Junko zwyczajny (Junco hyemalis)

Junko zwyczajny to małej wielkości ptak wędrowny pochodzący z Ameryki Północnej. Obecna liczebność wynosi około 260 milionów dorosłych osobników, gatunek ten nie jest zagrożony wyginięciem – ma status najmniejszej troski (LC, Least Concern według Czerwonej Księgi Gatunków Zagrożonych). Liczebność populacji jest stabilna. W Polsce udokumentowano pojedyncze obserwacje tego gatunku ptaka, jest on objęty ścisłą ochroną gatunkową.

Występowanie

Junko zwyczajny występuje głównie w Ameryce Północnej. Wyróżnia się jednak kilkanaście podgatunków junko, a każdy z nich różni się nieco zasięgiem występowania. Junko białoskrzydły zamieszkuje zachodnio-środkowe Stany Zjednoczone, junko zwyczajny Alaskę, Kanadę oraz część Stanów Zjednoczonych. Zasięgi występowania pozostałych podgatunków są bardzo podobne i zazwyczaj ograniczają się do tych dwóch obszarów (Stanów Zjednoczonych i Kanady). Junko zwyczajny to gatunek wędrowny. Na zimę ptaki te migrują zazwyczaj na południe Stanów Zjednoczonych i na północ Meksyku. Niektóre osobniki czasem wędrują do Europy, w tym do Polski, ale ma to miejsce wyjątkowo rzadko (w Polsce odnotowano tylko jedną obserwację tego gatunku w 1963 roku).

Biotop

Naturalnym siedliskiem występowania junko zwyczajnego są lasy iglaste oraz liściaste. Chętnie przebywa w towarzystwie sosen, daglezji, świerków, jodeł, topoli, dębów i klonów. Takie siedliska preferuje w miesiącach letnich, zimą przenosi się na bardziej otwarte tereny, takie jak pola uprawne, łąki, parki, ogrody i zalesione pobocza dróg.

Wygląd

Wśród tego gatunku wyróżnia się aż piętnaście podgatunków, które zamieszkują różne regiony Ameryki Północnej. Zauważalne są między nimi różnice w wyglądzie, szczególnie w ubarwieniu – na tej podstawie można wyróżnić cztery monotypowe grupy, które mają jednak pewne cechy wspólne. Junko zwyczajny jest niewielkim ptakiem. Długość ciała wynosi zazwyczaj od 14 do 16 centymetrów, a rozpiętość skrzydeł mieści się w zakresie od 18 do 25 centymetrów. Masa ciała to przeciętnie około 18-30 gramów. Parametry te są takie same u wszystkich podgatunków. Większość podgatunków ma szare upierzenie na głowie, szyi i piersi, a białe na brzuchu i spodzie ciała. Jednak u tych ptaków można zauważyć ogromną zmienność w ubarwieniu. Niektóre mają czarne głowy, inne rdzawe skrzydła lub brązowe ubarwienie wierzchu ciała. Wspólną cechą są czarne piórka wokół oczu (które też są czarne) i różowy dziób z ciemniejszym zakończeniem. Ogon jest zazwyczaj czarny i ma białe brzegi. Młode osobniki są szarobrązowe i charakteryzują się mniejszym zróżnicowaniem ubarwienia.

Rozród

Pod koniec wiosny junko zwyczajne powracają z terenów zimowania. Okres rozrodczy rozpoczyna się na początku lata. Samce wykazują wtedy silny terytorializm i są agresywne wobec konkurentów. Samice wybierają odpowiednie miejsce na gniazdo i zajmują się jego budową. Samiec pomaga, donosząc materiały budowlane i pożywienie. Gniazdo przypomina kształtem głęboki kubek. Najczęściej składa się z korzonków, chwastów, mchu i traw. Sam środek wypełniony jest miękką wyściółką z trawy i włosia. Ptaki te budują gniazda w zagłębieniu w ziemi lub w niszy na pochylonym terenie lub skalnej ścianie. Czasem junko budują także gniazda pomiędzy korzeniami drzewa albo na niskich gałęziach. Osobniki żyjące w miastach gniazdują czasem w elewacjach budynków, na parapetach okiennych, a nawet w wiszących doniczkach. Samica składa od trzech do sześciu jaj w jednym lęgu. Jaja są owalne, białe lub niebieskobiałe, nakrapiane jasnobrązowymi plamkami. Pisklęta wykluwają się po 11-13 dniach wysiadywania. Jaja wysiaduje tylko samica, ale oboje rodzice opiekują się potomstwem, karmią je i bronią gniazdo przed atakami drapieżników. Młode są od początku dość niezależne i wkrótce po wykluciu same zdobywają pożywienie. Pełne opierzenie następuje po 9-13 dniach od wyklucia. Pożywienie Junko zwyczajne są wszystkożerne, choć większość ich pożywienia stanowią nasiona. Ich preferencje zmieniają się w zależności od sezonu. W okresie zimowym uzupełniają dietę owadami i larwami, szczególnie chętnie jedzą chrząszcze, ćmy, motyle, mrówki, osy i muchy. Polują za pomocą silnego, ostrego dzioba.