomóc jerzykom, oknówkom i kawkom?

Od kilu lat postępuje ciągła termomodernizacja budynków. Najczęściej odbywa się w miastach – w budynkach z wielkiej płyty, pozostałościach po dawnym systemie budownictwa. Uszczelnianie budynków niesie ze sobą korzyści finansowe, jak również ulgę dla klimatu. Jednak te słuszne działania mają także negatywne skutki – w trakcie termomodernizacji budynków dochodzi często do likwidacji miejsc lęgowych ptactwa.

Życie w wielkim mieście

W dużych miastach przeważają mury budynków i tutaj ptaki odnajdowały dotąd dogodne miejsca do budowy gniazd. Wśród miejskiego ptactwa można wymienić liczne gatunki, ale najczęściej budynki wykorzystywały oknówka, jerzyk i kawka. Jaskółka oknówka buduje gniazda z błota, przyklejając je do ścian budynków. Z kolei jerzyki wykorzystują szczeliny w budynkach, miejsca pod dachami, spękania murów. Kawka często gnieździ się w kominach i załomach murów.

Odbywające się bardzo licznie modernizacje budynków powodują masowe niszczenie miejsc pod gniazda. Niekiedy objawia się to w dramatycznych scenach poszukiwania miejsc do budowy gniazd w okresie wiosennym, któremu towarzyszy głośny rejwach zaniepokojonych ptaków. O znaczeniu ptaków wiemy chyba wszyscy. Rola ich polega przede wszystkim na niszczeniu licznych owadów latających. Nie zdajemy sobie sprawy, jak wielka jest skala zjadania muszek i komarów, szczególnie przez jerzyki i jaskółki oknówki. Kawka zjada pędraki, dżdżownice, szarańczaki; potrafi chwytać myszy, będące w miastach szkodnikami.

Prawo chroni miejsca lęgowe ptaków w okresie planowania i wykonywania modernizacji budynków. Zamiast wykonywać nerwowe działania już w czasie wznoszenia rusztowań, można wcześniej uprzedzić sytuację, budując i zawieszając w stosownych miejscach skrzynki lęgowe dla zagrożonych gatunków. Dobrze byłoby skrzynki (budki lęgowe) wieszać możliwie jak najwcześniej, przed remontem, by ptaki mogły bez problemu znaleźć nowe miejsca lęgowe.

Przedstawiam kilka planów budowy budek lęgowych dla gatunków bardzo mocno związanych z budynkami miejskimi.

Oknówki przylatują do nas z początkiem kwietnia a odlatują pod koniec września. Gniazda budują z błota zmieszanego ze śliną, niekiedy z domieszką plew. Jest nim kula (rozmiary 11-20 x 7-18 cm) z otworem od góry, umieszczana pod okapem, pod gzymsami dachów lub w niszach okiennych. Pod gniazdami zostawia ślady odchodów. Wyróżnia się dwa rozwiązania – półki zaopatrzone w daszek (jeśli gniazdo ma być wznoszone bez zabezpieczenia z góry) lub półki bez zadaszenia, jeśli gniazdo ma być budowane pod okapem. Oknówki to ptaki towarzyskie, dlatego często budują kilka „sąsiedzkich” gniazd (konstrukcje półek przewidują konstrukcje dla dwóch gniazd obok siebie).

Jerzyki odbywają lęgi raz w roku – od maja do pierwszych dni września. Okres wysiadywania jaj wynosi około 20 dni a młode opuszczają gniazda średnio po 40 dniach dojrzewania. Skrzynki lęgowe dla tych ptaków dobrze jest umieszczać na ścianach budynków poniżej rynien deszczowych. Ponieważ jest to gatunek kolonijny, wolno umieszczać skrzynki w odległości kilku cm od siebie, ale odległość między ich grupami powinna wynieść ok.3 m. Budki te z powodzeniem zastępują zabudowywane podczas dociepleń budynków szczeliny pod dachami.

Kawki budują gniazda w szczelinach pod stropodachami oraz w kominach budynków. Ptaki te są stałym elementem naszej przyrody, lęgi odbywają najczęściej raz w roku. Wysiadywanie zajmuje ok. 20 dni a pisklęta osiągają samodzielność po ok. 32 dniach. Ptak ten gnieździ się także poza murami, w budkach o rozmiarach wielkości podstawy 25 x 25 cm i wysokości 50-80cm. Średnica otworu wlotowego wg różnych znawców może wahać się od ok. 9 do 15 cm.

Skrzynki dla ptaków dobrze jest budować z desek (nie powinny być one cieńsze niż 1 cm) lub z masy trzcinobetonowej. Masa ta daje możliwość pokrywania kryjącymi farbami natynkowymi. Budki dobrze jest zabezpieczyć impregnatami drewnopodobnymi a ich daszki pokryć papą. Należy starać się zapewnić szczelność konstrukcji. Skrzynki należy mocować na ścianach budynków za pomocą metalowych uchwytów i przy pomocy kołków rozporowych.