Zespół suchego oka – objawy, przyczyny i leczenie
Zdaniem okulistów zespół suchego oka jest dolegliwością bardzo powszechną, ale niestety stosunkowo rzadko diagnozowaną. Jako poważny dyskomfort w codziennym życiu może ona tymczasem być skutecznie łagodzona. Sprawdź na jakie objawy warto zwracać uwagę i kiedy należy wybrać się do specjalisty. Dowiedz się też jak można leczyć zespół suchego oka z wykorzystaniem najnowszych osiągnięć medycyny.
Według danych epidemiologicznych nawet 5-34% ogólnej populacji cierpi na zespół suchego oka. Częstotliwość występowania problemu zwiększa się wyraźnie wraz z wiekiem – w jednym z badań przeprowadzonych w Indiach wśród 60-latków aż 54,3% cierpiało na suchość oczu. Czynnikiem zwiększonego ryzyka jest również płeć żeńska, przebyte operacje okulistyczne oraz niedobory żywieniowe.
Objawy zespołu suchego oka
Zespół suchego oka oficjalnie definiuje się jako utratę homeostazy filtru łzowego, której towarzyszy szereg charakterystycznych objawów okulistycznych. Do tych ostatnich zalicza się przede wszystkim:
- uczucie kłucia, drapania lub szczypania w oku – często porównywane do efektu piasku w oku,
- włóknista wydzielina obserwowana w kącikach i na powiekach,
- nadwrażliwość na światło,
- zaczerwienie oka,
- wrażenie obecności ciała obcego w oku,
- problemy z noszeniem soczewek,
- zaburzone widzenie podczas nocnego kierowania autem,
- zamglone widzenie lub uczucie zmęczonych oczu,
- nadmierne łzawienie.
Ten ostatni symptom może wydać się dość paradoksalny, nie pasując do obrazu suchego oka. W rzeczywistości jednak jest to naturalna reakcja obronna organizmu związana z patologicznym wysychaniem oczu.
Jeśli obserwujesz u siebie przynajmniej kilka ze wspomnianych wyżej symptomów, warto udać się na konsultację do okulisty. Diagnozę zespołu suchego oka stawia się na podstawie kompletnego badania, które obejmuje wywiad środowiskowy oraz tzw. test Schirmera. W celu wykonania tego ostatniego lekarz umieszcza w worku spojówkowym pasek bibuły. Po 5 minutach ocenia się długość paska, która uległa zwilżeniu i na tej podstawie określa ilość wody wydzielanej w łzach. Inne badania, które wykonuje się przy podejrzeniu zespołu suchego oka, to testy barwnikowe oceniające jakość łez, pomiar osmolarności łez oraz pobranie łez w celu identyfikacji markerów chorób oczu.
Możliwe przyczyny zespołu suchego oka
Filtr łzowy zbudowany jest z trzech warstw, a zaburzenia każdej z nich mogą być przyczyną nadmiernej suchości oczu. Najłatwiejsza do zaobserwowania jest oczywiście warstwa wodna, która faktycznie nawilża powierzchnię rogówki i doprowadza do niej tlen oraz niezbędne składniki odżywcze.
Oprócz tego na film łzowy składa się jednak również śluz odpowiedzialny za obniżanie napięcia powierzchniowego, a tym samym szybkie i równomierne pokrycie powierzchni oka łzami. Najbardziej zewnętrzną warstwę stanowią lipidy, które zabezpieczają wodę przez parowaniem. Problemy z każdą z tych trzech warstw mogą skutkować rozwojem zespołu suchego oka.
Jak już wcześnie wspomnieliśmy, zjawisko nasila się zwykle wraz z procesem starzenia, który w naturalny sposób ogranicza produkcję łez. Ponadto ich zmniejszone wydzielanie obserwowane jest w przebiegu zespołu Sjogrena, alergicznych chorób oczu, reumatoidalnego zapalenia stawów, tocznia układowego, twardziny układowej, sarkoidozy oraz zaburzeń funkcjonowania tarczycy. Łez może również brakować w przypadku niedoboru witaminy A, a także przyjmowania leków przeciwalergicznych udrażniających drogi oddechowe, antydepresyjnych czy antykoncepcji hormonalnej. Krótkotrwałe zaburzenia produkcji łez wynikają też z uniewrażliwienia nerwu rogówki będącego efektem urazów, operacji laserowych czy noszenia soczewek kontaktowych. Użytkownicy tych ostatnich szczególnie często skarżą się na suchość oczu i związane z nią nieprzyjemne objawy.
Nawet, jeśli oko produkuje dostateczną ilość łez, możesz odczuwać nieprzyjemną suchość, jeśli parują one zbyt intensywnie. Ten problem najczęściej wiąże się z ograniczeniem mrugania, które może z kolei być wynikiem koncentracji na czytaniu lub monitorze komputera bądź też rozwoju choroby Parkinsona. Ponadto nadmierne parowanie łez obserwuje się w związku z chronicznym zapaleniem powiek, wywijaniem powieki, używaniem kropli do oczu zawierających konserwanty, ekspozycją na suche powietrze lub dym oraz alergiami.
U kobiet suchość oczu często ma podłoże hormonalne i towarzyszy nie tylko przyjmowaniu antykoncepcji, ale także ciąży oraz menopauzie.
