Witamina B5 (kwas pantotenowy) – właściwości, działanie i występowanie witaminy B5

Witamina B5, zwana kwasem pantotenowym, występuje w wielu produktach spożywczych – roślinnych i zwierzęcych. Odpowiednie stężenie witaminy B5 w naszym organizmie odpowiada m.in. za prawidłową gospodarkę hormonalną, promienny wygląd skóry i zdrowe włosy. Dieta zdominowana przez wysoko przetworzone produkty, takie jak np. pizza czy chipsy sprzyja niedoborom witaminy B5.

Witamina B5 stanowi mieszaninę czterech związków chemicznych: kwasu pantotenowego, panteiny, pantenolu i koenzymu A. Powszechnie jest określana mianem kwasu pantotenowego. Nazwa ta odnosi się do tego, że jest to substancja wysoce rozpowszechniona w przyrodzie, a jednocześnie niezbędna do funkcjonowania wszystkich komórek naszego ciała. Została odkryta na początku dwudziestego stulecia. Początkowo określano ją mianem substancji pobudzającej wzrost drożdży – „Bios II” – i powodującej ustąpienie zapalenia skóry u kurcząt. Jakiś czas później wyodrębniono z niej kwas pantotenowy i określono jego wzór oraz budowę. W 1940 roku po raz pierwszy udało się laboratoryjnie pozyskać witaminę B5 drogą syntetyczną.

Naturalne źródła witaminy B5

Witamina B5 znajduje się w wielu produktach roślinnych i zwierzęcych. Co ciekawe, największe jego stężenie odnaleziono w drożdżach piwnych i w mleku pszczelim, stanowiącym pokarm królowych pszczół. Również nasza flora jelitowa jest w stanie syntetyzować tę substancję, jednakże do tej pory nie zbadano w jakim stopniu nasz organizm może ją w takiej formie wykorzystywać. Dzienne zapotrzebowanie na witaminę B5 wynosi 7 mg dla osób dorosłych i ok. 3 mg dla dzieci. Zarówno wegetarianie, jak i osoby umieszczające mięso w swoim jadłospisie mogą skomponować codzienne menu w taki sposób, by nie zabrakło w nim tej cennej substancji. Najwięcej znajdziemy jej w wątróbce (7,70 mg/100 g), otrębach pszennych (2,85 mg/100 g) i świeżym pstrągu (1,85 mg/100 g). Pozostałe produkty, które warto umieścić w swojej diecie to: pestki słonecznika (1,40 mg witaminy B5 na 100g produktu), śledzie (1,35 mg/ 100 g), ser pleśniowy (1,10 mg/ 100 g), orzechy włoskie (0,90 mg/100 g), mąka pełnoziarnista (0,78 mg/100 g), żółtko jaja (0,75 mg/100 g) i dziczyzna (0,57 mg/100 g).

Uwaga na gotowanie. Słabe punkty witaminy B5

Witamina B5 stanowi żółtą, oleistą ciecz i jest uznawany za najmniej trwałą witaminę z grupy B. Proces podgrzewania i przetwarzania żywności powoduje znaczne straty w stężeniu tej substancji. Mielone zboże traci do 50% witaminy B5, pieczone mięso – ok. 40%, a gotowane – do 30%. Syntetyczna forma kwasu pantotenowego – pantotenian wapnia – jest nieco bardziej trwała. Jest to krystaliczny proszek o kwaśnym smaku, który nie rozpuszcza się w alkoholu, a także wykazuje odporność na działanie światła.

Witamina B5 to przebój kosmetologii

Witamina B5 znajduje szerokie zastosowanie w kosmetyce – przede wszystkim dzięki jej nawilżającemu i zatrzymującym wilgoć w skórze działaniu. Dodatkowo, jest silnym stymulatorem wzrostu i odnowy komórek. Zazwyczaj używa się jej syntetycznej wersji, a więc – soli wapniowej. Substancja ta przyspiesza wzrost włosów, zwiększa jędrność skóry, przyspiesza gojenie się ran i stanów zapalnych oraz łagodzi zaczerwienienie skóry. W preparatach kosmetycznych możemy znaleźć ją w formie 0,05–0,5% roztworu pantotenianu wapnia. Często występuje w duecie z witaminą C. Z kolei trwalsza forma D-pantenolu – prowitamina witaminy B5 – korzystnie wpływa na nasze włosy, zwiększając ich grubość, nadając połysk i zapobiegając rozdwajaniu się końcówek. Stosuje się go również w preparatach przeznaczonych do pielęgnacji zniszczonej i przesuszonej skóry.

