Określenie „flora” pochodzi od imienia rzymskiej bogini kwiatów – Flory. Pojęcia „flora” używa się także w odniesieniu do ogółu organizmów (bakterii) zamieszkujących ciało człowieka – zazwyczaj spotykamy się z określeniem „flora fizjologiczna” lub „flora bakteryjna” (np. jamy ustnej, jelit, skóry, narządów rodnych itd.).
Badaniem flory zajmuje się florystyka – jest to dział geografii roślin i geobotaniki (podrzędnych botanice), którego główny cel to inwentaryzacja wszystkich gatunków roślin występujących na świecie. Florystyka bada rozmieszczenie roślin i zróżnicowanie florystyczne na danym obszarze oraz zasięg poszczególnych gatunków. Wyniki tych badań są zwykle przedstawiane w formie katalogów, będących nieraz obszernymi, wielotomowymi dziełami. Publikacje opisujące zróżnicowanie gatunkowe roślin danego obszaru również nazywamy florami (są to tzw. flory publikowane). Florystyka w znaczeniu naukowym jest kojarzona z bukieciarstwem, czyli sztuką układania kwiatów, którą również zwykliśmy nazywać florystyką. Dla uniknięcia nieporozumień w nazewnictwie florystykę jako dział botaniki możemy nazywać również autochorologią, geobotaniką florystyczną lub florystyczną geografią roślin. Florystyka ma ogromne znaczenie naukowe, jak również gospodarcze. Z wyników badań tej dziedziny czerpie leśnictwo i rolnictwo. Ponadto florystyka zazębia się z ekologią i ochroną środowiska i dostarcza podstawowych danych do opracowywania planów ochronnych dla gatunków rzadkich i zagrożonych.
W określaniu flory danego obszaru, istotne pozostaje kryterium czasu. Dlatego wyróżnią się flory współczesne oraz kopalne, a więc flory dawnych okresów geologicznych (wspomniana flora czwartorzędu, kambru czy syluru).
Flora jest jednym z podstawowych elementów wyróżniających jednostki botaniczno-fizjograficzne. Poza nią uwzględnia się jeszcze roślinność, rzeźbę tereny, glebę, klimat i historię rozwoju oraz zmian roślinności. Jednostki botaniczno-fizjograficzne to jednostki, na które dzielimy dany obszar kierując się specyfiką jego szaty roślinnej.
Flora pustyni jest zwykle uboga i budują ją kserofity By Hillebrand Steve, U.S. Fish and Wildlife Service - . By Hillebrand Steve, U.S. Fish and Wildlife Service [Public domain], via Wikimedia Commons
Wszystkie wymienione pojęcia bywają używane synonimicznie, co jest błędem. Flora to ogół gatunków roślin na danym obszarze, tymczasem roślinność odnosi się do wszystkich zbiorowisk roślinnych znajdujących się na danym terenie. Szata roślinna określa natomiast roślinność oraz florę danego obszaru czy okresu genealogicznego. Nazywa się ją inaczej pokrywą roślinną lub po prostu zielenią.
Przykłady flory
Flora Polski
Na obszarze Polski występuje około 3000 gatunków i podgatunków roślin okrytonasiennych. W tym zagrożonych wyginięciem jest 15% gatunków flory naczyniowej. Ponad 28% powierzchni kraju zajmują w tej chwili lasy. Teren Polski pokrywa się z naturalnymi granicami występowania niektórych roślin. Dotyczy to np. jodły, klonu czy buku. Flora Polski obejmuje wszystkie gatunki rodzime i obce roślin naczyniowych występujące w stanie dzikim, a także gatunki zawleczone oraz gatunki przypadkowo zawleczone, występujące we florze przejściowo (efemerofity). Ochronie roślinności służą rezerwaty, parki narodowe i krajobrazowe, ogrody botaniczne czy obszary Natura 2000. Przykładem polskiego rezerwatu florystycznego jest rezerwat przyrody Brzoza Czarna w Rzeczpolu czy kilka rezerwatów chroniących cisy.
Las w Białowieskim Parku Narodowym. By Ralf Lotys (Sicherlich) (Own work) [CC BY 3.0], via Wikimedia Commons
Zagęszczenie roślin na obszarach pustynnych jest niewielkie. Pomiędzy poszczególnymi gatunkami obecna jest silna konkurencja o zasoby wody. Rośliny wydzielają do gleby substancje toksyczne, które hamują wzrost innych roślin i dają żyjącym gatunkom większą ochronę zasobów wodnych. Wszystkie roślinne gatunki pustynne to kserofity, które wykształciły u siebie cechy pozwalające przetrwać na suchych stanowiskach (rozbudowane systemy korzeniowe, ograniczona transpiracja wody za dnia itd.).
Flora Gór Stołowych
Łąki Gór Stołowych to miejsce występowania róży kłodzkiej, czyli pełnika europejskiego, uznawanego za symbol ziemi kłodzkiej. Wiele rośli Gór Stołowych znajduje się pod ochroną, np. arnika górska, śnieżyczka przebiśnieg czy wawrzyniec wilczełyko. W lasach dominują świerki, lecz obecnie sadzone są głównie jodły, jawory i buki.
Kolekcja roślin owadożernych UMCS Lublin. By Salicyna (Own work) [CC BY-SA 4.0], via Wikimedia Commons
Bibliografia
- Grażyna Łabno; “Ekologia. Słownik encyklopedyczny”; Wydawnictwo Europa, Warszawa 2006;
- Zdzisława Otałęga (red. nacz.); “Encyklopedia biologiczna T. III ”; Agencja Publicystyczno-Wydawnicza Opres, Kraków 1998;
- Jan Kornaś, Anna Medwecka-Kornaś; “Geografia roślin”; Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2002;
- “Nowa Encyklopedia Powszechna PWN”; Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1997;
- Alicja Szweykowska, Jerzy Szweykowski (red.); “Słownik botaniczny”; Wydawnictwo Wiedza Powszechna, Warszawa 2003;
- Władysław Szafer W., Kazimierz Zarzycki (red.); “Szata roślinna Polski”; Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1977;
- promil