Powikłania związane z suchością oczu
Zespół suchego oka jest przede wszystkim dyskomfortem w szczególny sposób odczuwanym przez kierowców oraz osoby, których praca lub hobby wymagają intensywnej koncentracji wzroku. Niestety, ponieważ prawidłowy filtr łzowy odpowiada za zdrowie oka, jego zaburzenia mogą prowadzić do częstszego pojawiania się infekcji. Zwłaszcza noszenie soczewek kontaktowych powoduje nieustanne tarcie na zbyt suchej rogówce. Tym samym powstają mikrourazy, przez które łatwo wnikają drobnoustroje.
Ponadto w ciężkich przypadkach nieleczony zespół suchego oka może powodować erozję rogówki, jej owrzodzenie, a nawet utratę wzroku! Problemu w żadnym razie nie można więc ignorować.
Jak leczy się zespół suchego oka?
Jeśli suchość oka spowodowana jest konkretną chorobą lub problemem okulistycznym, medycyna przede wszystkim próbuje wyleczyć przyczynę. Na wywijanie powiek poleca się na przykład zabiegi chirurgiczne, zaś na problemy hormonalne odpowiednią suplementację. Czasami kluczem do sukcesu jest również wymiana używanych leków na preparaty nie powodujące wysychania oczu.
W przypadku ostrego przebiegu zespołu suchego oka lekarz może jednak niezależnie od przyczyny zapisać również specjalistyczne krople. Dla zredukowania stanu zapalnego gruczołów łojowych poleca się na przykład antybiotyki (podawane również drogą ustną), podczas gdy cyklosporyny i kortykosteroidy pomagają ograniczać zapalenie rogówki. Standardem jest również regularne stosowanie tzw. sztucznych łez, czyli kropli o składzie zbliżonym do składu łez. Są już one dostępne w postaci specjalnych wkładek wielkości ziarnka ryżu, które umieszcza się w oku w celu jego ciągłego nawilżania. Bardziej kreatywne metody leczenie farmaceutycznego obejmują również leki stymulujące wydzielanie łez (i potu), krople do nosa wywołujące łzawienie, a także krople z osocza krwi przeznaczone do oczu. Ta ostatnia kuracja przygotowywana jest indywidualnie dla pacjenta i nie jest tania, ale daje bardzo pozytywne rezultaty.
Poza tym zespół suchego oka leczy się poprzez drobne zabiegi okulistyczne polegające na odblokowaniu zatkanych gruczołów łojowych bądź częściowym zamknięciu kanałów łzowych. Stosunkowo dobre efekty przynosi również terapia światłem pulsacyjnym połączona z masażem powiek. Dla użytkowników szkieł kontaktowych opracowuje się także specjalne soczewki, które wiążą w sobie wilgoć i chronią powierzchnię oka.
Czy suchości oczu można skutecznie zapobiegać?
Dobra wiadomość jest taka, że mając predyspozycje do zaburzeń łzawienia można zrobić dużo, aby ograniczyć nasilenie symptomów i ewentualnych komplikacji. Prewencja jest szczególnie ważna z punktu widzenia osób noszących soczewki kontaktowe, które chcą kontynuować korzystanie z tej jakże wygodnej metody korekcji wzroku.
Co możesz więc zrobić, aby ograniczyć wysychanie oczu?
- Staraj się unikać silnych podmuchów powietrza. Mowa zarówno o wietrze (pomaga noszenie okularów), jak i suszarkach do włosów, wentylatorach czy samochodowej klimatyzacji.
- Przebywając w zamkniętych (zwłaszcza ogrzewanych) wnętrzach zadbaj o prawidłowe nawilżenie powietrza. W tej roli szczególnie dobrze sprawdzają się elektroniczne nawilżacze.
- Rób sobie regularne przerwy w czytaniu oraz pracy przed komputerem. Zamknij na chwilę oczy albo pomrugaj intensywnie. Mruganie powinno Ci wejść w nawyk nawet mimo odczuwalnej potrzeby.
- Ustaw ekran komputera tak, aby znajdował się na wysokości wzroku. Patrząc w górę utrzymujesz bowiem oczy szerzej otwarte, co sprzyja wysychaniu rogówki.
- Regularnie stosuj sztuczne łzy, także, a nawet zwłaszcza, gdy nosisz akurat soczewki. Nawilżające preparaty można bez szkód aplikować nawet kilka razy dziennie.
- Unikaj dymu papierosowego. Nie pal i nie przebywaj w towarzystwie palaczy ani pomieszczeniach, w których wcześniej ktoś palił.
Wspomniane wyżej dobre rady pozwalają zredukować przynajmniej część dyskomfortu związanego z zespołem suchego oka, a mają znacznie szerszy pozytywny skutek zdrowotny. U osób o małym lub umiarkowanym natężeniu dolegliwości są one zazwyczaj wystarczającą formą interwencji!
- „Prevalence and associated factors of dry eye: Our experience in patients above 40 years of age at a Tertiary Care Center” Suchi Shah i in., https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4738658/, 24/09/2022;
- “Advances in Dry Eye Disease Examination Techniques” Yaying Wu i in., https://www.frontiersin.org/articles/10.3389/fmed.2021.826530/full, 24/09/2022;
- “The Pathophysiology, Diagnosis, and Treatment of Dry Eye Disease” Elisabeth M Messmer, https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4335585/, 24/09/2022;
- “Modern approach to the treatment of dry eye, a complex multifactorial disease: a P.I.C.A.S.S.O. board review” Pasquale Aragona i in., https://bjo.bmj.com/content/105/4/446, 24/09/2022;
- “Dry Eye” National Eye Institute, https://www.nei.nih.gov/learn-about-eye-health/eye-conditions-and-diseases/dry-eye, 24/09/2022;
