Borowik ceglastopory (Boletus luridiformis)

Wstęp

Borowik ceglastopory jest często poszukiwanym grzybem jadalnym, ze względu na swoje walory smakowe. Przyrządzony w nieodpowiedni sposób jest jednak trujący. Charakterystyczną cechą tego grzyba jest właściwość jego miąższu, który w kontakcie z powietrzem sinieje i przybiera niebieską barwę.

Sezon

Borowik ceglastopory z czerwoną nóżką to grzyb zwany również jako gniewosz, gniewus czy huban, który wygląda jak duży prawdziwek i rośnie od maja do października. Najobficiej występuje latem i wczesną jesienią.

Występowanie

Borowik ceglastopory rośnie w lasach iglastych, liściastych i mieszanych, głównie w okolicach górskich i podgórskich, gdzie można go znaleźć pod świerkami i jodłami. Na nizinach spotykany jest rzadziej – najczęściej w okolicach dębów i buków. Rośnie na glebach o odczynie kwaśnym i obojętnym. Ten niebieski i czerwony od spodu grzyb zwany hubanem, gniewusem czy gniewoszem występuje w całej Europie, w Alpach można go znaleźć nawet na wysokości 2000 m. n.p.m.

Wygląd

Owocnik borowika ceglastoporego osiąga średnicę od 5 do 20 cm. Przybiera kolor ciemnobrązowy, jasnobrązowy lub oliwkowobrązowy. Czasem zdarzają się osobniki brązowoczarne lub kasztanowobrązowe. Borowik tego rodzaju pokryty jest pilśniowatą lub zamszową, matową skórą, która po zgnieceniu robi się prawie czarna. Kapelusz, który mają siniejące po kontakcie miąższu z tlenem grzyby gniewusy, początkowo przybiera kształt półkolisty, u starszych osobników staje się wypukły. Nie da się zdjąć z niego skóry.

Rurki osiągają wysokość od 2 do 3 cm. Są żółtozielone, ze stosunkowo drobnymi i gęstymi porami, które w młodości przybierają żółtą barwę. U starszych okazów robią się ceglastoczerwone, a następnie bledną i stają się pomarańczowe.

Trzon grzyba gniewosza (hubana) początkowo jest bulwiasty, czasem w środkowej części zgrubiały, u starszych osobników przybiera kształt maczugowaty. Jego grubość waha się od 2 do 4 cm., a długość od 5 do 15 cm. Górna część trzonu borowika jest koloru żółtego, w środkowej części na żółtym tle pojawiają się czerwone pilśniowate plamki lub łuseczki, a dół przybiera odcień oliwkowy. Jest bardzo gęsto pokryty nieregularnymi strzępkami, a nie siatką.

Miąższ borowika ceglastoporego jest jaskrawożółty, po przecięciu zmienia barwę na ciemnoniebieską lub atramentową. Jest twardy i jędrny. Ma łagodny smak i słaby zapach.

Istnieje możliwość pomylenia borowika ceglastoporego z trującymi gatunkami borowików o czerwonym spodzie kapelusza i czerwonym trzonie, dlatego borowik ceglastopory jest rzadko zbierany nawet przez doświadczonych grzybiarzy.

Jak go nie pomylić z innymi gatunkami? Do gatunku znanego pod nazwani gniewosz, gniewus czy huban podobnych jest kilka odmian, przez co powinny zbierać go jedynie doświadczone osoby. Grzyb z czerwonym spodem pomylić można m.in. z borowikiem ponurym. Zwany siniakiem czy dębiakiem, odróżnia się od jadalnego okazu gorzkim smakiem i obecnością kopułkowatej siateczki na nóżce. Borowik ceglastopory podobny jest również do borowika gładkotrzonowego, ale aby odróżnić oba gatunki, wystarczy spojrzeć na trzony. Gniewus ma specyficzne kosmki, podczas gdy gładkotrzonowy jest pozbawionych naleciałości na nóżce. Młode owocniki mogą być także mylone z borowikiem grubotrzonowym, ponieważ oba grzyby występują na tym samym terenie, a ich miąższ po przecięciu przybiera barwę niebieską. U borowika grubotrzonowego jest ona jednak mniej intensywna, a sam miąższ ma bardzo gorzki smak. Poza tym borowik grubotrzonowy pokryty jest siatką (a nie strzępkami, jak w przypadku borowika ceglastoporego) i ma żółte rurki oraz jaśniejszy kapelusz.

Do pomyłek dochodzi również z borowikiem szatańskim, którego rozpoznasz po zdecydowanie jaśniejszym kapeluszu i mocno krwistym kolorze nóżki. W naszym kraju zdarza się to jednak rzadko, gdyż szatan nie jest tu często spotykanym okazem.

Właściwości

Borowik ceglastopory (gniewus) obejmuje grzyby spożywane głównie ze względu na dobry smak. Nie posiada ważniejszych wartości odżywczych.

Zastosowanie

Borowik ceglastopory może być spożywany tylko po obróbce termicznej, ponieważ surowy, niedogotowany lub niedosmażony jest trujący i wywołuje problemy żołądkowo–jelitowe. Odpowiednio przyrządzony może być jednak smacznym dodatkiem do mięs i makaronów oraz składnikiem zup i sosów. Odpowiednia liczba zebranych okazów tego grzyba pozwala na przygotowanie smakowitej zupy grzybowej czy sosu, który świetnie nadaje się jako dodatek do gołąbków, placków zbójnickich czy mięsa. Grzyb gniewosz doskonały smak oferuje w postaci duszonej, smażonej czy suszonej. Za przysmak uchodzi również borowik ceglastopory marynowany, którego smak doskonale przenika się z ostrością octu i dodanych do marynaty ziół. Wiele osób gniewusy dodaje także do farszu czy makaronów, dzięki czemu potrawy zyskują wyjątkowo aromatyczny, grzybowy smak. Z uwagi na swój bardzo wyczuwalny aromat grzyby huban świetnie spisują się w bożonarodzeniowym barszczu. W celu ich bezpiecznego przechowania do zimy należy je oczyścić, po czym wysuszyć i umieścić w szczelnym pojemniku.

Borowik ceglastopory – pytania i odpowiedzi

Czy już siniejące grzyby nadają się do spożycia?

Zależy jakie – uszkodzony gniewosz sinieje, ale nadaje się do jedzenia po obróbce termicznej. Istnieją jednak także inne odmiany, które po przekrojeniu robią się niebieskie.

Grzyb z czerwoną nóżką – ile kosztuje gniewus?

Ceny są różne. Suszony borowik ceglastopory nadający się na farsz czy do barszczu kupić można za około 20-30 zł za 100 g.

Skąd wzięła się nazwa gniewus?

Nazwa tak wywodzi się właśnie z procesu sinienia grzyba, które następuje po jego uszkodzeniu czy naruszeniu.