Witamina B5 jest lekiem na trądzik?

Badania przeprowadzone przez chińskich naukowców z Department of General Surgery w Hong Kong Central Hospital wykazały związek pomiędzy niewystarczającym poziomem witaminy B5 w organizmie a trądzikiem. Zdaniem badaczy, prowadzący do zaburzeń hormonalnych niedobór tej substancji jest w stanie spowodować pojawienie się tego typu zmian na skórze albo nasilić już istniejące. Z tego względu, suplementacja witaminą B5 połączona z odpowiednią pielęgnacją skóry może stać się skuteczną kuracją dla osób zmagających się z tym problemem.

Spis zadań witaminy B5

Koenzym A, czyli aktywna forma witaminy B5, odgrywa ważną rolę w wielu procesach metabolicznych zachodzących w naszym organizmie. Jego prawidłowe stężenie jest niezbędne do właściwego przebiegu przemian białkowo-tłuszczowych, utrzymania odpowiedniego poziomu cholesterolu we krwi, powstawania hormonów takich, jak np. progesteron, testosteron i kortyzol oraz wytwarzania hormonów szczęścia – serotoniny i dopaminy.

Substancja ta chroni nas także przed chorobami, wspierając produkcję przeciwciał. Nieoceniony jest wpływ witaminy B5 na wygląd naszej skóry. Dzięki jego działaniu organ ten może się szybko regenerować i zyskać odporność na przedwczesne starzenie. Co więcej, witamina B5 chroni także nasze włosy przed wypadaniem i utratą pigmentacji.

Bóle mięśni, trądzik, zajady – symptomy hipowitaminozy

Niedobór witaminy B5 zdarza się niezwykle rzadko. Można go stwierdzić na podstawie objawów, jakie występują u pacjenta. Obniżony poziom kwasu pantotenowego w organizmie przejawia się skurczami w obrębie nóg i ramion, bólem mięśni i stawów, przypominającym objawy choroby wirusowej, biegunką, wypadaniem włosów, trądzikiem, zajadami, trudnym gojeniem się ran, pogorszeniem się widzenia i rozdrażnieniem. W przypadku przewlekłego niedoboru tej substancji może wystąpić reumatoidalne zapalenie stawów.

Co sprzyja niedoborom witaminy B5?

Osoby najbardziej narażone na spadek poziomu witaminy B5 w organizmie to kobiety przyjmujące antykoncepcję hormonalną, alkoholicy i ludzie, których głównym składnikiem diety są potrawy gotowane i wysoko przetworzone, takie jak np. makaron czy pizza.

Kuracja hipowitaminozy

W celu pozbycia się niedoboru witaminy B5, należy wyeliminować czynniki odpowiedzialne za ten stan, zmienić nawyki żywieniowe, uzupełniając dietę o orzechy, otręby pszenne, jaja i wątróbkę, spożywać produkty o jak najmniejszym stopniu przetworzenia albo zacząć przyjmować suplementy diety w tabletkach – najlepiej wraz z innymi witaminami z grupy B. Na rynku możemy znaleźć tę substancję również w postaci preparatów farmakologicznych o nazwie „pantotenian wapnia”.

Czy witaminę B5 możemy przedawkować?

Stwierdzono, że nadmierne spożycie witaminy B5 nie zagraża zdrowiu ani życiu, ponieważ jej nadmiar wydalamy z organizmu wraz z moczem. Badania wykazały jednak, że bezpośrednio po przyjęciu zbyt dużej dawki tej substancji może wystąpić biegunka.

Dlaczego warto zadbać o prawidłową podaż witaminy B5?

Witamina B5 jest substancją, która regulując gospodarkę hormonalną wpływa nie tylko na stan organów wewnętrznych, lecz także na nasz wygląd. Jeśli zatem w naszej diecie dominują produkty wysoko przetworzone, jesteśmy narażeni na długotrwały stres, przyjmujemy tabletki antykoncepcyjne i występują u nas pierwsze objawy niedoboru tej witaminy, powinniśmy jak najszybciej zmodyfikować codzienny jadłospis albo sięgnąć po odpowiednie suplementy.