Strunowce (Chordata) – wyposażone w strunę grzbietową (słowo chorda w łacinie i grece oznacza strunę) o dwustronnej symetrii budowy ciała, zaliczane do trójwarstwowców (wyposażone w trzy
warstwy komórek – ektodermę, endodermę i mezodermę), cechujące się obecnością otworu gębowego i odbytu (należą tym samym do wtóroustych –
organizmów, u których w
rozwoju embrionalnym z pragęby kształtuje się odbyt).
Cechy charakterystyczne strunowców:
- ciało wyposażone w stronę grzbietową,
- obecność cewki nerwowej,
- posiadanie gardzieli,
- obecny układ pokarmowy,
- serce będące pompą tłoczącą dla życiodajnej krwi,
- obecność ogona służącego do poruszania się.
Te sześć cech może pojawiać się na dowolnym etapie rozwoju
osobniczego.
Struna grzbietowa, czyli główna cecha decydująca o charakterystyce strunowców, to wewnętrzny szkielet osiowy zbudowany z
tkanki łącznej. Ma ona formę elastycznego pręta przebiegającego wzdłuż ciała i jest zbudowana z mezodermy. Występuje przede wszystkim w rozwoju
zarodkowym. Nad struną przebiega układ nerwowy (cewka), a pod nią znajduje się układ pokarmowy (umiejscowiony między układem nerwowym a sercem). Układ nerwowy u większych strunowców przekształca się w
mózg i rdzeń kręgowy. Układ krwionośny zamknięty, usytuowany po stronie brzusznej. Występują łuki i szczeliny
skrzelowe, które po etapie rozwoju zarodkowego przekształcane są w kosteczki skrzelowe.
W zależności od
gromady i poziomu rozwoju ewolucyjnego, poszczególne cechy mają przekształconą
formę. U niektórych przedstawicieli zanika ogon. Z kolei struna grzbietowa u organizmów ewolucyjnie wyższych występuje jedynie w
stadium zarodkowym, a następnie przekształca się w
kręgosłup. Więcej różnic występuję u strunowców w obrębie konkretnych funkcji
życiowych –
oddychania,
rozmnażania,
trawienia czy poruszania się.
Podział strunowców na podtypy i gromadyStrunowce dzielą się na trzy podtypy, z których najliczniejszą i najbardziej zróżnicowaną grupę stanowią
kręgowce. Liczba
gatunków kręgowców dochodzi do niespełna 58 tys. Zaliczamy do nich między innymi – jednym z kręgowców jest więc
człowiek. Bezczaszkowce to współcześnie tylko 30 gatunków zwierząt, natomiast osłonice liczą ich 100 razy więcej. Wiele spośród gatunków strunowców to organizmy wymarłe.
Osłonice (Tunicata) Liczą około 3 tys. gatunków. Są to strunowce o bardzo prostej budowie, których cechą charakterystyczną jest tunika – rodzaj zewnętrznej osłonki zbudowanej z niestrawnego
węglowodanu (tunicyny), która pełni dla osłonic funkcję ochronną. Osłonice żyją wyłącznie w
wodach morskich. Zaliczamy do nich żachwy, sprzągle, ogonice i bezszparkowce (gromady). Struna grzbietowa u osłonic występuje jedynie w stadium
larwalnym.
Bezczaszkowce (Cephalochordata)Bezczaszkowce (strunogłowe), podobnie jak osłonice, mają bardzo uproszczoną budowę i zasiedlają
środowisko przybrzeżne mórz ciepłych
stref klimatycznych – żyją zagrzebane w piaskach dna morskiego. Charakteryzują się mocno wydłużonym, lancetowatym, bocznie spłaszczonym ciałem. Najbardziej rozpoznawalnym bezżuchwowcem jest lancetnik.
Kręgowce (Vertebrata)Kręgowce w przeciwieństwie do dwóch poprzedzających je podtypów to wysoce rozwinięte zwierzęta o bardziej złożonej budowie ciała. Właściwie kręgowcom jest posiadanie szkieletu zbudowanego z
tkanki łącznej kostnej i chrzęstnej, która stanowi podporę dla
mięśni i
narządów. Dzięki niemu kręgowce mogą osiągać znacznie większe rozmiary niż pozostałe strunowce, a działanie ich organizmów oparte jest o bardziej wyspecjalizowane funkcje (dotyczy to zwłaszcza wyżej rozwiniętych ssaków).
Pierwszą gromadą wśród kręgowców są bezżuchwowce (Agnatha) – proste, wręcz prymitywne zwierzęta wodne pozbawione szczęk. Należą do nich żyjące obecnie
minogi i śluzice, a także wymarłe konodonty, Pteraspidomorphi, Anaspida i Thelodonti. Główna grupa kręgowców, uznana w
taksonomii za infratyp to z kolei żuchwowce. Zaliczamy do nich nadgromadę Tetrapoda (czworonogich), do których należą , a także owodniowce, czyli , , ssaki i gady ssakokształtne (synapsydy). Oprócz nadgromady czworonogich do kręgowców zaliczamy również poszczególne gromady :
kostnoszkieletowe,
chrzęstnoszkieletowe oraz wymarłe pancerne i fałdopłetwe.
Ewolucja strunowcówTaksonem bazowym, od którego początek wzięły kolejne podtypy i gromady kręgowców, są bezczaszkowce. Z kolei najbliżej spokrewnione ze sobą są kręgowce i osłonice. Nie brakuje też teorii, że to właśnie osłonice stanowią takson bazowy dla pozostałych kręgowców. Pokrewieństwo oraz
ewolucja strunowców pozostają przedmiotami dyskusji.